Αν η ανθρώπινη ζωή είναι το βασικό δικαίωμα και η ύψιστη ηθική αξία, που πρέπει να διαπερνά το δίκαιο και την λήψη πολιτικών αποφάσεων και να ισχύει από την γέννηση του ανθρώπου, τότε η ελευθερία σκέψης και έκφρασης, η ισότητα απέναντι στο νόμο, στην εργασία, στην υγεία, στην διατροφή, στην ιατρική περίθαλψη, στην εκπαίδευση και στην συμμετοχή στις πολιτισμικές διεργασίες πρέπει να αποτελούν βασικές παραμέτρους της βιωνόμενης πραγματικότητας.

Όμως η εμπειρική προσέγγιση των συνθηκών, οι οποίες διαμορφώνουν την καθημερινότητα, αναδεικνύει μια εντελώς διαφορετική πραγματικότητα, στην οποία κυριαρχεί ο ευτελισμός της ανθρώπινης ζωής και η υποβάθμιση της ποιότητας των βιωνόμενων συνθηκών. Τα παραδείγματα στους διάφορους τομείς δραστηριότητας τόσο στο εσωτερικό των κοινωνιών όσο και στο γεωπολιτικό πεδίο είναι πολλά και συνεχώς αυξανόμενα.

Σύμφωνα με την Υπηρεσία Κλιματικής Αλλαγής Copernicus της Ευρωπαϊκής Ένωσης τα δυο τελευταία χρόνια (2023 και 2024) ξεπεράσθηκε μεσοσταθμικά το όριο των 1,5 βαθμών Κελσίου ως προς την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη.

Το 2024 ήταν η πιο θερμή χρονιά από τότε, που άρχισαν να γίνονται μετρήσεις το 1850. Το 2025 αναμένεται να καταγραφεί νέο ρεκόρ. Επιστημονικός οργανισμός, όπως είναι το Ινστιτούτο του Potsdam για την Έρευνα ως προς τον Αντικτυπο στο Κλίμα (Potsdam Institute for Climate Impakt Research) μέσω του διευθυντή του Johan Rockström επισημαίνει, ότι η υπερθέρμανση δεν έχει προηγούμενο τα τελευταία 120.000 χρόνια.

Οι επιπτώσεις είναι ολέθριες. Τον Ιούνιο του 2024 έχασαν την ζωή τους 1.300 άνθρωποι λόγω των ακραίων θερμοκρασιών κατά την διάρκεια του προσκυνήματος των μουσουλμάνων στην Μέκκα. Επίσης κατεγράφησαν πρωτόγνωρες πλημμύρες στην Δυτική και Κεντρική Αφρική, φοβεροί κυκλώνες στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και στην Καραϊβική και πρόσφατα   οι πιο καταστροφικές πυρκαγιές στην ιστορία της Καλιφόρνιας.

Οι ωκεανοί, που απορροφούν το 90% της πλεονάζουσας θερμότητας, την οποία προκαλούν οι άνθρωποι, συνεχίζουν να υπερθερμαίνονται. Αυτό το φαινόμενο στις θάλασσες οδηγεί στην έκλυση περισσότερου εξατμισμένου νερού στην ατμόσφαιρα με αποτέλεσμα την ενίσχυση των τυφώνων, των κυκλώνων και των καταιγίδων.

Στην Ελλάδα στις 5.3.2025 ερευνητές του Ινστιτούτου Μεσογειακών και Δασικών Οικοσυστημάτων και η Γενική Διεύθυνση Δασών και Δασικού Περιβάλλοντος είχαν σύσκεψη για τις εκτεταμένες νεκρώσεις δένδρων, που καταγράφονται στην Αττική και στους πνεύμονες πρασίνου της Αθήνας (Υμηττός και Πάρνηθα).

Οι αρνητικές επιπτώσεις της υπερθέρμανσης συνεχώς διευρύνονται, όμως η ανθρωπότητα δεν ευαισθητοποιείται σε επαρκή βαθμό για την αντιμετώπιση των ανθρωπογενών γενεσιουργών αιτίων με την πραγματοποίηση των αναγκαίων αλλαγών και βαθιών τομών στο σύστημα κοινωνικής οργάνωσης και λειτουργίας και στον τρόπο ζωής. Δυστυχώς η ζωή ως αξία έχει ευτελισθεί σε τέτοιο βαθμό, που δεν λαμβάνεται υπόψη.

Ο ευτελισμός της ανθρώπινης ζωής και ο μη σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα καταγράφονται ακόμη και στις οικογένειες. Στην Ελλάδα το 2024 τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας αυξήθηκαν κατά 86% σε σύγκριση με το 2023. Εκτός από την άσκηση βίας στις γυναίκες έγιναν και 3.895 κακοποιήσεις παιδιών από τους γονείς τους, ενώ θύματα ξυλοδαρμών είναι ακόμη και γιαγιάδες, παππούδες και εγγόνια. Προκαλεί δε θλίψη, ότι το 2024 τα κρούσματα ενδοοικογενειακής βίας ημερησίως ήταν 60.

Η ενδοοικογενειακή βία δεν είναι βέβαια μόνο ελληνικό φαινόμενο. Σύμφωνα με στατιστικά δεδομένα, που δημοσιοποιήθηκαν στην ιστοσελίδα Zeit online, κάθε ημέρα πεθαίνει είτε μια γυναίκα είτε ένα κορίτσι από πράξεις βίας στην Γερμανία. Περίπου 400 γυναίκες κάθε ημέρα είναι θύματα βίας των συντρόφων τους.

Η βία κατά γυναικών διαπερνά την πραγματικότητα σε παγκόσμιο επίπεδο, το οποίο προσλαμβάνει πολύ μεγάλες διαστάσεις σε μουσουλμανικές χώρες με την υποβάθμιση της γυναικείας οντότητας.

Υπάρχουν βέβαια και ακόμη χειρότερες περιπτώσεις ευτελισμού της ανθρώπινης ζωής, όπως η απαγωγή 130 ασθενών από κλινικές στο Κονγκό. Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών κατήγγειλε, ότι αντιστασιακοί μαχητές στο Ανατολικό Κονγκό προέβησαν στην απαγωγή 130 ασθενών από δυο κλινικές.

Στο πλούσιο σε φυσικούς πόρους Ανατολικό Κονγκό αγωνίζονται περισσότερες από 100 οπλισμένες ομάδες για να αποκτήσουν επιρροή. Η Μ23 είναι η πιο ισχυρή από αυτές και υποστηρίζεται από 4.000 στρατιώτες από την Ρουάντα. Η δραστηριότητα τους σύμφωνα με τον ΟΗΕ προκάλεσε τον τελευταίο καιρό τον θάνατο σε 3.000 άτομα περίπου.

Στο ίδιο «μήκος κύματος» ως προς τον ευτελισμό της ανθρώπινης ζωής κινούνται και οι προτάσεις του αμερικανού προέδρου Donald Trump, ο οποίος πρότεινε σχέδιο ανάπτυξης ακινήτων στην Γάζα και την δημιουργία «Ριβιέρας» στην Μέση Ανατολή με ταυτόχρονη αναγκαστική μετεγκατάσταση του παλαιστινιακού πληθυσμού.

Η Αίγυπτος κατέθεσε εναλλακτική πρόταση στην σύνοδο κορυφής του Αραβικού Συνδέσμου στο Κάϊρο, η οποία κοστίζει 53 δισεκατομμύρια δολάρια, επικεντρώνεται  στην έκτακτη ανακούφιση του παλαιστινιακού πληθυσμού, στην ανοικοδόμηση κατεστραμμένων υποδομών και στην μακροπρόθεσμη οικονομική ανάπτυξη. Η πρόταση της Αιγύπτου έγινε αποδεκτή.

Αν ληφθεί υπόψη και η πρόταση του Trump για την ανάληψη της εκμετάλλευσης των ορυκτών φυσικών πόρων της Ουκρανίας από τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής ως αντίβαρου για την αποκατάσταση της ειρήνης με την Ρωσία, τότε γίνεται εμφανής η οπτική του αμερικανού προέδρου για την ανθρώπινη ζωή ως αξία. Ανάλογη βέβαια είναι και η στάση της Ρωσίας. Τα σχόλια ως προς την γεωπολιτική δυναμική και το ηθικό της φορτίο είναι περιττά.

Δυστυχώς η πολιτική λειτουργία σε παγκόσμιο επίπεδο διαπερνάται σε μεγάλο βαθμό από την διαφθορά, που δρομολογεί η εργαλειοποίηση της ανθρώπινης οντότητας με στόχο την επίτευξη οικονομικού οφέλους.

Πολύ χαρακτηριστική είναι η έκθεση των οργανώσεων LobbyControl (με έδρα στην Γερμανία) και Corporate Europe Observatory (με έδρα στις Βρυξέλλες), σύμφωνα με την οποία το 2024 συνολικά 162 εταιρείες δαπάνησαν τουλάχιστον 343 εκατομμύρια ευρώ για άσκηση Lobby στην Ευρωπαϊκή Ένωση, δηλαδή κατά 13% αυξημένο σε σύγκριση με το 2023 και 86 εκατομμύρια σε σύγκριση με το 2020.

Ως προς τους κλάδους, που δαπανούν τα μεγαλύτερα ποσά για Lobby, αναφέρονται στην έκθεση οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες τεχνολογίας, οι τράπεζες και οι χρηματοπιστωτικές εταιρείες, οι μεγάλες εταιρείες στον ενεργειακό τομέα, οι χημικές και αγροτικές επιχειρήσεις, οι διακλαδικές εμπορικές ενώσεις και οι πολυεθνικές φαρμακευτικές εταιρείες.

Με βάση αυτά τα δεδομένα είναι κατανοητή και ερμηνεύσιμη η δήλωση της παιδιάτρου Dr. Nicole Rochester στην Wall Street Journal (5.3.2025), ότι ο κόσμος γίνεται όλο και πιο επιφυλακτικός απέναντι στο σύστημα υγείας, το οποίο τον απογοητεύει. Είναι δε οργισμένος απέναντι στις ασφαλιστικές και στις φαρμακευτικές εταιρείες.

Παράλληλα μειώνεται η εμπιστοσύνη στους γιατρούς. Σε έρευνα της Gallup για την ετήσια αξιολόγηση των επαγγελματιών το 2024 αξιολόγησε θετικά ή πολύ θετικά τους γιατρούς το 53%, ενώ το 2021 το ποσοστό ήταν 67%. Πρέπει δε να τονισθεί, ότι αυτό ισχύει στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, μια από τις πιο ανεπτυγμένες χώρες.

Ακόμη πιο τραγικό ως προς τον ευτελισμό της ανθρώπινης ζωής είναι, ότι, αν και στο Παρίσι το 2016 στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Διάσκεψης για το Κλίμα υπεγράφη συμφωνία για την συγκράτηση της ανόδου της θερμοκρασίας στους 1,5 βαθμούς Κελσίου σε σύγκριση με την προβιομηχανική εποχή, αντί να μειώνονται οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (45% έως το 2030), αυξάνονται με οδυνηρές επιπτώσεις (ακραία καιρικά φαινόμενα, αλλεπάλληλες καταστροφές κ.λ.π.).

Σύμφωνα με έρευνα της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης InfluenceMap, με έδρα στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι κορυφαίες σε εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα εταιρείες το 2023 είναι 36, από τις οποίες οι 25 είναι κρατικές. Οι κορυφαίες κρατικές είναι η Aramco (Σαουδική Αραβία), η Coal India (Ινδία), η CHN Energy (Κίνα), η NIOC (Ιράν) και η Jinneg Group (Κίνα). Οι κορυφαίες ιδιωτικές είναι η ExxonMobil (ΗΠΑ), η Chevron (ΗΠΑ), η Shell (Ηνωμένο Βασίλειο), η Total Energies (Γαλλία) και η BP (Ηνωμένο Βασίλειο).

Με αυτά τα δεδομένα η αντιμετώπιση των ανθρωπογενών γενεσιουργών αιτίων της κλιματικής αλλαγής είναι «όνειρο απατηλό». Η ανθρώπινη ζωή δεν έχει κανένα αξιακό βάρος. Έτσι όμως υποσκάπτεται η ποιότητα και η βιωσιμότητα της.

Είναι εμφανές, ότι η πορεία ευτελισμού της ανθρώπινης ζωής οδηγεί και στην αποδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής, διότι δεν είναι εφικτή η πραγμάτωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ενώ παράλληλα διαμορφώνονται συνθήκες πολύ υψηλού βαθμού διακινδύνευσης.

Η μη παραγωγή κοινωνικών αξιών με ηθικό φορτίο σε συνδυασμό με το σύστημα κοινωνικής οργάνωσης και λειτουργίας δεν συμβάλλουν στην οικοδόμηση συνθηκών με προσανατολισμό το ανθρώπινο και το κοινωνικό συμφέρον, ούτε καλλιεργούνται η ενσυναίσθηση και η κοινωνική συνείδηση. Η ανθρώπινη οντότητα εργαλειοποιείται στο πλαίσιο του συστημικού πραγματισμού, που διαπερνά έντονα την διαχείριση της πραγματικότητας ιδιαιτέρως στον οικονομικό τομέα.  

Στην προοπτική δε του χρόνου αποσταθεροποιείται σε μεγάλο βαθμό η κοινωνική συνοχή, που είναι απαραίτητη για την σταθερότητα της λειτουργίας της κοινωνίας και την αξιοπιστία της πολιτικής διαχείρισης του συστήματος κοινωνικής οργάνωσης στην συνείδηση των πολιτών, με αποτέλεσμα να μην είναι λειτουργικά εύκολη η διαχείριση της δυναμικής της εξέλιξης τόσο στο πολιτικό όσο και στο κοινωνικό πεδίο.