Για να μη περνά άπρακτος ο χρόνος της απόσυρσής μου στον γενέθλιο τόπο μου, ασχολούμαι κατά καιρούς με πειράματα σκέψης. Βάζω κάτω τις υπερπενηντάχρονες εμπειρίες μου και φαντάζομαι τι θα γινόταν αν… Αν σε τοπική κλίμακα η τοπικές ελίτ αξιοποιούσαν οφθαλμοφανείς ευκαιρίες κρίσιμων επενδύσεων. Μονότονα το συμπέρασμα είναι ότι οι ευκαιρίες υπάρχουν, μερικές φορές φθείρονται από τον χρόνο ή χάνουν κρίσιμες επιλογές και timing, αλλά δεν εξαφανίζονται. Μένουν σε μια προκλητική εκκρεμότητα που ενίοτε έχει δραματικό χαρακτήρα. Σε όλα φταίνε οι τοπικές ελίτ, ας μη γελιόμαστε, και κυρίως τα δίκτυα των αποκαλουμένων αριστερών δυνάμεων που σε αυτό το επίπεδο είναι τα αντιδραστικότερα που μπορεί κάποιος να φανταστεί.

Ας πάρουμε δύο κραυγαλέα παραδείγματα που μου μαραζώνουν την ψυχή κάθε φορά που τα σκέφτομαι: Ο τέως νομός Σάμου έχει δύο κεφαλαιοποιημένους κοινωνικούς δυναμικούς πόρους εν αναμονή. Η Σάμος, τον περισσότερο πολυβραβευμένο διεθνώς κρασί της, που το διαχειρίζεται η αναγκαστική Ένωση Οινοποιητικών Συνεταιρισμών. Η Ικαρία, τις διασημότερες ανά τον κόσμο ραδιούχες και μεταλλικές θερμοπηγές που τις διαχειρίζεται ο τοπικός Δήμος που έχει και την ιδιοκτησία τους. Πηγές τις οποίες στον μεσοπόλεμο επισκέπτονταν μέχρι και Σαουδάραβες πρίγκιπες και πριγκίπισσες.

Από προμελέτες που έχω προσωπικά εποπτεύσει στο παρελθόν, προκύπτει ότι η καθετοποίηση της εκμετάλλευσης των προϊόντων αμπέλου στη Σάμο σε συνδυασμό με μια ριζική αναπροσαρμογή της πολιτικής μάρκετινγκ, μπορεί να δημιουργήσει μέσα σε ελάχιστα χρόνια πρόσθετη πρωτογενή απασχόληση της τάξης των 400-500 ατόμων. Για να μπει σε ενέργεια ένα τέτοιο σχέδιο αρκεί η Ένωση Συνεταιρισμών να προβεί σε μια καλοσχεδιασμένη αναζήτηση στρατηγικού εταίρου. Στην Ικαρία, πάλι, υπήρξε έτοιμο σχέδιο δημιουργίας διεθνούς θερμαλιστικού κέντρου που είχε χρηματοδοτηθεί ως προς τις μελέτες από την ΕΤΒΑ, η οποία είχε συνθέσει και την ομάδα των διεθνών στρατηγικών εταίρων για την πραγματοποίηση του σχεδίου. Το σχέδιο τορπιλίστηκε από τον τοπικό Δήμο που ελέγχονταν από την αριστερά. Σήμερα, επιπλέον, προστίθεται στον σκηνικό και η δυνατότητα παραγωγής γεωθερμικής ενέργειας. Μόνο από την δημιουργία του θερμαλιστικού κέντρου προβλέπονταν η δημιουργία 600 πρωτογενών θέσεων εργασίας.

Το σύνολο των ανέργων στο τέως νομό, μετά την αφαίρεση των επιδοματουχων του τουρισμού (εποχιακής απασχόλησης) δεν υπερέβη ποτέ τα 400 άτομα. Επομένως, με τα δύο παραπάνω επενδυτικά σχέδια εξασφαλίζονταν η πλήρης απασχόληση ανθρώπινου δυναμικού στον τέως νομό και άνοιγαν επιπλέον θέσεις εργασίας για την προσέλκυση πρόσθετου ανθρώπινου δυναμικού. Και τα δύο σχέδια είναι προεχόντων εξαγωγικά, και επομένως πρόσθετα παραγωγικά υπό τις σημερινές συνθήκες.

Και τα δύο σχέδια υπνώττουν για χρόνια στα χρονοντούλαπα. Για μεν τα προϊόντα αμπέλου εξ αιτίας της κομματοκρατίας που κυβερνά την Ένωση Οινοποιητικών Συνεταιρισμών και που στηρίζεται σε μια τεχνητή ξενοφοβία που αποκλείει κάθε συνεργασία που θα μπορούσε να εκβάλει στο περιθώριο τα μετριοκρατικά κομματικά στελέχη. Σε κάθε προσπάθεια να συζητηθεί μια νέα προοπτική επισείετε ο μπαμπούλας «θα μας τα φάνε οι ξένοι» και οι διοικούντες είναι ευτυχείς που για την ώρα τα τρώει ο σκώρος και σε λίγους μήνες ο συνεταιρισμός δεν θα έχει να πληρώσει τους παραγωγούς για τον κόπο τους.

Στην περίπτωση της Ικαρίας, η κατάρα είναι η υστερία της «κόκκινης» τοπικής κοινωνίας η οποία αντιδρά με βία και απίστευτη σκληρότητα σε κάθε εκσυγχρονιστική προσπάθεια για να εμποδίσει τους τοπικούς πόρους να γίνουν … αντικείμενα επιχειρηματικής κερδοφορίας!

Έτσι ο νομός συνεχίζει να μαστίζεται από μιζέρια και υπανάπτυξη εν μέσω φυσικού και τεχνητού διαθέσιμου πλούτου. Αποκλειστικός υπεύθυνος της κατάστασης η τοπικές ελίτ. Της μεν κομμουνιστοειδούς αριστεράς επειδή εμποδίζει κάθε εκσυγχρονιστική προσπάθεια, της δε κεντροαριστεράς και κεντροδεξιάς που αντί να δίνει προτεραιότητα σε τέτοια σχέδια ασχολείται για δεκαετίες τώρα με εύκολα δημόσια έργα και ψηφοθηρικά τοπικά εργάκια.

Και εγώ ως εκ τούτου, προεκτείνω το νοητικό πείραμά μου με την απορία: Έχει, άραγε, δικαίωμα μια ανεπαρκής τοπική ελίτ να κρατάει δέσμιες τέτοιες επενδυτικής δυνάμεις όταν η χώρα διέρχεται την τρέχουσα κρίση; Ο μύθος της τοπικής αυτοτέλειας εδώ δείχνει όλα τα δόντια του.

.

Ο Κωνσταντίνος Μ. Σοφούλης είναι ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου