Είναι μάλλον απίθανο να υποστηρίξει κανείς κάτι διαφορετικό – αν και ο κοινός νους δεν είναι πάντα τόσο κοινός.
Το μείζον πρόβλημα της χώρας, αυτό που είναι ανάγκη να τεθεί ως πρώτη και πρώτιστη επιδίωξη μιας σύγχρονης προοδευτικής πολιτικής στρατηγικής, είναι η αντιμετώπιση της μαζικής ανεργίας. Δεν αρκεί ο περιορισμός φανερών συνεπειών της, όπως η φτώχεια και η ανείπωτη στέρηση των ελάχιστων αγαθών και υπηρεσιών. Η πολιτική κοινωνικής πρόνοιας αποτελεί στοιχειώδη ανθρωπιστική υποχρέωση αφενός, αλλά και στοιχειώδη πράξη μέριμνας για τη σταθερότητα ενός κοινωνικού συστήματος, αφετέρου. Με αυτήν την έννοια, αποτελεί μια αναγκαία πολιτική συντήρησης. Αληθινά προοδευτική πολιτική είναι η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.
Η κοινωνική πρόνοια χρειάζεται για εκείνους που δεν μπορούν να εργαστούν. Στόχος μιας προοδευτικής πολιτικής είναι να μπορούν να βρουν δουλειά όσοι θέλουν και μπορούν να εργαστούν.
Χωρίς τη δημιουργία θέσεων εργασίας, η τάση φτωχοποίησης δεν ανατρέπεται. Τα έσοδα για την άσκηση κοινωνικής πολιτικής θα περιορίζονται, το ισχνό κοινωνικό κράτος θα γίνεται ολοένα πιο ισχνό (και τα επιδόματα ανεργίας γλίσχρα, τα δικαιούνται ελάχιστοι έτσι ή αλλιώς). Τα προγράμματα επιμόρφωσης ανέργων είναι χρήσιμα, αλλά μόνα τους δεν ανατρέπουν την κατάσταση («αντί να δοθεί η ευκαιρία στους ανέργους να δουλέψουν, τους δίδεται η ευκαιρία να μάθουν πώς να δουλεύουν», σάρκαζε ο H. Minsky…), ούτε στόχος μπορεί να είναι η αναδιανομή της ανεργίας μεταξύ τμημάτων της μισθωτής εργασίας. Ο στόχος μιας σύγχρονης προοδευτικής πολιτικής είναι ένας: Υπεράνω όλων, η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που η ΕΛΣΤΑΤ ανακοίνωσε την Πέμπτη, η ανεργία τον Μάρτιο διαμορφώθηκε στο 24,1%, από 24,2% που ήταν τον Φεβρουάριο. Ο αριθμός των ανέργων εμφανίζεται μειωμένος κατά 4.609 συγκριτικά με τον Φεβρουάριο. Η ανεργία ειδικά στην ηλικιακή ομάδα 15-24 ετών, που φαίνεται να πλήττεται περισσότερο από κάθε άλλη κοινωνική ομάδα, υποχώρησε στο 50,4% από 52,1% που ήταν τον αντίστοιχο μήνα πέρυσι. Υπάρχει οριακή βελτίωση;.. Ας μην υπάρχουν αυταπάτες. Οι οριακές μεταβολές είναι ασήμαντες σε σχέση με τον όγκο της ανεργίας. Και αυτές οι οριακές αλλαγές αντανακλούν κυρίως τη μετανάστευση. Οι άνεργοι μειώνονται επειδή τους «εξάγουμε» – και δη τους νέους.
Αν συμφωνούμε σε όλα αυτά, τότε θα έπρεπε να επεξεργαστούμε ένα εθνικό σχέδιο για την αντιμετώπιση της ανεργίας, με φιλόδοξο τελικό στόχο, με δράσεις συγκεκριμένες, με κεντρικό όργανο για την εποπτεία της υλοποίησης, με σαφές χρονοδιάγραμμα και με μετρήσιμους ενδιάμεσους στόχους, με συνεχή δημόσιο έλεγχο και λογοδοσία για την επίτευξη αυτών των στόχων. Θα έπρεπε να επεξεργαστούμε ένα μακρόπνοο εθνικό σχέδιο και να δεσμευτούμε ότι θα κάνουμε «ό,τι πρέπει» για την υλοποίησή του, εξαντλώντας κάθε περιθώριο και αξιολογώντας και προωθώντας κάθε αναγκαία και πρόσφορη μεταρρύθμιση με γνώμονα αυτό το σχέδιο.
Ετσι όπως θέτουμε (ή μας θέτουν οι δανειστές…) συγκεκριμένους στόχους για τα ελλείμματα, τα έσοδα, τα έξοδα και τα πρωτογενή πλεονάσματα, να θέσουμε εμείς, ως εθνικό στόχο, τον περιορισμό της ανεργίας σε συγκεκριμένο ποσοστό. Αυτός ο στόχος να είναι η συμφωνημένη επιδίωξη και η κεντρική ιδέα ενός εθνικού σχεδίου. Ανευ του οποίου δεν μπορεί να γίνει τίποτα αξιόλογο, αντιθέτως: Η Αλίκη, ως γνωστόν, έμαθε στη χώρα των θαυμάτων ότι αν δεν ξέρεις πού θέλεις να πας, όλοι οι δρόμοι είναι ίδιοι. Στην κοινωνία μας, τα πράγματα είναι χειρότερα: Αν δεν ξέρεις πού θέλεις να πας, οι στοιχειακές δυνάμεις των αγορών και το σκληρό σύστημα του παρασιτισμού σε οδηγούν στο χειρότερο. Ητοι, στο αντιλαϊκότερο.
Μπορούμε; Είναι εύκολο σε τέτοιους καιρούς να αναπαράγεις μια αδιέξοδη προοπτική, τεθλιμμένος να ανταλλάσσεις συλλυπητήρια γι’ «αυτό που πάθαμε» ή, ως Ρομπέν των φτωχών να στρέφεσαι με οργή ενάντια σε όλους (τους άλλους!..) που είναι υπεύθυνοι για την κατάντια της χώρας. Οι καιροί προσφέρονται για ανόητους υπουργούς που φοβούνται τη «δικτατορία των επενδυτών» (!), για εποχιακούς εσχατολόγους και για τους συνήθεις οπλαρχηγούς των κομμάτων, που υπερασπίζονται τα λαϊκά συμφέροντα είτε στα τηλεπαράθυρα είτε (εθιμικά…) σε «συγκεντρώσεις κατσαρόλα».
Πρέπει, όμως, να μπορέσουμε. Εναλλακτική δεν υπάρχει. Η ανεργία είναι το τέρας που καταστρέφει ζωές. Και φτωχαίνει τη χώρα ως σύνολο – αυτός που μένει χρόνια άνεργος, σιγά σιγά χάνει τις ικανότητες που είχε αποκτήσει. Ετσι κινδυνεύουμε, πέρα από μια χαμένη 6ετία, να δημιουργήσουμε τουλάχιστον μια χαμένη γενιά. Και η μαζική ανεργία δεν αντέχεται επί πολύ – αυτό διδάσκουν η λογική, το παρόν και η ιστορία της Ευρώπης. Παραφράζω μια γνωστή φράση: Είτε η δημοκρατία θα καταπιεί τη μαζική ανεργία είτε η μαζική ανεργία θα καταπιεί τη δημοκρατία. Ο χρόνος δεν είναι απεριόριστος. Το κοντέρ της κοινωνικής ανοχής μηδενίζεται.