Βρισκόμαστε πάλι σε περίοδο μετάβασης που ουδείς γνωρίζει ποιον αντίκτυπο θα έχει στον καθημερινό μας βίο. Η Δύση, αφού μεταμόρφωσε ολόκληρο τον κόσμο σύμφωνα με τα πολιτισμικά, οικονομικά και πολιτικά της πρότυπα, πληρώνει τώρα το τίμημα της επιτυχίας της. Η ευζωία του μέσου δυτικού ανθρώπου επιβαρύνει το κόστος της παραγωγής του. Οι δυτικές εταιρείες εδώ και πολλά χρόνια στέλνουν τα κεφάλαιά τους σε χώρες του Τρίτου κόσμου, ανατρέποντας την πρόβλεψη του Καρόλου Μαρξ ότι τα καπιταλιστικά κέντρα θα ρουφήξουν την ικμάδα της περιφέρειας. Ηδη, οι εξαθλιωμένες κάποτε Κίνα, Ινδία και Βραζιλία (μεταξύ άλλων) με τον μισό περίπου πληθυσμό του πλανήτη, διεκδικούν σε μια-δύο δεκαετίες τα σκήπτρα των μεγαλύτερων οικονομιών της γης. Τα κομμουνιστικά κόμματα εγκατέλειψαν προ πολλού το διεθνιστικό τους πρόγραμμα και αναζητούν την προστασία των εργαζομένων στην εθνική αναδίπλωση κάθε πατρίδας τους. Ωστόσο, θέλοντας και μη, οι χώρες των δυτικών ανθρώπων παραδίδουν τα σκήπτρα της ισχύος στις μεταλλαγμένες πρωτεύουσες της Ασίας.
Είναι άραγε η παρατεταμένη ύφεση στην Ευρώπη με 26 εκατομμύρια ανέργους μη αναστρέψιμη; Ποια πολιτική θα επιλέξει μετά τις εκλογές του φθινοπώρου η ισχυρότερη οικονομική δύναμη της ηπείρου μας; Την εμβάθυνση της Ευρωζώνης, τον περιορισμό της σε έναν κύκλο εκλεκτών της οικονομίας ή τη διάλυση της νομισματικής ένωσης και την επιστροφή των ευρωπαϊκών εθνών-κρατών στην πριν από την ΕΟΚ κατάσταση ανταγωνισμού; Θα αντιμετωπίσουν οι Ευρωπαίοι τον διεθνή ανταγωνισμό ως κατακερματισμένες κρατικές οντότητες; Σε τι κατάσταση θα περιέλθει η Ελλάδα εκτός του σημερινού συστήματος της Ε.Ε.; Οπως εξήγησε ο Χριστόφορος Πισσαρίδης στο Μέγαρο Μουσικής, εάν η χώρα μας εγκαταλείψει ή εγκαταλειφθεί από το ευρώ, θα επιστρέψει σε εθνικό νόμισμα το οποίο ουδείς θα θέλει στο εξωτερικό και εσωτερικό. Θα πρέπει συνεπώς να μάθει να επιβιώνει χωρίς ορισμένα βασικά εισαγόμενα είδη. Αυτή η πασιφανέστατη αλήθεια ερμηνεύθηκε από «σοφό» υποστηρικτή της εξόδου από το ευρώ (καθηγητή του School of Oriental and African Studies) ως τρομοκρατία που ασκεί η κυβέρνηση στον λαό. Ο ίδιος ο κ. Τσίπρας προτιμάει την ασάφεια του «ναι μεν ευρώ, αλλά» κατακεραυνώνει τους οπαδούς του Μνημονίου. Η πεποίθησή του ότι μπορούμε να διαπραγματευτούμε νέα χαμηλότοκα δάνεια και «κουρέματα» χωρίς να υποβληθούμε σε θυσίες και μεταρρυθμίσεις, μας παραπέμπει στην ανέμελη νιότη του και τη σοφία που απέφυγε μη εργαζόμενος.
Και ενώ η κυβέρνησή μας πασχίζει να εξασφαλίσει την επόμενη δόση χωρίς να διώξει δημοσίους υπαλλήλους, οι σχέσεις με την Τουρκία έχουν μπει στον αυτόματο πιλότο. Ευτυχώς ο κ. Ερντογάν υπήρξε πολύ απασχολημένος με την προσπάθεια να καθυποτάξει τους στρατιωτικούς του ώστε να μην έχει χρόνο να αναπτύξει επικίνδυνες εις βάρος μας πρωτοβουλίες. Τα τρία τελευταία χρόνια η μελέτη της Τουρκίας και των εκκρεμοτήτων στις ελληνοτουρκικές σχέσεις λιμνάζουν. Στην ελληνική Βουλή, ωστόσο, η δεξιά αντιπολίτευση επιδίδεται σε ασκήσεις άγονου πατριωτισμού χωρίς να αντιλαμβάνεται τις συνέπειες μιας ελληνοτουρκικής κρίσης σήμερα. Τα πολλά χτυπήματα που δέχεται η Κύπρος και ο ζήλος των ΗΠΑ να αποκαταστήσουν τις σχέσεις ανάμεσα στο Ισραήλ και την Τουρκία, προσθέτουν ένα ακόμα πρόβλημα στην ελληνική διπλωματική ατζέντα. Οποία απογοήτευση για τον ιππότη και σκιώδη πρωθυπουργό της Χρυσής Αυγής από τη συμπεριφορά της Ρωσίας έναντι της Κύπρου.
Ο ανασχηματισμός έρχεται στη σωστή στιγμή, αλλά αν οι προβλέψεις της «Καθημερινής» περί «βασικών πυλώνων» της κυβέρνησης επαληθευτούν, τότε η όποια αισιοδοξία θα αποδειχθεί αδικαιολόγητη. Ο Κώστας Ιορδανίδης μάς κατεβάζει στην πραγματικότητα όταν παρατηρεί ότι «η πολιτική στην Ελλάδα βρίσκεται σε εγγενή διάσταση με την κοινωνία από συστάσεως ελληνικού κράτους» («Κ», 21-04-2013). Θα έλεγα μάλλον ευτυχώς γιατί η πολιτική μας ηγεσία των πρώτων 150 ετών τουλάχιστον υπήρξε υψηλού επιπέδου. Τα τελευταία 20 – 30 χρόνια οι πολιτικοί μας έγιναν αντιπροσωπευτικότεροι του μέσου όρου της κοινωνίας που τους εκλέγει. Κανείς όμως δεν φαίνεται ευχαριστημένος από το φαινόμενο αυτό. Οι εχέφρονες ψηφοφόροι θα προτιμούσαν να βρίσκονται επικεφαλής οι άριστοι, αντί ηγετών αντιπροσωπευτικών του μέσου όρου. Είναι παρήγορο ότι και αριστεροί διανοητές όπως ο Παναγιώτης Κονδύλης, επιτιμούν τον επείσακτο λαϊκισμό μας ο οποίος υπονομεύει την εκπαίδευση, την επιλογή δημόσιων λειτουργών και τον πολιτικό βίο γενικότερα. «Ιδιαίτερα ιλαροτραγική παρουσιάζεται η θέση της “Αριστεράς», η οποία, όντας οιονεί καταδικασμένη να υπερασπίζει τα “λαϊκά» αιτήματα, υποχρεώνεται να γίνει σημαιοφόρος κάθε καταναλωτικής αίτησης, αρκεί όποιος την προβάλλει να αυτοτιτλοφορείται “λαός» – υποχρεώνεται δηλαδή να προωθεί την εκποίηση της χώρας εφόσον ο “λαός» την απαιτεί». («Οι αιτίες της παρακμής της σύγχρονης Ελλάδας», σ. 63).
Ο λαϊκισμός της Δεξιάς και της Αριστεράς αποπροσανατολίζει τους πάσχοντες από τα μέτρα λιτότητας με ένα κατηγορητήριο που μεταθέτει τις ευθύνες για την κρίση στους έξω και χαρακτηρίζει τα χαμηλότοκα δάνεια τα οποία μας προσφέρουν (αλλά μπορούμε να αρνηθούμε) σαν «τοκογλυφικά». Οταν ξεκαθαρίσει το τοπίο στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και φύγουν οι τελευταίοι «αντιστασιακοί» πρυτάνεις, το πρώτο μέλημα των ανανεωμένων ΑΕΙ θα πρέπει να είναι η στόχευση του λαϊκισμού.
* O κ. Θάνος Μ. Βερέμης είναι αντιπρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ.