Παλαιότερα οι άνθρωποι διέκοπταν την κανονικότητα της εργασίας και της ζωής τους, και για κάποιες μέρες, στις διακοπές, αναβαπτίζονταν στην ανεμελιά και στην ελευθερία. Πολλοί, ένα μέρος της ελευθερίας τους αυτής το διέθεταν στην ανάγνωση, στη διεύρυνση δηλαδή των οριζόντων της σκέψης, της γνώσης και της απόλαυσης. Τώρα που οι διακοπές για πολλούς είναι όνειρο απατηλό και για άλλους έχουν σμικρυνθεί χρονικά, ας μείνει τουλάχιστον η αναγνωστική παράδοση ως πράξη απελευθέρωσης. Η οικονομική και κοινωνική κρίση δε, εκτός από τα όσα δεινά επιφέρει, παρακινεί και σε έναν αναστοχασμό της ιστορικής κίνησης της εγχώριας κοινωνίας αλλά και του ευρύτερου ευρωπαϊκού χώρου. Προς αυτήν την κατεύθυνση συνεισφέρουν, χωρίς καμιά καθοδηγητική διάθεση, οι προτάσεις κάποιων βιβλίων για ανάγνωση.
Ο Βρετανός ιστορικός Τony Judt, ( 1948 – 2010), στο βιβλίο του «Η Ευρώπη μετά τον πόλεμο», ( εκδ. Αλεξάνδρεια, μτφ. Νικηφόρος Σταματάκης), περιγράφει και ερμηνεύει εξαιρετικά συνθετικά την έξοδο της Ευρώπης από τον πόλεμο του 1939 – 1945 και την πορεία της μέχρι το 2005. Δεν μένει δε μόνο στα μεγάλα πολιτικά γεγονότα, αλλά μελετά και την οικονομική και πολιτισμική ευρωπαϊκή κίνηση της περιόδου. Ο καθηγητής Κώστας Κωστής στο βιβλίο του «Τα κακομαθημένα παιδιά της Ιστορίας.
Η διαμόρφωση του νεοελληνικού κράτους 18ος – 21ος αιώνας», (εκδ. Πόλις), ξαναδιαβάζει την ελληνική ιστορία και την ιδιαίτερη διαδικασία της συγκρότησης μιας οθωμανικής επαρχίας σε σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος. Ενα από τα πλέον εμβληματικά πρόσωπα της νεοελληνικής ιστορίας και ιδεολογίας βιογραφεί ο ιστορικός Νίκος Θεοτοκάς στο βιβλίο του «Ο βίος του στρατηγού Μακρυγιάννη», (εκδ. Βιβλιόραμα), περιγράφοντας και τον κόσμο που ανατρέπει η Επανάσταση του 1821.
Η κρίση όμως φέρνει στο προσκήνιο και καθιστά υπαρκτούς πολλούς κινδύνους για τη Δημοκρατία. Ο εθνικολαϊκισμός και μάλιστα στη δεξιά και στην «αριστερή» εκδοχή του είναι ένας από αυτούς, και τον διερευνά διεξοδικά ο Γάλλος πολιτειολόγος και φιλόσοφος Pierre – Andre Taguieff, με αναφορές κιόλας στους Ελληνες «αγανακτισμένους», στη μελέτη του «Ο νέος εθνικολαϊκισμός», (εκδ. Επίκεντρο, μτφ. Αναστασία Ηλιαδέλη – Ανδρέας Πανταζόπουλος). Ο βουλγαρικής καταγωγής Γάλλος ιστορικός των ιδεών Tzvetan Todorov στο βιβλίο του «Οι εσωτερικοί εχθροί της δημοκρατίας», (εκδ. Πατάκη, μτφ. Σ. Τριανταφύλλου – Μ. Κουτάλου), προβληματίζεται για τον μεσσιανισμό, τον νεοφιλελευθερισμό, τον λαϊκισμό, την ξενοφοβία.