Είναι ασφαλώς περιοριστικό να προσδιορίζεις τον Μάριο Ντράγκι ως τραπεζίτη, οικονομολόγο ή πανεπιστημιακό. Είναι πρωτίστως ένας statesman. Όταν το 2021 κλήθηκε να αναλάβει την πρωθυπουργία της Ιταλίας εν μέσω πανδημίας, κάπου σε κάποια άκρη της δημόσιας σφαίρας εμφανιζόταν το ερώτημα «τί είναι; είναι δεξιός; είναι αριστερός»; Ο ίδιος πέντε χρόνια πριν είχε δηλώσει οπαδός του φιλελεύθερου σοσιαλισμού. Ίσως όμως περισσότερο τον ορίζει η διαμόρφωσή του μέσα από την καθολική παιδεία, στα χρόνια ακόμα που η «κοινωνική θεωρία» της Καθολικής Εκκλησίας «συνομιλούσε» με τις ανθούσες τότε αξίες της αριστεράς, το κοινωνικό κράτος και τα εργαλεία του κεϋνσιανισμού. Η κοινή γνώμη βεβαίως, λίγο ενδιαφερόταν το 2021 για το τι ήταν πολιτικά ο Ντράγκι, της αρκούσε το υψηλό του κύρους, η γενική αποδοχή που έχαιρε, και η αποτελεσματικότητά του. Ο καθοριστικός του ρόλος στη διάσωση της ευρωζώνης που πέρασε στον μύθο με το περίφημο whatever it takes, είχε ήδη απογειώσει το προφίλ του “Super Mario”.

Με αυτό το κύρος, και αυτό το όνομα, επενδύει τώρα την «Έκθεση για την ανταγωνιστικότητα» της Ευρώπης». Ο τίτλος είναι σχεδόν παραπειστικός, υπολείπεται καταφανώς της πρόθεσης και του περιεχομένου της Έκθεσης. Πρόκειται για μια νέα μακροπρόθεσμη στρατηγική όπου το διακύβευμα είναι αν η ΕΕ θα αντιμετωπίσει επιτυχώς τις «υπαρξιακές προκλήσεις» στον νέο συγκρουσιακό Κόσμο, ή θα μπει σε παρατεταμένη και αγωνιώδη ιστορική παρακμή. Με τους αριθμούς στο χέρι, ο Ντράγκι δείχνει ότι η κατηφόρα έχει αρχίσει εδώ και είκοσι τουλάχιστον χρόνια στη διάρκεια των οποίων η Ευρώπη χάνει συνεχώς έδαφος έναντι της Αμερικής και της Κίνας, σε όλους σχεδόν τους τομείς, περιλαμβανομένου του εισοδήματος του μέσου πολίτη.

Τι πιθανότητες έχει να εισακουστεί η Έκθεση Ντράγκι; Ο ίδιος, μετρημένος, σχολιάζει «έχω συνείδηση ότι θα χρειαστεί χρόνος». Χρόνος ασφαλώς θα χρειαστεί, αλλά για να γίνει ποιο πράγμα; Το εύκολο είναι να υιοθετηθούν κάποιες μεμονωμένες προτάσεις, εντασσόμενες μέσα στις γνωστές απονευρωμένες γραφειοκρατικές διαδικασίες της Ευρωπαϊκής ‘Ένωσης, που ακόμα και όταν κάνουν θετικά βήματα όπως με τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας ή το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, τα κάνουν μικρά και αργά. Κοντολογίς, να εμπλακεί στις μυλόπετρες του ευρωπαϊκού  business as usual. Σε αυτή όμως την περίπτωση θα έχει χαθεί η κραυγή αγωνίας που εκπέμπει η Έκθεση, θα συσκοτιστεί η ανάλυση της νέας εποχής που επιχειρεί και θα αποδιαρθρωθεί η συνοχή των μέτρων που προτείνει. Γιατί ή Έκθεση δεν είναι ένα τεχνοκρατικό κείμενο, αλλά ένα βαθιά πολιτικό, προγραμματικό μανιφέστο με σαφείς ιδεολογικές προϋποθέσεις.

Με αυτόν το διττό χαρακτήρα, η Έκθεση δεν απευθύνεται μόνο στις ευρωπαϊκές ηγεσίες, αλλά παίρνει θέση στην υπαρξιακή σύγκρουση που εξελίσσεται στο σημερινό σκοτεινό ευρωπαϊκό σκηνικό. Ουσιαστικά, προσφέρει όπλα στις παρατάξεις και τα κόμματα που επιδιώκουν να μετατοπιστεί το κέντρο βάρους του πολιτικού ανταγωνισμού προς έναν ανανεωμένο ευρωπαϊσμό, ιστορικά αναγκαίο, ιδεολογικά και πολιτικά  μάχιμο. Υπό αυτή την έννοια, οι κύριοι αποδέκτες της Έκθεσης είναι τα λεγόμενα «συστημικά κόμματα», που παρότι στις πρόσφατες ευρωεκλογές εξέφρασαν μια σαφή κοινωνική πλειοψηφία, στέκονται αποθαρρημένα, ηττοπαθή, και ανέμπνευστα απέναντι στην πίεση που ασκούν οι δυνάμεις της εθνικής περιχαράκωσης, του κατακερματισμού, και των ποικίλων αντιευρωπαϊκών λαϊκισμών. Η τραγελαφική πολιτική σκηνή της Γερμανίας απεικονίζει πιστά το πρόβλημα. Η Έκθεση Ντράγκι είναι μια έκκληση-πρόκληση ανασύνταξης των φιλοευρωπαϊκών, δημοκρατικών δυνάμεων. Τους προκαλεί να αποβάλλουν την εικόνα ενός πλαδαρού πολιορκούμενου «κέντρου»  Τους παρακινεί να αναλάβουν αγώνα για την ιδεολογική ηγεμονία κερδίζοντας όχι μόνο τις ψήφους, αλλά τον νου και το συναίσθημα των ευρωπαίων πολιτών στην προοπτική ενός οράματος για την Ευρώπη και της θέσης του δικού τους Έθνους μέσα σε αυτή.

Η ίδια η Έκθεση προσφέρει τους άξονες και τις ιδεολογικές προϋποθέσεις μιας ανασύνταξης. Επικεντρώνει στη γεωπολιτική ενηλικίωση της Ευρώπης, κατανοώντας ότι σε έναν αυξανόμενα συγκρουσιακό Κόσμο, η διαδικασία σύγκλισης δεν μπορεί να βασίζεται μονομερώς στην οικονομία όπως συμβαίνει ώς τώρα. Η ασφάλεια, η άμυνα, η πολεμική βιομηχανία είναι αναγκαίος και κατεπείγον πυλώνας της ενοποίησης. Όταν η Σουηδία μπαίνει στο ΝΑΤΟ, σημαίνει ότι ο Κόσμος έχει αλλάξει. Αλλά όπως δείχνουν οι πόλεμοι στην Ουκρανία και στη Μέση Ανατολή, χωρίς ένα γενναίο τεχνολογικό  άλμα η Ευρώπη δεν είναι σε θέση να σταθεί στις γεωπολιτικές αλλαγές. Η Έκθεση παίρνει αποστάσεις από αυτό που λέγεται «υπερ-παγκοσμιοποίηση», δηλαδή από την αισιόδοξη αντίληψη μιας απρόσκοπτης και βασικά ειρηνικής οικονομικής αλληλεξάρτηση. Η Πολιτική συμπλέκεται και επηρεάζει όλο και περισσότερο τη σχέση των μεγάλων Κρατών με την παγκόσμια αγορά. Κλασικό παράδειγμα η κρατικά σχεδιασμένη εμπορική πολιτική της Κϊνας, αλλά και ο ανασχεδιασμό των αλυσίδων αξιών που επιχειρούν οι ΗΠΑ προκρίνοντας «φίλιες χώρες» ή υιοθετώντας μέτρα προστατευτισμού – ανάλογα μέτρα προτείνει ο Ντράγκι για την ΕΕ. Ο αυξημένος ρόλος της Γεωπολιτικής σημαίνει και αυξημένο ρόλο του Κράτους,  εν προκειμένω μιας ενισχυμένης ενιαίας ευρωπαϊκής εξουσίας . Η Έκθεση προσυπογράφει το τέλος της νεοφιλελεύθερης θεώρησης και ο παρεμβατικός ρόλος του Δημόσιου γίνεται ουσιαστικός, σε συνεργασία βεβαίως με τον ιδιωτικό τομέα. Η πιο θεαματική επιβεβαίωση της νέας αντίληψης, η οποία δικαίως έκανε αίσθηση στα διεθνή ΜΜΕ, είναι η ευρεία συμμετοχή του Δημόσιου με νέα ευρωομόλογα ώστε οι επενδύσεις να φτάσουν στο 4.5% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ, το διπλάσιο του μεταπολεμικού Σχεδίου Μάρσαλ. Ο ρόλος του Κράτους δεν είναι απλώς ρυθμιστικός, δεν θεσπίζει οριζόντιους κανόνες και κίνητρα καλώντας επιχειρήσεις και κοινωνικές ομάδες να ανταποκριθούν. Αντιθέτως, παρεμβαίνει κάθετα και στοχευμένα ως φορέας μιας πολυδιάστατης βιομηχανικής και ενεργειακής πολιτικής που συντονίζει σε συγκεκριμένους αναπτυξιακούς στόχους επενδύσεις, φορολογία, καινοτομία, θεσμικές ρυθμίσεις, ώστε να ενισχυθεί h ευρωπαϊκή παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα.

Το μεγάλο φάσμα των προγραμματικών, ιδεολογικών και θεσμικών προτάσεων της Έκθεσης Ντράγκι, εξηγεί και τις εχθρικές τοποθετήσεις που ήδη εκδηλώθηκαν. Από τους «πλούσιους του Βορρά» που δεν θέλουν κοινό δανεισμό, τους ποικιλόχρωμους «εθνοκυριαρχικούς» που δεν θέλουν πολύ Ευρώπη, τους νεοφιλελεύθερους που δεν θέλουν περισσότερο Κράτος. Ακόμα όμως χειρότερα για την Ευρώπη, αναδεικνύει κατ’ αντιδιαστολή, το νέο «γερμανικό ζήτημα». Η ισχυρότερη χώρα της ΕΕ έχει καθηλωθεί σε ένα παρωχημένο βιομηχανικό μοντέλο και μια στενόμυαλη δημοσιονομική φιλοσοφία που για άλλη μια φορά υποσκάπτει την ευρωπαϊκής δυναμική.

Τελικά, η τύχη του διαβήματος Ντράγκι χρειάζεται χρόνο, όπως ο ίδιος σχολίασε. Το ανοιχτό ερώτημα είναι αν θα είναι ο χρόνος της αγωνιώδους παρακμής του ευρωπαϊκού δημοκρατικού κοινωνικού μοντέλου, ή χρόνος αναστοχασμού και ανασύνταξης των δυνάμεων που κατανοούν ότι στη νέα εποχή των πολυκρίσεων και του σκληρού γεωπολιτικού ανταγωνισμού, η Ευρώπη και η Πατρίδα πάνε μαζί. Είτε μαζί θα αναζωογονηθούν είτε μαζί θα παρακμάσουν. Και όσοι αμφιβάλλουν, ας κοιτάξουν τη Βρετανία μετά το Brexit.

Πηγή: www.tanea.gr