Δεν αποδείχθηκαν ρεαλιστικές οι ελπίδες η Ευρώπη να γίνει κεντρικό θέμα στην πολιτική αντιπαράθεση καθώς βαδίζουμε προς τις ευρωεκλογές της 25ης Μαΐου. Υπήρχαν σοβαροί λόγοι για να το επιδιώξουμε: οι εξουσίες του νέου Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα είναι ενισχυμένες. Αυτό σημαίνει πιο δημοκρατικές διαδικασίες, αφού σημαντικά ζητήματα θα τα κρίνουν αποφάσεις που λαμβάνουν ύστερα από δημόσια συζήτηση βουλευτές άμεσα εκλεγμένοι από τους λαούς της Ενωσης – όχι πλέον αποκλειστικά διακυβερνητικοί συμβιβασμοί ισχύος πίσω από τέσσερις τοίχους. Αυξάνονται οι ευκαιρίες για γνωριμία, κατανόηση, προσέγγιση μεταξύ των πολιτών και των εκπροσώπων τους – από την Πορτογαλία μέχρι τη Φινλανδία, από την Ιρλανδία μέχρι την Εσθονία, φυσικά και από τη Γερμανία μέχρι την Ελλάδα. Για πρώτη φορά, εξάλλου, στις φετινές εκλογές, τα αντίπαλα ευρωπαϊκά κόμματα, στα οποία εντάσσονται (στην πλειονότητά τους) τα εθνικά κόμματα κάθε χώρας, έχουν επικεφαλής στα ψηφοδέλτιά τους τον υποψήφιο που προτείνουν για το αξίωμα του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο οποίος θα έχει εξουσία για να επηρεάσει την πορεία της Ενωσης. Υστερα από πέντε χρόνια κρίσης, υψηλής ανεργίας, ανεπάρκειας των ευρωπαϊκών πολιτικών και διάχυτων τάσεων για εθνικιστική αναδίπλωση, έχει προφανώς μεγάλη σημασία ποιοι συσχετισμοί θα διαμορφωθούν με την ψήφο της 25ης Μαΐου, πόσο ισχυρές θα αναδειχθούν οι δυνάμεις που μάχονται για να προχωρήσει η Ευρώπη στην κατεύθυνση της πολιτικής ενοποίησης και της κοινωνικής αλληλεγγύης – και μάλιστα για εμάς, όταν τόσο πολύ βασιζόμαστε στην ευρωπαϊκή στήριξη για να μπούμε σε τροχιά ανάπτυξης.
Καλές προσπάθειες να συζητηθούν τα θέματα της Ευρώπης και των προοπτικών της χώρας μας σε αυτήν έγιναν, βέβαια, τους τελευταίους μήνες, και εξακολουθούν να γίνονται: από αξιόλογους υποψήφιους ευρωβουλευτές ιδίως, στα μέσα ενημέρωσης, ακόμα από κάποιους πολιτικούς, πανεπιστημιακούς ή άλλους γνώστες των ευρωπαϊκών θεμάτων. Φαίνεται όμως να έχουν επικαλυφθεί από το αμιγώς εγχώριο δίλημμα που επέλεξαν να θέσουν οι κεντρικοί παράγοντες του πολιτικού μας συστήματος: της «ανατροπής» της ακολουθούμενης πολιτικής και των φορέων της ή της «κυβερνητικής σταθερότητας». Πρόκειται για δίλημμα διπλά αποπροσανατολιστικό, που διπλά υπονομεύει τη δημοκρατική διαμόρφωση και έκφραση της βούλησης των πολιτών. Πρώτον, διότι, στον βαθμό που κυριαρχεί, αναιρεί τη σημασία των ευρωπαϊκών εκλογών, παροτρύνει να αγνοήσουμε τι παίζεται εκεί, άρα και τη συμμετοχή με την ψήφο μας στην έκβασή τους, η οποία ωστόσο θα είναι καθοριστική για τις τύχες μας. Μας ακυρώνει συνεπώς ως ευρωπαίους πολίτες. Βλέπουμε έτσι ανθρώπους πρόθυμους να ψηφίσουν αντίθετα προς τις πεποιθήσεις τους, καθώς έχουν πεισθεί ότι το δίλημμα είναι άλλο. Δεύτερον όμως, διότι και το ίδιο το οιονεί «εθνικό» ζήτημα τίθεται απογυμνωμένο από κάθε πολιτικό περιεχόμενο. Σε αντίθεση με την υποτυπώδη τουλάχιστον προγραμματική αντιπαράθεση που διεξάγουν τα κόμματα κάθε εθνικές εκλογές για να επιλέγουμε ενημερωμένοι πώς θέλουμε να κυβερνηθούμε, τώρα καλούμαστε να ρίξουμε απλώς μιαν άκριτη, αμέτοχη ψήφο «εμπιστοσύνης» ή «δυσπιστίας», χωρίς ενημέρωση και χωρίς ευθύνη για το τι θα επακολουθήσει. Αυτό θα μας ακύρωνε και ως πολίτες της χώρας.
Απομένουν ωστόσο 17 μέρες μέχρι τις ευρωεκλογές και ίσως τα πολιτικά πράγματα να μην είναι τόσο μαύρα όσο σχηματικά και στατικά προβάλλονται. Στο σύνολό τους οι έλληνες πολίτες έχουν περισσότερη γνώση και πληροφόρηση για την Ευρώπη από κάθε προηγούμενη φορά, προπάντων οι νεότεροι χάρη στο Διαδίκτυο, ή και το Erasmus μερικοί. Μετέχουν σε πλήθος ευρωπαϊκά προγράμματα. Ξέρουν πια πόσο δύσκολα και συνάμα ποικιλόμορφα είναι τα πράγματα στην ήπειρό μας, πόσες ελπίδες γεννιούνται σε κάθε γωνιά της σε επικοινωνία μεταξύ τους. Ταυτόχρονα έχουν μεγαλύτερη επίγνωση για την κατάσταση της χώρας τους μετά τις οδυνηρές εμπειρίες που πέρασαν και περνούν. Υπάρχει ακόμα καιρός για την προσπάθεια όλη αυτή η πληροφόρηση και η επίγνωση να μεταφραστεί σε περισσότερες συνειδητές ψήφους για την Ευρώπη – όπως, σύμφωνα με τις ενδείξεις, ήδη θα έχουν εκφραστεί μια εβδομάδα νωρίτερα για τους δήμους και τις περιφέρειες. Υπάρχουν οι φανατισμένοι που αρνούνται κάθε διάλογο και μπορεί να ακούγονται σήμερα πιο δυνατά, όμως θα παραμείνουν μειοψηφία. Αλλωστε, οι εκλογές είναι μεν «κορυφαία στιγμή της δημοκρατίας», αλλά η δημοκρατία δεν τελειώνει με την καταμέτρηση των αποτελεσμάτων. Από την επομένη χρειάζεται ενεργούς, δραστήριους πολίτες, παντού στην Ευρώπη και στην Ελλάδα.