Εξήντα χρόνια Τρίτο Πρόγραμμα

Τάκης Θεοδωρόπουλος 20 Σεπ 2014

Στην παιδική μου ηλικία ήταν το καταφύγιο της σοβαρής μουσικής, της «κλασικής», αυτής που στο υπόλοιπο ραδιόφωνο έπαιζαν μόνον τη Μεγάλη Εβδομάδα, διότι τη θεωρούν πένθιμη ούτως ή άλλως ακόμη κι αν συνοδεύει την Κάρμεν επί σκηνής. Hταν το διαφορετικό από τα ελαφρά άσματα του νεοαστικού πολιτισμού που ήθελε να γίνει ευρωπαϊκός. Θυμάμαι τον πατέρα μου που ηχογραφούσε συναυλίες, ώρες ολόκληρες στις μπομπίνες του μαγνητοφώνου Philips. Hταν το Τρίτο και το Ηρώδειο το καλοκαίρι. Στη μικρή επαρχία που λεγόταν Ελλάδα, το Τρίτο έμοιαζε με ευρωπαϊκό ταξίδι, σου έδινε την αίσθηση ότι συμμετέχεις στον μεγάλο κόσμο.

Μετά ήρθε η περίοδος Χατζιδάκι, τότε που έγινε η μεγάλη ανατροπή, η απελευθέρωση από τη σοβαροφάνεια, τα ρεμπέτικα δίπλα στον Χάιντν, με την υπογραφή της ιδιοφυΐας του. Το νέο Τρίτο έχασε πολλούς από τους παλιούς του ακροατές, κέρδισε όμως άλλους, ανοίχτηκε στη ζωντανή τέχνη των καιρών του, μίλησε για ποίηση, για ζωγραφική και πολιτικοποιήθηκε. Χωρίς να υποστηρίζω πως η απολιτική σοβαρότητα του παλιού Τρίτου δεν είχε πολιτικό αντίκρισμα, το αντίθετο, το νέο Τρίτο εμφανίστηκε ως ο σταθμός της πολιτισμικής απελευθέρωσης από τις αγκυλώσεις της Ελλάδας. Μια απελευθέρωση άλλοτε επιτυχημένη, όπως στη Λιλιπούπολη, άλλοτε σαν πυροτέχνημα που έφεγγε μόνον όσο κρατούσαν οι υπερβολές του Χατζιδάκι, ο οποίος όταν θύμωνε γινόταν ασυγκράτητος.

Η αλήθεια είναι ότι το Τρίτο, έτσι όπως το έφτιαξε ο Χατζιδάκις, μόνον όσο το κρατούσαν στα χέρια τους ο Χατζιδάκις και οι συνεργάτες του μπορούσε να λειτουργήσει. Hταν το γνήσιο, που το ακολούθησαν πολλές απομιμήσεις. Χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν υπάρχουν πράγματα αξίας, ακόμη και τώρα το Τρίτο παραμένει νησίδα πολιτισμού στο αφασικό κυρίαρχο γούστο, ο «χατζιδακισμός» αποδείχθηκε ανάπηρος, όπως όλοι οι –ισμοί και το κυριότερο αδύνατον να σταθεί στο ύψος του εμπνευστή του.

Σήμερα το Τρίτο ψάχνει τη φυσιογνωμία του. Είναι σαν να ξέρεις πως η κληρονομιά του Χατζιδάκι έδωσε ό,τι είχε να δώσει, ψάχνεις όμως να βρεις τα υλικά της διαδοχής. Iσως βέβαια να μην είναι μόνο θέμα ραδιοφώνου. Iσως η αμηχανία του σημερινού Τρίτου να αντανακλά την αμηχανία με την οποία η καλλιτεχνική δημιουργία προσπαθεί να σταθεί ως κοινωνικό αγαθό.