Έχω βρεθεί πολλές φορές μέσα σε πλήθος, το οποίο αισθάνεται… υποβαθμισμένο και υποτιμημένο. Σε στάσεις λεωφορείων που αργούν, σε βαγόνια τής γραμμής του τρένου και του μετρό ή σε λεωφορεία πηγμένα από κόσμο, σε αίθουσες αναμονής νοσοκομείων, τραπεζών, εφορίας, δημοσίων επιχειρήσεων κλπ. Παρατηρώ πως ακόμη και μια… λέξη, μια λοξή ματιά, μπορεί να δώσει το έναυσμα να γίνει η σπίθα, η αφορμή για ξέσπασμα περί κοινωνικών «δομών», Κράτους, νόμων, κανόνων, τα στραβά και τα ανάποδα, «όλοι ίδιοι είναι», «ανάλγητο κράτος», «δεν πληρώνω-δεν πληρώνω», η πάγια και παλιά… επιθυμία για έναν «Ηγέτη» που θα μας… επιβάλει «πειθαρχία» και υπακοή, μετά «αυτονόητα»… θα περάσουμε στους «ξένους» (μετανάστες-πρόσφυγες) που πήραν «το ψωμί μας», «τα μαγαζιά μας» και τα επιδόματα…
Παντού η ίδια συναισθηματική υπερβολή, με την αδρεναλίνη να ανεβαίνει και να χτυπά κόκκινο, ιδίως τις μεσημεριανές ώρες όταν οι υψηλές θερμοκρασίες φτιάχνουν κατάλληλη ατμόσφαιρα, για να ανάψουν περισσότερο τα αίματα και να οδηγήσουν στην έκρηξη!
Σίγουρα, όλοι έχουμε ζήσει την ένταση που εκπέμπει ένα έξαλλο πλήθος, το οποίο εύκολα μεταμορφώνεται σε όχλο. Εκεί, τα συσσωρευμένα αιτήματα, για λύση υπαρκτών προβλημάτων, μεταμορφώνονται σε ένα γενικόλογο μίγμα απαίτησης και διαμαρτυρίας, δίχως ουσιαστικό αποδέκτη. Σε μια τέτοια στιγμή, όλα μετατρέπονται σε… επαναστατική διάθεση. Η φωνή τού καθενός, δυναμώνει, ελευθερώνεται, τα κάστρα τής ανωνυμίας πέφτουν και οι ατομικές συμπεριφορές βγάζουν στη φόρα τα βαθύτερα στοιχεία τού χαρακτήρα. Τα «λαϊκά δικαστήρια» της σύγχρονης αγοράς καλά κρατούν και πραγματοποιούνται σε αμέτρητα σημεία τής πόλης και της χώρας, υπόγεια και σταθερά…
Είναι πολύ δυσάρεστη μια τέτοια συχνή επιβεβαίωση της ψυχολογίας τής μάζας και του απρόσωπου πλήθους. Αναφέρομαι στο ανοργάνωτο πλήθος. Εκείνο που τυχαία θα βρεθεί στη στάση, στους χώρους αναμονής, στις δημόσιες υπηρεσίες, στις Εφορίες, στα βαγόνια, στα λεωφορεία… Ένα ανοργάνωτο πλήθος εύκολα χειραγωγείται και μετατρέπει τον θυμό σε «επαναστατικό μένος», σε «λαϊκή οργή», σε «αγανακτισμένους», οι διαδηλωτές σε υπερασπιστές τού… περιούσιου έθνους σκοτεινών προερχόμενων από γνωστές πηγές με σαθρά συνθήματα και πανό κατάπτυστα, όπως το πρόσφατο ανόητο εθνονταηλίκι των… μακεδονομάχων: «Στα όπλα/Στα όπλα/Να πάρουμε τα Σκόπια»!
Και να ‘ταν μόνο αυτό; Η χώρα ταλαιπωρείται εδώ και καιρό, τόσο από τα μνημόνια, όσο κι από την περίοδο των «Αγανακτισμένων» στην ιστορική πλατεία και των αλλοπρόσαλλων συνθημάτων τους, που υιοθετήθηκαν από ένα σύμπλεγμα πολιτικού φανφαρονισμού, μιας μάζωξης στην οποία έπαιρναν μέρος διάφορα άτομα φασιστικής ιδεολογίας, άκρατου εθνικισμού, αλλά και κάποια αριστερών πεποιθήσεων. Εκείνες οι συγκεντρώσεις έγιναν επίκεντρο πολιτικής παρατήρησης, ενίοτε και συμπερασμάτων, από τους πιο ψύχραιμους… Πώς θα ξεχωρίσουμε το πριν με το μετά; Θέλει μεγάλη διανοητική προσπάθεια.
Όταν βρίσκομαι μπροστά σε τέτοιες περιπτώσεις, αγριεύομαι! Σκέφτομαι πως είναι μια από τις μορφές τού τέρατος, όπως προφήτευε ήδη από τη δεκαετία τού ’80 ο Μάνος Χατζιδάκις. Όχι πως οι απλοί πολίτες δεν έχουν λόγους για διαμαρτυρίες και παράπονα. Το κοινωνικό κράτος είναι ετοιμόρροπο, το οικονομικό βάρος είναι δυσβάσταχτο και ο κατάλογος δεν τελειώνει. Μέσα σ’ αυτά προστέθηκε και η αντίδραση για το Μακεδονικό, ενισχυμένο ιδιαίτερα από ομάδες και… φορείς, που εκμεταλλεύονται με κάθε τρόπο την εθνική μας ημιμάθεια, παλαιά στερεότυπα και πάνω απ’ όλα τις συγκυρίες, για να ενδυναμώσουν τα εκλογικά τους ποσοστά. Ομάδες με επαρκή «εμπειρία» στο να τρυπώνουν στο πλήθος και να ενισχύουν ακροδεξιές συνθηματολογίες με φασίζουσες συμπεριφορές, με αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων, τη χρήση τέτοιων νταηλιδικων συνθημάτων. Επαναλαμβάνω: «Στα όπλα, στα όπλα/Να πάρουμε τα Σκόπια»!
Είναι οι γνωστοί «άγνωστοι» που υπήρχαν και υπάρχουν πάντα, και, καθώς φαίνεται, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων… Ένα πλήθος το οποίο εύκολα μετατρέπεται σε αφηνιασμένο ταύρο, όταν συμμετέχουν σ’ αυτό επαγγελματίες τού χαβαλέ και της εθνικιστικής ανοησίας.
Νιώθω ένα τέτοιο άγριο πλήθος να με κατασπαράζει! Σαν ένας εφιάλτης. Να μετατρέπεται σε θολά κι ακαθόριστα πρόσωπα βγαλμένα από ένα θρίλερ κινηματογραφικού μοντάζ. Με τον τρόμο να πρυτανεύει, στόματα που ξερνάνε φωτιές, τεράστια ερπετά που σέρνονται, δηλητηριώδεις καπνοί απ’ τα ρουθούνια και τα αφτιά να σκορπούν τον θάνατο και να δημιουργούν πάνω από τις πόλεις σύννεφα καταστροφής, κεκαρμένα κεφάλια, καλυμμένα από αποκαλυπτικά-φρικιαστικά τατουάζ με αγκυλωτούς και άλλα σύμβολα ρατσιστικού μίσους, φουσκωτοί μαζί με μανιακούς ξεφούσκωτους να κυνηγούν οτιδήποτε διαφορετικό κι αδύναμο, κάτω από τοξική βροχή, ενώ οι αστραπές, οι ομοβροντίες, και ναζιστικά εμβατήρια, μαζί με τις ιαχές τής έχθρας, συνθέτουν ένα… μεταφυσικό «δοξαστικό» τού μίσους και της εθνικής καθαρότητας…
Όλα προς τα πίσω… Η σκοτεινιά και το μίσος προς τους «άλλους», ο διχασμός και ένας υποβόσκων φονταμενταλισμός, προσπαθεί να επαναφέρει ξανά το: Πατρίς-θρησκεία-Ορθοδοξία-Έθνος-Στρατός, με… ερμηνευτικές διαστάσεις, οι οποίες μας οδηγούν προς δρόμους που νομίζαμε ότι τους είχαμε… μπαζώσει και πως ουδείς μπορεί πλέον να επιστρέψει τη χώρα σε ό,τι μας πάει προς τα πίσω…
Οι μέρες είναι πονηρές. Μην τις εμπιστευόμαστε. Μικρά, θαρρείς ασήμαντα, γεγονότα συμβαίνουν καθημερινά εδώ κι εκεί. Πολλά απ’ αυτά δεν καταγράφονται καν, με αποτέλεσμα να μην υπολογίζονται στο σύνολο μιας μελέτης. Σχηματίζεται ταυτόχρονα ένας παράλληλος και αντίστοιχος «πολιτισμός», μια μικρογραφία τής καθημερινότητας, με πολλά από τα κατάπτυστα τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά κανάλια να εκπέμπουν σκουπίδια τής εποχής, τόσο σε εικόνα όσο και σε ήχο, μεταδίδοντας κυρίως… μοδάτες βλαχορόκ παραγωγές, οι οποίες κατακλύζουν οθόνες και ραδιοφωνικές ακροάσεις.
Αυτός είναι και ο υφέρπων «πολιτισμός» των περισσότερων ΜΜΕ, που συνοδεύει πρόθυμα τις παράλληλες ενδείξεις πολιτισμικής κατάπτωσης με τα άγρια σημάδια εγκλημάτων, βιασμών, παιδεραστίας, διαπλοκής, ανομίας, κλπ. Είναι, με λίγα λόγια το «αντίτιμο» αυτής της πτώσης. Τα θεατρικά, μουσικά, λογοτεχνικά αντισώματα ποιότητας και δημιουργίας που υπάρχουν και λειτουργούν στο περιθώριο της πληροφορίας, δύσκολα θα ανατρέψουν την τεράστια παραγωγή μαζανθρώπων και τη δημιουργία ασυνείδητου πλήθους , η οποία και ευνοείται από τα Μέσα ενημέρωσης.
Δεν είναι βέβαια μια καινούργια κατάσταση αυτή που περιγράφω. Θυμάμαι πως από παλιά την καταγγέλλουμε και την ψέγουμε. Αλλά, λέω εγώ τώρα, υπολόγιζα πως ο 21ος αιώνας θα ήταν διαφορετικός από πριν. Πλησιάζοντας να ολοκληρώσουμε την δεύτερη δεκαετία του, τα σήματα που λαμβάνω, ως προς την επικράτηση της κουλτούρας τού πλήθους, με οδηγούν σε συμπεράσματα απογοητευτικά. Συνεχίζω να ακούω, να βλέπω, να σκέφτομαι και να αισθάνομαι και αυτά είναι τα δικά μου όπλα. Οι νέοι ποιητές και μουσικοί θα πρέπει να περιγράψουν όλα αυτά τα της καθημερινότητας. Και όποιος αναρωτηθεί εάν τελικά τάσσομαι εναντίων των πολλών, θα του πρότεινα, πριν απαντήσει, να εμβαθύνει λίγο παραπάνω στο θέμα…