Τα σύγχρονα πλανητικής εμβέλειας προβλήματα (πανδημίες, μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών, κλιματική αλλαγή, ρύπανση του περιβάλλοντος, αύξηση ανισοτήτων σε πλανητικό επίπεδο, ανοδική πορεία της φτώχειας κ.λ.π.) θέτουν εμφατικά ένα ζωτικής σημασίας ερώτημα, το οποίο πρέπει να απαντηθεί σε λειτουργικό χρόνο.

Θα συνεχίσει η εξέλιξη την πορεία της στο χρόνο με βάση την λογική του συστημικού πραγματισμού (κυρίαρχα δομικού χαρακτήρα στοιχεία η λειτουργικότητα και οικονομική απόδοση των δραστηριοτήτων στο πλαίσιο των διαφόρων κοινωνικών συστημάτων) ή θα σχεδιάζεται με προσανατολισμό το κοινωνικό και το ανθρώπινο συμφέρον, ώστε να διασφαλίζεται η βιώσιμη πορεία στο μέλλον;

Η μέχρι τώρα ιστορική διαδρομή των κοινωνιών δείχνει, ότι ο συστημικός πραγματισμός διαπερνά την δραστηριότητα των κοινωνιών. Δεν «ανοίγει» όμως βιώσιμη προοπτική για το μέλλον, όπως καταδεικνύουν τα συνεχώς αυξανόμενα πλανητικής εμβέλειας προβλήματα.

Η αλλαγή προσανατολισμού στην διαχείριση της εξέλιξης με την πρόσδωση διαμετρικά αντίθετων χαρακτηριστικών στην κατεύθυνση της είναι ζωτικής σημασίας όχι μόνο για την αντιμετώπιση των γενικευμένων προβλημάτων και ανισορροπιών αλλά και για την μείωση του βαθμού διακινδύνευσης στο μέλλον, το οποίο θα αποκτά όλο και μεγαλύτερη πολυπλοκότητα, ενώ ταυτοχρόνως η δυναμική της εξέλιξης θα κινείται με πολύ μεγαλύτερη ταχύτητα.

Οι συνθήκες είναι ώριμες για την αλλαγή του προσανατολισμού. Αυτό συνεπάγεται ριζικές αλλαγές τόσο στην οπτική προσέγγισης και σχεδιασμού της πραγματικότητας όσο και στην δομή των διαφόρων κοινωνικών συστημάτων, με αποτέλεσμα την πρόκληση υψηλού βαθμού αστάθειας και ρευστότητας στις κοινωνίες μέχρι να παγιωθεί η νέα οπτική της βιώσιμης διαχείρισης της εξέλιξης.  

Ιδιαιτέρως σε χώρες, όπως είναι η Ελλάδα, οι αλλαγές θα είναι πολύ επώδυνες τόσο στο πολιτικό όσο και στο κοινωνικό πεδίο.

Το πολιτικό σύστημα ως σύνολο σχηματισμών, που εκφράζουν τις διάφορες οπτικές του κοινωνικού σώματος σχετικά με το κοινωνικό συμφέρον, πρέπει να συμβάλλει στην ανάπτυξη ουσιαστικού και εποικοδομητικού διαλόγου με την κατάθεση τεκμηριωμένων προτάσεων για την πορεία της χώρας σε λειτουργικό βάθος χρόνου και ταυτοχρόνως να συμμετέχει στην υλοποίηση τους. Η μέχρι τώρα ρηχή και επικίνδυνη αντιπαράθεση ως προς τις ικανότητες και την αξιοπιστία των «αντιπάλων» οδηγεί σε αδιέξοδα και παράλληλα διαμορφώνει πολωτικό κλίμα στην κοινωνία.

Αυτή η αλλαγή είναι εφικτή, εάν ο σχεδιασμός της δυναμικής της εξέλιξης σε λειτουργικό βάθος χρόνου βασίζεται στην πολυδιάστατη και με επιστημονική τεκμηρίωση προσέγγιση και ανάλυση της σύγχρονης πραγματικότητας με στόχο την πραγμάτωση του κοινωνικού και του ανθρώπινου συμφέροντος.

Η λειτουργία του πολιτικού συστήματος με σημείο αναφοράς την κατάθεση ιδεοληπτικών προτάσεων στην σύγχρονη εποχή της πολυπλοκότητας και της πολύ γρήγορης εξέλιξης οδηγεί στην διαμόρφωση μιας διαφορετικής οπτικής με επικοινωνιακό προσανατολισμό, η οποία εξιδανικεύει κοινωνικές ομάδες ή τάξεις και αποκτά ηθικολογικό φορτίο, χωρίς να προωθεί τον διάλογο μεταξύ των κομμάτων.

Αυτό δεν σημαίνει, ότι πρέπει να υπάρξει αποστασιοποίηση από την ιδεολογική διάσταση της πολιτικής λειτουργίας. Όμως στο πλαίσιο του δημοκρατικού διαλόγου τόσο στο επίπεδο του πολιτικού συστήματος όσο και στο κοινωνικό πεδίο οι ιδεολογικές αφετηρίες των κομμάτων δεν αναιρούν την δυνατότητα συμβιβασμών και συναινέσεων με στόχο την ομαλή πορεία προς το μέλλον, χωρίς να απειλείται η κοινωνική συνοχή.

Εξάλλου με αυτό τον τρόπο καθίσταται εφικτή η έκφραση της κοινωνικής πλειοψηφίας στο επίπεδο της λήψης αποφάσεων, που δεσμεύουν το μέλλον.

Οι βασικές προϋποθέσεις για την πραγμάτωση αυτής της οπτικής με στόχο την πρόσδωση βιώσιμης δυναμικής στην εξέλιξη άπτονται τόσο του πολιτικού συστήματος όσο και του κοινωνικού σώματος.

Συγκεκριμένα για την απαλλαγή της πολιτικής από την λογική του συστημικού πραγματισμού πρέπει τα κόμματα να οικοδομήσουν στο εσωτερικό τους μηχανισμούς, οι οποίοι διαθέτουν τα κατάλληλα μεθοδολογικά εργαλεία και είναι με διεπιστημονική οπτική στελεχωμένοι, ώστε ο σχεδιασμός του μέλλοντος να έχει πολυδιάστατο δυναμικό χαρακτήρα, να συνυπολογίζει τις επιπτώσεις σε βάθος χρόνου και να ανταποκρίνεται στην ανάγκη η δυναμική της εξέλιξης να έχει βιώσιμο φορτίο.

Παράλληλα επιβάλλεται η επιδίωξη ανάπτυξης διαλόγου με τις δομές της κοινωνίας πολιτών, ώστε ο σχεδιασμός να γίνεται αντικείμενο κριτικής και εργαλείο για την προσέγγιση των δυνατοτήτων της κοινωνίας να συμπορευθεί ενσυνειδήτως με τον προτεινόμενο σχεδιασμό. Με αυτό τον τρόπο θα δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την ανάδειξη του κοινωνικού συμφέροντος.

Βέβαια ο διάλογος μπορεί να λειτουργήσει ως προϋπόθεση για την ανάδειξη του κοινωνικού συμφέροντος, εάν οι τοπικές κοινωνίες παράγουν κοινωνικές αξίες με ηθικό φορτίο, οι οποίες θα συμβάλλουν στην οριοθέτηση των παραμέτρων, που προσδίδουν νόημα στην κοινωνική ζωή των ανθρώπων και πέρα από την χωρίς κριτήρια επιδίωξη οικονομικής ευημερίας. Για παράδειγμα είναι εξίσου σημαντικοί παράγοντες για την ανάπτυξη βιώσιμης δυναμικής η παραγωγή καθαρής ενέργειας (Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας), η κινητικότητα χωρίς εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου, οι λειτουργικές κλιματικά κτιριακές υποδομές και πολλά άλλα, δηλαδή η αναδιοργάνωση της οικονομικής δραστηριότητας με σημείο αναφοράς την κλιματική αλλαγή.

Για να καταστεί εφικτός ο διάλογος στο κοινωνικό πεδίο παίζουν αποφασιστικό ρόλο και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των πολιτών. Πρέπει να διαμορφώνουν και να εκφράζουν τεκμηριωμένες απόψεις, οι οποίες στηρίζονται στην γνώση της πολυδιάστατης και πολύπλοκης σύγχρονης πραγματικότητας, ώστε να είναι σε θέση να λειτουργούν ως ατομικά ή συλλογικά υποκείμενα και να μην εξαρτώνται από την εντύπωση, που προκαλούν οι πολιτικές εξαγγελίες σε σχέση με το μέλλον.

Μέχρι τώρα η πολιτική επικοινωνία δεν δρομολογεί κοινωνικό διάλογο ούτε αναλύει την σύνθετη πραγματικότητα, ώστε οι πολίτες να συνειδητοποιούν τις επιπτώσεις των επιλογών τους σε βάθος χρόνου. Αυτό τους αναγκάζει να λειτουργούν ως ενεργούμενα ανάλογα με τις διαφημιστικού τύπου φαντασιώσεις για τις συνθήκες ζωής στο μέλλον.

Στην επικοινωνιακή διαχείριση της πραγματικότητας πολύ σημαντικό ρόλο παίζουν και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, τα οποία επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την διαμόρφωση στάσεων με τις πληροφορίες, που διοχετεύουν μαζικά στους πολίτες.

Είναι αποφασιστικής σημασίας για την δημοκρατία και την διαμόρφωση κλίματος στις κοινωνίες η λειτουργία τους να οριοθετείται με σημείο αναφοράς το κοινωνικό και το ανθρώπινο συμφέρον, ώστε να προωθείται η βιώσιμη δυναμική της εξέλιξης.

Η εμπειρική προσέγγιση της βιωνόμενης πραγματικότητας δεν επιτρέπει την εξαγωγή αισιόδοξων συμπερασμάτων ως προς τις δυνατότητες των κοινωνιών να κάνουν σε λειτουργικό χρόνο τις αναγκαίες αλλαγές, ώστε η εξέλιξη να κινείται με βιώσιμη δυναμική.

Το πιστοποιεί με μεγάλη σαφήνεια η βραδύτητα υλοποίησης των απαραίτητων αλλαγών, ώστε να αποφευχθούν οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης. Το θέμα όμως είναι, ότι εξαντλούνται τα χρονικά περιθώρια. Πρέπει άμεσα να συνειδητοποιηθεί τόσο από τις πολιτικές ηγεσίες όσο και από τις δομές της κοινωνίας πολιτών, ότι επείγει η ανάληψη των ευθυνών τους.

Ιδιαιτέρως η νέα γενιά με τις δομές, που διαθέτει σε εθνικό και σε υπερεθνικό επίπεδο (π.χ. Fridays for Future, Extinction Rebellion) πρέπει να συμβάλλει στην ανάπτυξη της κοινωνικής δυναμικής, η οποία είναι αναγκαία για την ευαισθητοποίηση των πολιτών και την συνειδητοποίηση, ότι η ιστορική διαδρομή του ανθρώπου δεν τελειώνει με την εξάντληση του ατομικού βιολογικού χρόνου. Υπάρχει και διαγενεακή ευθύνη, η οποία πρέπει να διαπερνά την ανθρώπινη δραστηριότητα στον πλανήτη, που ζούμε όλοι.

Η βιωσιμότητα της εξέλιξης είναι δυναμικό μέγεθος και εξαρτάται από τον προσανατολισμό της ανθρώπινης δραστηριότητας και την διαχείριση της, πολιτική και κοινωνική.