Αν και η κυβέρνηση εμφανίζεται να το αγνοει επιδεικτικά , το θέμα επιβάλλεται να τεθεί τώρα ως ένας νέος, μείζων Ελληνικός στόχος στην ΕΕ. Τώρα που εντείνονται οι προσπάθειες για τη διαμόρφωση της λεγόμενης Ευρωπαικής κυριαρχίας (μέσω) και της κοινής αμυντικής πολιτικής και κοινής άμυνας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Και ο στόχος αυτός δεν είναι άλλος παρα η πλήρης εγγύηση των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ, δηλαδή των συνόρων της Ελλάδας στο μεγαλύτερο και πλέον ευαίσθητο μέρος τους , ως κοινών Ευρωπαϊκών συνόρων.
Από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 και με στόχο την εγκαθίδρυση της ενιαίας εσωτερικής αγοράς “ως ενός χώρου χωρίς εσωτερικά σύνορα” (Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη – ΕΕΠ) η Ένωση αναγνώρισε τη διάκριση ανάμεσα στα εσωτερικά και εξωτερικά σύνορά της. Το ίδιο έκανε και στο πλαίσιο άλλων κανονισμών όπως για το “τελωνειακό έδαφος”( η Ένωση συγκροτεί ενιαίο τελωνειακό έδαφος) , την κοινή αλιευτική πολιτική, κ.λπ. Με την προώθηση της ελεύθερης διακίνησης ατόμων (καθεστώς Συνθήκης Σένγκεν) η ανάγκη κοινής αστυνόμευσης των εξωτερικών συνόρων για λόγους εισόδου κυρίως άτυπων μεταναστών αναγνωρίστηκε επίσης ως αναγκαία ρύθμιση . Έτσι η Συνθήκη της Λισσαβώνας έφθασε στο σημείο να προβλέπει ως βασικό στόχο «την προοδευτική δημιουργία ενός ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων’ προκειμένου να διασφαλίζεται η αποτελεσματική εποπτεία της διέλευσης των εξωτερικών συνόρων (άρθ. 77). Στη βάση αυτή άλλωστε δημιουργήθηκε και η Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή ως προέκταση της Frontex ( η οποία ενεργοποιείται και στο Αιγαίο) και η οποία όπως ανέφερε πρόσφατα ο Πρόεδρος της Ευρωπαικής Επιτροπής Ζ.Κ. Γιούγκερ θα αποκτήσει δύναμη 10000 στελεχών.
Η έννοια όμως των συνόρων ως του στοιχείου που ορίζει την εδαφική ταυτότητα/κυριαρχία μιας κρατικής οντότητας και χρήζει προστασίας ενσωματώθηκε για πρώτη φορά στις διατάξεις της κοινής εξωτερικής πολιτικής ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) της Ένωσης με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ (1997) με πρωτοβουλία της κυβέρνησης του Κ. Σημίτη και σήμερα αποτελεί πρόνοια της Συνθήκης της Λισσαβώνας (άρθ. 21). Στην ίδια Συνθήκη περιλαμβάνεται επίσης η δέσμευση για την προστασία της “ανεξαρτησίας” και “ακεραιότητας” της Ένωσης. Το πολύ σημαντικότερο όμως είναι ότι στη Συνθήκη αυτή έχει ενσωματωθεί η λεγόμενη “ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής-mutual assistance clause ” (άρθ. 42,7) η οποία δεσμεύει πολιτικά και νομικά τα κράτη μέλη της Ένωσης να συνδράμουν “με όλα τα μέσα στη διάθεσή τους” (πολιτικά, διπλωματικά, οικονομικά και στρατιωτικά) ένα άλλο κράτος μέλος που πέφτει θύμα εξωτερικής επιθετικότητας (aggression). Πρόκειται για ιδιαίτερα σημαντική ρύθμιση που συμβάλλει στην ανάδειξη της Ένωσης σε οιονεί “σύστημα συλλογικής ασφάλειας” και ήδη έχει ενεργοποιηθείγια πρώτη φορά από τη Γαλλία για την αντιμετώπιση των τρομοκρατικών απειλών και επιθέσεων. Αλλά περιέργως δεν έχει ενεργοποιηθεί ποτέ από την Ελλάδα έστω κι αν η υιοθέτησή της αποτέλεσε ελληνική πρωτοβουλία (που εκδηλώθηκε με σχετική πρόταση που υπέβαλε ο γράφων στη διαπραγμάτευση για την κατάρτηση του Ευρωπαϊκού Σύνταγματος και στη συνέχεια πέρασε αυτολεξι στη Συνθήκη της Λισσαβώνας). Η ελληνική πλευρά δεν φαίνεται να έχει ενδιαφερθεί ούτε καν για τη θέσπιση των πρακτικών ρυθμίσεων (modalities) για τη γρήγορη ενεργοποίηση της εν λόγω ρήτρας. Ο Γάλλος πρόεδρος. Ε. Μακρόν ανακοίνωσε μόλις πρόσφατα ότι θα αναλάβει πρωτοβουλία με βάση τη ρήτρα αυτή για την καλύτερη αντίδραση της Ένωσης σε περίπτωσεις εξωτερικών απειλών.
Αυτό όμως που εμφανώς απουσιάζει από τις Συνθήκες της Ένωσης είναι η ρητή ρύθμιση – δέσμευση για την εγγύηση (guarantee) των εξωτερικών συνόρων από την ΕΕ . Και αυτό το κενό θα πρέπει να καλυφθεί τώρα, όσο δύσκολο κι αν φαίνεται. Και τη σχετική πρωτοβουλία οφείλει να αναλάβει η Ελλάδα( σε συνεργασία με άλλες χώρες- μέλη) η οποία αντιμετωπίζει και τις ισχυρότερες προκλήσεις στο πεδίο αυτό. Η χρονική συγκυρία για κάτι τέτοιο είναι ιδιαίτερα ευνοϊκή καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση στοχεύει τώρα στη διαμόρφωση της “κοινής άμυνας”. Όχι απλά “κοινής αμυντικής πολιτικής” που αναφέρεται στη διαχείριση εξωτερικών κρίσεων (crisis management) αλλά κοινής άμυνας (common defence) που ως κοινή δεν μπορεί παρά να εγγυάται πλήρως τα εξωτερικά σύνορα της πολιτικής οντότητας που λέγεται Ευρωπαϊκή Ένωση. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζ.Κ. Γιούνγκερ αναφέρεται στην ανάγκη δημιουργίας της “Ευρωπαϊκής Αμυντικής Ένωσης”( European Defence Union) μέχρι το έτος 2025. Επομένως η ευκαιρία είναι μοναδική. Η επόμενη Συνθήκη – που δεν θα αργήσει να έλθει – θα πρέπει να περιλαμβάνει ως το επόμενο μεγάλο βήμα, την εγγύηση των εξωτερικών συνόρων της Ένωσης. Δεν υπάρχει καμία Ένωση ομοσπονδιακού χαρακτήρα στον κόσμο που να μην εγγυάται πρώτα και πάνω απ΄όλα τα εξωτερικά της σύνορα. Πολύ περισσότερο μια Ένωση που διεκδικεί να είναι κυρίαρχη( για «την ώρα της Ευρωπαικής κυριαρχίας» κάνουν λόγο Μακρόν και Γιούγκερ).
Βεβαίως είναι αναπόφευκτο ότι ορισμένα κράτη μέλη θα αντιδράσουν σε μια τέτοια πρόταση καθώς δεν θα θελήσουν να αναλάβουν δεσμεύσεις στρατιωτικής μορφής και εμπλοκής . Αλλά υπάρχουν και πολλοί τρόποι για να ξεπερασθούν οι αντιδράσεις. Ένας απ’ αυτούς θα ήταν να προχωρήσει αρχικά το σύστημα εγγύησης των συνόρων στη βάση της “διαφοροποιημένης ολοκλήρωσης” (differentiated integration – PESCO λ.χ.) στην οποία θα συμπράξουν τα κράτη που το επιθυμούν. Να επισημανθεί ότι και η εισαγωγή στη Συνθήκη της έννοιας των συνόρων και της ρήτρας αμοιβαίας συνδρομής συνάντησαν αρχικά έντονη αντίδραση αλλά τελικά έγιναν αποδεκτές με κατάλληλους διαπραγματευτικούς χειρισμούς και διασυνδέσεις (linkages). Στην Ένωση όλα σχεδόν γίνονται τελικά αποδεκτά με την κατάλληλη παρουσίαση, διαπραγμάτευση, διασύνδεση, συμμαχίες.
Φυσικά δεν θα πρέπει να είναι κάποιος αφελής να πιστεύει ότι με τη θέσπιση της ρήτρας εγγύησης των συνόρων επιλύεται αυτομάτως το ελληνικό πρόβλημα. Γίνεται όμως ένα σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση αυτή που πάντως η Ελλάδα οφείλει να επιδιώξει.(Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι ενώ η επικεφαλής του Κινήματος Αλλαγής (ΚΙΝ.ΑΛ) Φ. Γεννηματά έχει θέσει το ζήτημα αυτό στους Ευρωπαικούς θεσμούς, η κυβέρνηση μεγαλοπρεπώς και σταθερά το αγνοεί…)