Υπάρχουν τρία σοβαρά προβλήματα που δημιουργήθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες κυρίως από κόμματα και ανθρώπους που έβλεπαν το ΕΣΥ να καταρρέει κι αυτοί κοιτούσαν απλανώς τον ορίζοντα, και εμποδίζουν κάθε σοβαρή συζήτηση για τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις.
Πρώτον η άγνοια για τις εξελίξεις στην επιδημιολογία, την τεχνολογία, την ιατρική και την οργάνωση των συστημάτων Υγείας, ώστε οι τελευταίες να προσαρμοστούν στις ανάγκες των πολιτών και της κοινωνίας.
Δεύτερον η έλλειψη επαφής με το διεθνές περιβάλλον αφού οι περισσότεροι από τους εκ φέροντες γνώμη, ιδιαίτερα εντός των κομμάτων, δεν κάνουν τον κόπο να μελετήσουν τις αλλαγές που συντελούνται στις αναπτυγμένες χώρες.
Τρίτον, η ιδεοληπτική άποψη να θεωρείται πως η κοινωνική πολιτική και η αντιμετώπιση των ανισοτήτων πρόσβασης και ποιότητας, ασκείται δια των μονάδων παραγωγής των υπηρεσιών και όχι μέσω της χρηματοδότησης και ελέγχου της επάρκειας αποδοτικότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών.
Ανεξαρτήτως των κοινωνικών πολιτικών, που επιλέγονται από κράτη και κυβερνήσεις σε όλα τα σύγχρονα συστήματα, οι μονάδες υγείας που παράγουν τις υπηρεσίες, οργανώνονται και οφείλουν να οργανώνονται, ως οργανισμοί -επιχειρήσεις που είναι αυτόνομες οικονομικές οντότητες-, με την έννοια της αποτελεσματικής διαχείρισης των παραγωγικών συντελεστών, ασφαλώς συμπεριλαμβανομένης της εργασίας, ανεξαρτήτως ιδιοκτησίας, δημόσιας ή ιδιωτικής. Ως εκ τούτου, με δεδομένο πως οι μονάδες υγείας είναι «επιχειρήσεις» εντάσεως εργασίας, η διαχείριση της τελευταίας αποτελεί κομβικό σημείο στην οργάνωση τους. Παρόλο που οι εργασιακές σχέσεις και οι αμοιβές των απασχολούμενων στις μονάδες Υγείας, και κυρίως του ιατρικού προσωπικού, λόγω της κομβικής θέσης τους στην παραγωγή των υπηρεσιών, δεν είναι το σημαντικότερο θέμα στην απαιτούμενη μεταρρύθμιση των τελευταίων, οφείλει την δέουσα προσοχή και ρύθμιση.
Έτσι ερχόμαστε στο θέμα των ημερών που είναι η παρέμβαση του Υπουργείου στην επέκταση της ιδιωτικής απασχόλησης των γιατρών και του υπόλοιπου προσωπικού, από τα απογευματινά ιατρεία στα απογευματινά χειρουργεία και άλλες επεμβατικές πράξεις, που προβλεπόταν από το νόμο της κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ και του Υπουργού Αλέκου Παπαδόπουλου στο πλαίσιο «ολοήμερης λειτουργίας» των νοσοκομείων.
Ποια είναι η σημερινή πραγματικότητα; Χαμηλές αμοιβές του προσωπικού και ιδιαίτερα του ιατρικού, μαζική φυγή των γιατρών και μάλιστα των καλύτερων, προς τον ιδιωτικό τομέα και το εξωτερικό, απροθυμία των γιατρών και ιδιαίτερα συγκεκριμένων ειδικοτήτων να προσέλθουν στο δημόσιο σύστημα και περισσότερο στα νοσοκομεία της επαρχίας, παρά την προκήρυξη νέων θέσεων, καμία σύνδεση των αμοιβών με την αποδοτικότητα και την ποιότητα της παρεχόμενης εργασίας και τέλος την γενικευμένη χρήση των παράπλευρων ιδιωτικών πληρωμών, κοινώς «φακελάκι». Όσοι θεωρούν πως το τελευταίο αποτελεί μία εξαίρεση κάποιων παρανομούντων γιατρών, είτε έχουν άγνοια είτε έχουν βολευτεί μ’ αυτό και δεν επιθυμούν οποιαδήποτε αλλαγή.
Εδώ να σημειώσουμε πως το πρόβλημα των αμοιβών και της στελέχωσης των δημόσιων νοσοκομείων δεν είναι ελληνικό πρόβλημα, όπως περιεγράφηκε σε ένα πρόσφατο δημοσίευμα του Politico (Specter of US-style System hangs over Europe’s health leaders – The health workforce crisis is driving a move toward the private sector and threatening to undermine solidarity-based systems). Για το σκοπό αυτό όλες οι κυβερνήσεις προσπαθούν να βρουν λύσεις που στοχεύουν στις συνθήκες εργασίας και στις αμοιβές των γιατρών. Είναι επίσης φανερό πως οι προϋπολογισμοί, ακόμα και πιο πλουσίων χωρών από την Ελλάδα, αδυνατούν να προσφέρουν ικανοποιητικές αμοιβές στους γιατρούς. Γεγονός που έχει οδηγήσει για παράδειγμα τους γιατρούς στη Μεγάλη Βρετανία στην μεγαλύτερη χρονικά απεργία στην ιστορία του NHS.
Αυτή η πραγματικότητα οδήγησε όπως προανέφερα και την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ προς 20ετίας να νομοθετήσει μεταξύ άλλων και τη δυνατότητα άσκησης ιδιωτικού έργου εντός των νοσοκομείων. Επειδή συμμετείχα και σε εκείνη τη μεταρρύθμιση Παπαδόπουλου, οι ίδιες φωνές με τα ίδιες ανακρίβειες είχαν ακουστεί και τότε. Με κεντρικό «επιχείρημα» ανοησίας πως τάχα ιδιωτικοποιείται το σύστημα Υγείας, χωρίς να γνωρίζουν οι ίδιοι εγκέφαλοι, τη σημασία των λέξεων. Ευτυχώς έπεσαν πάνω στον «ισχυρογνώμονα» Υπουργό, που τους αγνόησε και εφάρμοσε με επιτυχία τα απογευματινά ιατρεία, αλλά λόγω και της μετακίνησης του από το Υπουργείο δεν πρόλαβε δυστυχώς να εφαρμόσει και το δεύτερο σκέλος που προβλεπόταν από το νόμο του.
Να σημειωθεί πως σχεδόν ΟΛΑ τα κράτη στην Ευρώπη δίνουν τη δυνατότητα στους γιατρούς να ασκούν ιδιωτικό έργο εντός ή εκτός νοσοκομείου, ανάλογα με τις δυνατότητες του κάθε συστήματος, με στόχο την αύξηση των αμοιβών τους. Χωρίς βεβαίως αυτό να σημαίνει ιδιωτικοποίηση των συστημάτων υγείας! Και επειδή διαβάζω από «υπεύθυνα» χείλη πως δεν υπάρχει πουθενά, καθηγητές ιατρικής να εργάζονται και σε ιδιωτικά νοσοκομεία, θα μπορούσαν να κάνουν ένα «ταξιδάκι» μέχρι το Λονδίνο, για να το διαπιστώσουν από μόνοι τους.
Βεβαίως η δυνατότητα άσκησης ιδιωτικού έργου στη χώρα μας, που, θεωρώ πως δεδομένων των προβλημάτων της υπο-στελέχωσης των νοσοκομείων μας, πρέπει να επεκταθεί και εκτός δημοσίων νοσοκομείων, χρειάζεται να συνοδευτεί και με ένα ατομικό συμβόλαιο υποχρεώσεων προς το νοσοκομείο με βάση το οποίο θα ελέγχεται ο καθένας. Ας σημειωθεί πως είμαστε από τι ελάχιστες χώρες που ένας γιατρός προσλαμβάνεται χωρίς ανάλογα να προσδιορίζονται οι υποχρεώσεις του. Έχουν πολλά να γίνουν στο θέμα των εργασιακών σχέσεων των γιατρών και των αμοιβών τους. Όπως η διαφοροποίηση των μισθών με βάση την ειδικότητα, το νοσοκομείο, τις απαιτήσεις του συστήματος από τον καθένα, όπως θα περιγράφονται από το ατομικό τους συμβόλαιο, από τα κλινικά τους αποτελέσματα, από την εκπαιδευτική και ερευνητική δραστηριότητα και άλλα που μπορούν να συζητηθούν.
Η προς συζήτηση ρύθμιση των απογευματινών χειρουργείων εγκαινιάζει , εκτός των άλλων, μια προσπάθεια αλλαγής της εργασιακής ηθικής εντός του συστήματος η οποία έχει προ πολλού απωλεσθεί.
Και ενώ δια των ενστάσεων εναντίον της ρύθμισης προβάλλεται το επιχείρημα της δήθεν αύξησης των ανισοτήτων μεταξύ των πολιτών, ουδείς αναφέρεται στο γεγονός πως αυτές οι ανισότητες έχουν μεγεθυνθεί, ακριβώς λόγω των υπέρογκων παράπλευρων (και προφανώς παράνομων) παράλληλων πληρωμών.
Τελικά για πολλούς λόγους οι συνέπειες και για τους αρρώστους που προσφεύγουν στο ΕΣΥ θα είναι θετικές. Κι αυτό γιατί αν τελικά το νοσοκομείο γίνει ελκυστικό για τους γιατρούς, ως εργασιακό περιβάλλον και αμοιβές, εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα, συνθήκες εξέλιξης εντός του συστήματος, θα υπάρξει αυξημένη στελέχωση και υψηλότερης ποιότητας από την σημερινή, τόσο στο μητροπολιτικό κέντρο, όσο, και κυρίως, στην περιφέρεια. Επίσης, είναι προφανής ως αποτέλεσμα η μείωση της λίστας αναμονής προς χειρουργείο, αφού θα αφαιρεθούν από αυτή οι άρρωστοι. που θα προτιμήσουν τα απογευματινά χειρουργεία. Είναι απορίας άξιο πως δεν τονίζεται από την πλευρά του υπουργείου, πως στην ιδιωτική εκδοχή εντός νοσοκομείου, θα αποζημιώνεται πλήρως η νοσοκομειακή δαπάνη από τον ΕΟΠΠΥ, κάτι που δεν θα συνέβαινε αν οι άρρωστοι επέλεγαν το ιδιωτικό νοσοκομείο.
Τέλος η αύξηση των ωρών λειτουργίας των νοσοκομειακών υποδομών θα αυξήσει τα νοσοκομειακά έσοδα και θα αυξήσει το ρυθμό των αποσβέσεων.
Αντιλαμβάνομαι πως η υπο-στελέχωση και οι ανεπαρκείς διοικήσεις μπορεί να δυσκολέψουν την αποτελεσματική εφαρμογή του μέτρου, αλλά ας ήταν αυτό ένα επίπεδο κριτικής από την αντιπολίτευση και επόμενος κυβερνητικός στόχος και όχι οι κραυγές ανοησίας που ακούμε τις τελευταίες ημέρες εξαιτίας ενός δήθεν αριστερού αντιπολιτευτικού αταβισμού.
Αφήνω παντελώς ασχολίαστο το περί «ιδιωτικοποίησης» του ΕΣΥ, από μία ρύθμιση εργασιακών σχέσεων και αμοιβών, που μόνο θυμηδία προκαλούν, σε μία χώρα μάλιστα που λόγω διαχρονικών ανεπαρκών πολιτικών, έχουμε τριτοκοσμική σύνθεση δαπανών υγείας (λίγο λιγότερο από το μισό των συνολικών δαπανών), που επιβαρύνει τα νοικοκυριά και διευρύνει τις ανισότητες. Αλλά αυτό για τους θεωρητικούς της «ιδιωτικοποίησης» είναι πολυτέλεια σκέψης.
Το ΕΣΥ έχει ολοκληρώσει τον κύκλο του με την παρούσα μορφή. Η ίδρυσή του από το ΠΑΣΟΚ και τον Παρασκευα Αυγερινό (είναι μεγάλη τιμή που συμμετείχα τότε στην ομάδα υπό την καθοδήγηση του) αποτέλεσε μια από τις σημαντικότερες τομές στην ελληνική πολιτική, κοινωνική και πολιτιστική ιστορία. Οι ρυθμίσεις του ήταν ευεργετικές για τους πολίτες εκείνη την εποχή, συμπεριλαμβανομένης και της πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης των γιατρών. Οι εποχές αλλάζουν, οι συνθήκες αλλάζουν, η τεχνολογία αλλάζει, η ιατρική αλλάξει. Το ΕΣΥ απαιτεί μια θαρραλέα, όπως τότε, επανίδρυση. Δεν μπορεί οι σημερινοί επίγονοι του ΠΑΣΟΚ να είναι φοβικοί ουραγοί των μεταρρυθμίσεων. Αντιθέτως, επισημαίνοντας τις αβελτηρίες, οφείλουν να ξαναμπούν μπροστά οδηγώντας το ΕΣΥ στη νέα εποχή με το βλέμμα πάντα στραμμένο στην διεθνή εμπειρία.
Και ως επίλογο, ας θυμίσω τα λόγια του Τσώρτσιλ: «Το πρόβλημα του καπιταλισμού είναι πως μοιράζει άνισα και άδικα την ευτυχία στους ανθρώπους. Αντίθετα ο σοσιαλισμός μοιράζει σ’ αυτούς δίκαια την μιζέρια». Ας προτείνουμε πολιτικές που αμβλύνουν τις ανισότητες και δεν παγιδεύονται στη μιζέρια των δήθεν «αριστερών» λύσεων.