Ομιλία στην εκδήλωση που διοργάνωσε ο Μαρουσιώτικος Κύκλος Διαλόγου στις 3/4/2023

Αγαπητές φίλες και αγαπητοί φίλοι καλησπέρα, ευχαριστώ πολύ για την παρουσία σας στην αποψινή συζήτηση, μια εξ αναβολής συζήτηση λόγω του τραγικού δυστυχήματος των Τεμπών, που εξακολουθεί να σκιάζει τα πάντα και να βαραίνει τις καρδιές μας.
Ο επιτάφιος θρήνος (μέρες που είναι) δεν πρόκειται να κοπάσει. Η τραγωδία δεν μπορεί να ξεχαστεί.
Βεβαίως πέρα από το βαρύ συλλογικό πένθος, αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, κανείς δεν μπορεί στην πραγματικότητα να έρθει στη θέση όσων έχασαν αγαπημένα πρόσωπα, τόσο ξαφνικά, τόσο τραγικά.
Ο ελάχιστος φόρος τιμής προς τους νεκρούς, δεν είναι μόνο η ανεύρεση των αιτιών του δυστυχήματος και η παραδειγματική τιμωρία των ενόχων, αυτά αποτελούν τα απολύτως απαραίτητα και είναι θέμα των δικαστικών ερευνών.
Πρέπει παράλληλα να συζητήσουμε με νηφαλιότητα, πολιτισμένα, επιστημονικά, πολιτικά και πρακτικά το υπόβαθρο της υπόθεσης και την ευθύνη του μέλλοντος.
Την συλλογική ευθύνη για ρεαλιστικές εγγυήσεις και δεσμεύσεις που δεν θα αφήνουν περιθώρια επανάληψης τέτοιων τραγωδιών.
Ας ελπίσουμε ότι αυτό θα γίνει.
Η αποψινή εκδήλωση γίνεται επίσης μετά την εξαγγελία των εκλογών για την 21η Μαΐου. 
Μας δίνεται έτσι μια πρώτη ευκαιρία σήμερα να αναφερθούμε στα υπαρκτά προβλήματα του Δημόσιου Βίου μας και να καταθέσουμε κάποιες σκέψεις και προβληματισμούς για την αντιμετώπισή τους.
Να λοιπόν μια πρόκληση που μας θέτει ο τίτλος της συζήτησης μας για ζητήματα της σημερινής Ελλάδας στη σημερινή Ευρώπη.
Ξεκινώ την παρέμβασή μου με κάτι που επαναλαμβάνω συνεχώς όποτε μου δίνεται η ευκαιρία, επειδή θεωρώ ιδιαιτέρως αναγκαία και χρήσιμη την αναφορά αυτή.
Από την πτώση της Χούντας το 1974 μέχρι και σήμερα, διανύουμε την πιο μακρά περίοδο Δημοκρατίας, Ασφάλειας και ευημερίας που γνώρισε ποτέ η χώρα μας από την εποχή της Ανεξαρτησίας της.
Γιαυτό και θλίβομαι βαθύτατα όταν πολιτικές συμπεριφορές που δηλώνουν μάλιστα και προοδευτικές και όλα τα συναφή, δεν διακρίνονται σήμερα μόνο από μια βιαιότητα πολιτικού λόγου, αλλά και από έναν ανιστόρητο ισοπεδωτισμό και από έναν άκρατο λαϊκισμό, που την απεχθή και επικίνδυνη όψη του την γνωρίσαμε την τελευταία 10ετία, καταφέραμε να την αποκρούσουμε, αλλά μόνο επί του παρόντος θα έλεγα.
Γιατί λαϊκίστικά κόμματα, κινήματα και απόψεις ολοκληρωτικής νοοτροπίας κάθε απόχρωσης, εξακολουθούν να αποτελούν σοβαρή απειλή για τη Δημοκρατία μας και τους θεσμούς της.
Η απειλή παραμένει και είναι ορατή και όχι μόνο στην Ελλάδα.
Ο Τραμπισμός, η ιδεολογία και η πολιτική του κουλτούρα και συμπεριφορά, δεν είναι αποκλειστικά Αμερικανικό φαινόμενο, αλλά μια υπαρκτή απειλή και μαζί επικίνδυνη πολιτική τάση στις δυτικές δημοκρατίες.
Αγαπητές φίλες και φίλοι,
Μετά τα παραπάνω νομίζω ότι θίγω ένα από τα θέματα που θέτει για διάλογο ο τίτλος της αποψινής εκδήλωσης, δηλαδή τα προβλήματα και τις προκλήσεις που η χώρα μας και η Ευρώπη καλούνται να αντιμετωπίσουν σήμερα.
Προσωπικά θεωρώ ως βασική απειλή την επέλαση των νέων λαϊκισμών που παίρνουν διάφορες μορφές ανάλογα με τις συγκυρίες.
Αναφέρομαι σε έναν άκρατο, επιθετικά εμφανιζόμενο δήθεν «αντισυστημισμό», τη θωπεία της «καλής βίας» και την υπονόμευση και υποτίμηση το προηγούμενο διάστημα κάθε λογικού μέτρου για την αντιμετώπιση επανειλημμένων κρίσεων.
Μια ισοπεδωτική καταστροφολογία, από την οποία τίποτα δεν επαληθεύτηκε.
Η κανονικότητα αγαπητές φίλες και φίλοι που ελπίσαμε είναι δυστυχώς ακόμα επιδιωκόμενη γιατί έχει διπλό σηματοδότη, όπου η μια πινακίδα είναι στραμμένη στο παρελθόν και η άλλη στο μέλλον.
Και αυτή την κανονικότητα δεν προλάβαμε να την βιώσουμε και ως πολιτικό σύστημα και ως πολίτες.
Γιατί ακολούθησαν απανωτές κρίσεις με κυρίαρχη την πανδημία και με παρούσα πάντα την απειλητική αναθεωρητική Τουρκία, με εργαλείο της τους δυστυχείς μετανάστες.
Και για να μην επανέλθω στο θέμα της Τουρκίας, που αποτελεί για εμάς ένα διαρκές σοβαρό, υπαρξιακό πρόβλημα, εύχομαι όπως όλοι ένα νέο κλίμα που διαφαίνεται να επικρατεί μετά την πρόσφατη φοβερή τραγωδία του φονικού σεισμού, η άμεση Ελληνική συνδρομή που έγινε ευμενώς δεκτή και αναζωπύρωσε αμοιβαία αισθήματα φιλίας και αλληλεγγύης, να συμβάλλουν στην αλλαγή σελίδας στις σχέσεις μας. 
Το γεγονός ότι ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών πρότεινε την επανάληψη Διερευνητικών Συνομιλιών και μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης, αποτελεί θετική εξέλιξη. Προφανώς να είμαστε συγκρατημένοι, αλλά να μια απειλή που μπορεί να γίνει μια ευκαιρία για άλλο κλίμα.
Η μεγάλη ωστόσο απειλή για την Ευρώπη, τη Δύση και την παγκόσμια Ειρήνη, είναι η απροκάλυπτη στρατιωτική εισβολή στην Ουκρανία.
Η καταστροφή της χώρας, τα εγκλήματα πολέμου και η πυρηνική απειλή της Ρωσίας στην οποία καταφεύγει για να συγκαλύψει τις πολεμικές της αποτυχίες.
Η Ελλάδα για μια ακόμα φορά πιστεύω πως βρέθηκε στη σωστή πλευρά, σταθερά εμπεδωμένη στη Δύση, στις οικονομικές και αμυντικές συμμαχίες της, που εγγυώνται την ευημερία, την ασφάλεια και την γεωπολιτική της θέση.
Στήριξε και στηρίζει στα δικά της μέτρα βεβαίως, την ηρωική αντίσταση του Ουκρανικού λαού.
Στην Ουκρανία δοκιμάζονται οι αντοχές και η ενότητα της Ε.Ε. και της Δύσης, η ίδια η ανθεκτικότητα της φιλελεύθερης δημοκρατίας και των θεσμών της.
Η Ουκρανία δεν πρέπει να ηττηθεί. Ο Πούτιν δεν πρέπει να νικήσει.
Υπάρχει βεβαίως τίμημα, αλλά τι να κάνουμε. Το τίμημα της ελευθερίας ήταν και είναι πάντα υψηλό.
Αγαπητές φίλες και φίλοι,
Η Ουκρανία δεν είναι το μοναδικό θέμα που βαραίνει σήμερα την ευρωπαϊκή πραγματικότητα και τις διατλαντικές σχέσεις.
Είναι οι σχέσεις με την Κίνα, οι επιδοτήσεις στη Βιομηχανία, η κλιματική αλλαγή και άλλα θέματα στα οποία συχνά εμφανίζεται απόκλιση συμφερόντων.
Επιτρέψτε μου εδώ να θίξω ένα θέμα για το οποίο προφανώς χρειάζεται ευρεία συζήτηση και έρευνα από επιστήμονες εγνωσμένου κύρους και γνώσεων (οι παρακαθήμενοι μου καθηγητές θεωρώ ότι είναι στους πρώτους εξ αυτών) για το πώς οικοδομήθηκε η μεταπολεμική Ευρώπη και τον ρόλο των ΗΠΑ.
Είναι νομίζω αληθές ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία κατέστησε εμφανή την ηγεμονική παρουσία της Αμερικής και κατέδειξε επίσης σαφώς ότι η στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης δεν φαίνεται εφικτή σ’ αυτό το στάδιο.
Να δούμε δηλαδή αυτή η μεταπολεμική οικοδόμηση της Ευρώπης αν και πώς θα μπορούσε να υπάρξει πέραν της αμυντικής και οικονομικής ομπρέλας των ΗΠΑ την εποχή του ψυχρού πολέμου.
Δεν ξέρω πως θα εξελιχθεί ο πόλεμος στην Ουκρανία γιατί είναι φανερό πως και η Ε.Ε. δεν θέλει να εμπλακεί άμεσα στον πόλεμο. Αν θέλουμε όμως ασφάλεια και ειρήνη πρέπει ο καθείς να αναμετρηθεί με τον πασιφισμό του, όπως έγραψε ο Παγουλάτος στην Καθημερινή στις 5 Φλεβάρη, γιατί η ειρήνη απαιτεί «αξιόπιστη αποτροπή και ισορροπία ισχύος», όπως ορθά επισημαίνει.
Να λοιπόν άλλη μια απειλή που μπορεί να αποτελέσει μοναδική ευκαιρία.
Μια νέα Εξωτερική και Αμυντική πολιτική στην Ευρώπη συνεπάγεται όμως μηχανισμό λήψης αποφάσεων που θα βασίζεται περισσότερο στις γενικές ή ειδικές πλειοψηφίες και όχι σε καθεστώς ομοφωνίας που μπορεί να παραλύσει τα πάντα.
Κατά συνέπεια η παραχώρηση δυνατότητας αποφάσεων σε συλλογικά κοινοτικά όργανα τίθεται νομίζω εξ αντικειμένου στο τραπέζι.
Απέναντι σε αυτά τα θέματα έχουμε άφθονη αρθρογραφία αλλά δυστυχώς καμία σοβαρή δημόσια συζήτηση.
Εκτός από αυτούς τους προφανώς κρίσιμους για το μέλλον της Ε.Ε. τομείς, είναι αλήθεια πως η Ε.Ε. εξέπληξε ευχάριστα αντιδρώντας συλλογικά και ορθά στην περίπτωση της πανδημίας με την κοινή προμήθεια των εμβολίων, όπως επίσης και στον οικονομικό τομέα, με μέτρα στήριξης των εθνικών οικονομιών, αδιανόητα μέχρι πρότινος.
Το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας είναι σπουδαίο εργαλείο.
Τώρα εάν η Ε.Ε μπροστά σε τέτοιες προκλήσεις μπορέσει να τις δει ως ευκαιρίες για να δημιουργήσει «σκληρή ισχύ» και να επιταχύνει τον βηματισμό τη προς στενότερη πολιτική ένωση, αποτελεί ανοιχτά ερώτημα.
Τώρα οι διαπιστώσεις αυτές μας οδηγούν στο αναπόφευκτο επίσης ερώτημα κατά πόσο αποτελούν μια μεγάλη, ανεπανάληπτη και ίσως τελευταία ευκαιρία για τη χώρα μας ώστε να κάνει ένα αποφασιστικό βήμα εκσυγχρονισμού, εξαλείφοντας πολλές από τις ιστορικές της παθογένειες, οικονομικές και πολιτικές.
Γιατί ας μη γελιόμαστε, με τη χρεοκοπία και την κρίση πιάσαμε πάτο στην Ε.Ε. και τρέχουμε ασθμαίνοντας να καλύψουμε χαμένες δυνατότητες.
Προφανώς δεν πρόκειται να κάνω απολογισμούς και κρίσεις των κυβερνήσεων των χρόνων που πέρασαν. Οι κάλπες έρχονται, οι πολίτες κρίνουν.
Απλώς θα τιτλοφορήσω ορισμένα προβλήματα και τομείς όπου πρέπει να αποτολμηθούν θαρραλέες μεταρρυθμίσεις , αν θέλουμε η χώρα μας να πλησιάσει ξανά τις πιο ανεπτυγμένες χώρες της Ευρώπης.
Στον οικονομικό τομέα, 
Α) οι πόροι από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, από τους υψηλότερους στην Ε.Ε. που πέτυχε η χώρα μας, το ΕΣΠΑ, οι δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις και γενικά η μόχλευση των πόρων αυτών, η κατάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας, προσφέρουν μια μεγάλη ευκαιρία για το άλμα προς τα μπρος. Το ζητούμενο της παραγωγικής ανασυγκρότησης και της αλλαγής παραγωγικού προτύπου, πρέπει να γίνει πραγματικότητα τη νέα τετραετία.
Β) το ασφαλιστικό μας σύστημα πιέζεται. Αρνηθήκαμε, τυφλοί πολιτικά, να το αντιμετωπίσουμε πριν 20 χρόνια και όλοι ξέρουμε πως σ’ αυτό οφείλεται σε τεράστιο ποσοστό η χρεοκοπία. Χρειάζεται σπουδαία, τολμηρή και ουσιαστική μεταρρύθμιση.
Γ) το φορολογικό σύστημα χρειάζεται ριζική αναδιάρθρωση. Η φοροδιαφυγή παραμένει τεράστια. Θα μπορούσε άνετα να χρηματοδοτήσει το κοινωνικό κράτος. 8 στους 10 επαγγελματίες δηλώνουν κάτω από 10.000€, 4 στους 10 φορολογούμενους δηλώνουν 5.000€.
Η φορολογική μεταρρύθμιση, η δικαιότερη καταβολή των φορολογικών βαρών, η αύξηση των εσόδων, θα κάνουν ευκολότερη τη χρηματοδότηση 
- του Εθνικού Συστήματος Υγείας που έχει μεγάλες ελλείψεις και αδυναμίες
- του Προγράμματος Κοινωνικής Στέγης που αποτελεί κατεπείγουσα ανάγκη
- του τομέα της Παιδείας που είναι ο σημαντικότερος μηχανισμός κοινωνικής ανόδου, για τα φτωχότερα στρώματα.
Δ) η αύξηση του πλούτου της χώρας, η κάλυψη του χαμένου εδάφους με τρόπο που να μην αναπαράγει τα ίδια προβλήματα, τις ίδιες πρακτικές , τις ίδιες παθογένειες και συμπεριφορές που μας οδήγησαν στη χρεοκοπία, αποτελεί αδήριτη ανάγκη.
Άλλωστε είναι και ο μόνος τρόπος για την ανάπτυξη του βιοτικού επιπέδου και τη δημιουργία δημοσιονομικού περιθωρίου για την καταπολέμηση υπαρκτών ανισοτήτων που συνεχώς θα οξύνονται χωρίς κρατικές παρεμβάσεις για τη χρηματοδότηση κοινωνικών δαπανών.
Και κάτι ακόμα, στη χώρα μας συγχέουμε την ισότητα με τον εξισωτισμό. Ο εξισωτισμός αποτελεί τροχοπέδη στην πρόοδο, καταργεί τα κίνητρα, ισοπεδώνει τα πάντα, μοιράζει την υπάρχουσα πίτα, εξισώνει στη φτώχεια και στη μιζέρια.
Η ισότητα είναι άλλη, τελείως διαφορετική προσέγγιση.
Δημιουργεί ίση αντιμετώπιση, ίσα δικαιώματα, ίσες ευκαιρίες.
Άφησα στο τέλος τη θεσμική ανασυγκρότηση της χώρας. Καθίσταται επείγουσα όχι μόνο ως μελέτη και παρέμβαση στην απόδοση και τις δυσλειτουργίες του επιτελικού κράτους και άλλων φορέων λήψης και εφαρμογής αποφάσεων, αλλά και λόγω του θέματος των υποκλοπών, των παρακολουθήσεων. Ως προς αυτό το θέμα, η κυβέρνηση και ο πρωθυπουργός έχουν σοβαρές ευθύνες και δεν φτάνει μόνο να αναγνωρίζονται. Βεβαίως θα συμφωνήσω με τον Γιάννη Βούλγαρη όταν προ μηνός έγραφε στα Νέα ότι «η Δημοκρατία δεν κινδυνεύει, άντεξε σε τέτοια και αντέχει». Και βεβαίως δεν υπάρχει καμία εκτροπή, και βεβαίως όσα περί Χούντας κλπ ακούγονται, είναι γελοία και γραφικά. Αλλά η αχαλίνωτη διχαστική και εμφυλιοπολεμική ρητορεία, έχει ήδη δηλητηριάσει την ατμόσφαιρα.
Η ύπαρξη και λειτουργία κρατικών, παρακρατικών και ιδιωτικών μηχανισμών παρακολούθησης αλλά και ο τρόπος με τον οποίο αποκαλύφθηκαν, δείχνει την ύπαρξη ενός διάτρητου κρατικού μηχανισμού, ανεξέλεγκτων εστιών παρανομίας και επίορκων κρατικών στελεχών.
Έκανα με τα προηγούμενα μια σύντομη αναφορά σε αυτά που βαραίνουν τον δημόσιο βίο μας και τροφοδοτούν τις απογοητεύσεις μας. Όμως δεν χρειάζεται μηδενισμός.
Δεν είμαστε αποτυχημένο κράτος. Έχουμε σημειώσει αξιοζήλευτες επιτυχίες και επιτεύγματα στην ιστορική μας πορεία.. είμαστε μια σύγχρονη, ευρωπαϊκή χώρα με αρκετά βεβαίως ακόμα χαρακτηριστικά «βαλκανικής» νοοτροπίας. Έχουμε πολλές ακόμα αδυναμίες, πολλές υστερήσεις, στρεβλώσεις, αγκυλώσεις, νοοτροπίες-τροχοπέδη.
Χρειαζόμαστε ένα νέο πραγματικό άλμα εκσυγχρονισμού. Πράγμα που απαιτεί νέες δημόσιες αξίες, πολιτική βούληση, συγκέντρωση ανώτερων πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων μεταρρυθμιστικής προοπτικής έναντι των δυνάμεων της συντήρησης, της καθυστέρησης, της αδράνειας, του ψευδεπίγραφου «προοδευτισμού». Καλό σχεδιασμό, εμμονής στην εφαρμογή, αποτελεσματικότητα, αξιοκρατία, αριστεία, έλεγχος, αξιολόγηση, λογοδοσία. Δεν χρειάζεται να αναφέρω εδώ σε πόσους τομείς του δημόσιου βίου μας οι αξίες αυτές που μεταφράζονται σε σχέδια και πρακτικές εφαρμογές εκσυγχρονισμού πολλές φορές λοιδορούνται, περιφρονούνται, παραγνωρίζονται για να επικρατούν παρωχημένες αξίες και πρακτικές κάθε πολιτικής απόχρωσης. Με τα γνωστά αποτελέσματα.
Ολοκληρώνω αγαπητοί φίλες και φίλοι,
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως ζούμε σε μια εποχή χωρίς βεβαιότητες, η ανασφάλεια αποτελεί μια γενικευμένη πραγματικότητα και μια υπαρκτή, ισχυρή και δυσάρεστη αίσθηση, ενώ η ραγδαία τεχνολογική πρόοδος δημιουργεί πέραν των άλλων και δυσεπίλυτα πολλές φορές ηθικά διλλήματα. 
Ένας Αμερικανός Πρόεδρος του 18ου αιώνα, ελληνιστί Βενιαμίν Φραγκλίνος, που έχει πει το αμίμητο «σε αυτή τη ζωή τίποτα δεν είναι βέβαιο εκτός από τον θάνατο και τους φόρους» έχει επίσης πει και κάτι που νομίζω ότι μας ταιριάζει απολύτως. «Γινόμαστε γέροι πολύ σύντομα και σοφοί πολύ αργά».
Νομίζω όμως ότι δεν χρειάζεται πολλή σοφία, με βάση όσα έχουμε περάσει, για να δούμε το πώς μπορεί η πατρίδα μας να κάνει το μεγάλο άλμα που έχει ανάγκη προς ένα καλύτερο μέλλον.
Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή και την υπομονή σας.