Οταν ο πρόεδρος Ομπάμα ζήτησε από την κ. Μέρκελ να δώσει μεγαλύτερη έμφαση στην ανάπτυξη, η Γερμανίδα καγκελάριος έφερε ως παράδειγμα την Πορτογαλία για να πείσει ότι η πολιτική της είναι αναπτυξιακή. Κι είναι αλήθεια πως όσοι θεωρούν ότι στην περίπτωσή της Ελλάδας το λάθος ήταν το «φάρμακο», όπως υποστήριξε ο υπουργός των Οικονομικών στη Βουλή, θα πρέπει να εξηγήσουν γιατί το ίδιο φάρμακο έφερε αποτελέσματα όχι μόνο σε μια οικονομία του Βορρά, όπως η Ιρλανδία, αλλά και στην Πορτογαλία του Νότου.
Φυσικά οι συγκρίσεις δεν είναι πάντα δόκιμες. Κάθε οικονομία έχει τις ιδιαιτερότητές της και στην περίπτωση της Ελλάδας το πρόβλημα και κατά συνέπεια η λιτότητα ήταν πολύ μεγαλύτερα. Το γεγονός παραμένει ωστόσο ότι η Πορτογαλία είναι ήδη στις διεθνείς αγορές ενώ η Ελλάδα είναι σχεδόν βέβαιο πως θα χρειαστεί ένα ακόμα πακέτο στήριξης κι ένα ακόμα μνημόνιο καθώς καταφέραμε να αυτο-αποκλείσουμε κάθε δυνατότητα εξωτερικού δανεισμού. Γιατί τα καταφέραμε έτσι;
Οι ρίζες της αποτυχίας μας βρίσκονται στον τρόπο με τον οποίο το πολιτικό σύστημα αντιμετώπισε την κρίση από το πρώτο Μνημόνιο το 2010. Για κάθε βήμα που κάναμε μπροστά ακολουθούσαν δύο βήματα πίσω. Αντί να υπάρξει ένα στοιχειώδες πλαίσιο συναίνεσης, όλες οι πολιτικές δυνάμεις το θεώρησαν ευκαιρία για κομματικά οφέλη. Αποτέλεσμα ήταν τα Ζάππεια, οι αγανακτισμένοι, οι διαδηλώσεις με τους νεκρούς της Μαρφίν, οι προπηλακισμοί και φυσικά η διαρροή 60 δισεκατομμυρίων από καταθέσεις.
Το κλίμα αυτό συνεχίστηκε όλο το 2011. Ετσι μετά τη νέα συμφωνία του Ιουνίου με την Ευρωπαϊκή Ενωση που αποφάσισε και κούρεμα του χρέους, είχαμε τα πρωτοφανή επεισόδια στην παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου, την κατάρρευση της κυβέρνησης Παπανδρέου και τον σχηματισμό της κυβέρνησης Παπαδήμου. Νέα αβεβαιότητα, νέα συμφωνία, κούρεμα του χρέους αλλά αμέσως μετά νέα κρίση, διπλές εκλογές και νέα συμφωνία μετά από μια ακόμα περίοδο όπου ο κίνδυνος του Grexit κυριάρχησε. Από τότε έγιναν ασφαλώς πολλά λάθη, οι μεταρρυθμίσεις προχώρησαν με αντιφάσεις και καθυστερήσεις. Στο τέλος του 2014 ωστόσο έγινε φανερό πως βγαίναμε από την κρίση. Για πρώτη φορά εμφανίσαμε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης και επίσης για πρώτη φορά η ανεργία άρχισε να πέφτει. Κι αυτό με τα δημόσια οικονομικά επιτέλους σε ισορροπία, με πρωτογενές πλεόνασμα και με δυνατότητα δανεισμού από τις αγορές -άλλη μια πρωτιά- με ανεκτά επιτόκια. Εμείς όμως τι κάναμε; Αντί να σταθούμε στα πόδια μας, αντί να ακολουθήσουμε τον δρόμο της Πορτογαλίας, επιστρέψαμε στο 2010! Αυτό είναι το πραγματικό έγκλημα.
Κλεισμένοι βέβαια στην αυτιστική μας εσωστρέφεια νομίζουμε ότι δίνουμε μάχες για την εθνική ανεξαρτησία και αξιοπρέπεια. Στην πραγματικότητα μπαίνουμε όλο και πιο βαθιά στον λάκκο. Με την οικονομία στον πάγο, κάθε μέρα που περνά οι χρηματοδοτικές ανάγκες της χώρας αυξάνονται. Και στο τέλος αυτής της διαπραγμάτευσης, όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα, θα είναι θαύμα αν δεν χρειαστούμε πρόσθετη στήριξη και κατά συνέπεια νέο Μνημόνιο. Οπως και αν το ονομάσουμε. Κι όλα αυτά χωρίς προφανή στόχο.
Το πραγματικό πρόβλημα είναι η πρόβλεψη για υπερβολικά υψηλά -δηλαδή ανέφικτα και αντιαναπτυξιακά- πρωτογενή πλεονάσματα τα επόμενα χρόνια. Αυτό όμως σύμφωνα με το Μνημόνιο θα αποτελούσε αντικείμενο επαναδιαπραγμάτευσης μετά την ολοκλήρωση της τελευταίας αξιολόγησης τον Δεκέμβριο του 2014. Με άλλα λόγια η διαπραγμάτευση αυτή, αν όλα είχαν πάει καλά, θα έπρεπε να είχε ήδη ξεκινήσει. Τώρα -αν όλα πάνε σύμφωνα με το σχέδιο της κυβερνησης- η διαπραγμάτευση θα ξεκινήσει κάποια στιγμή μέχρι τον Αύγουστο ενώ στο μεταξύ διάστημα η οικονομία θα είναι πάλι στην εντατική και θα (υπο)χρηματοδοτείται από έκτακτους μηχανισμούς. Αν κάτι στραβώσει, η διαπραγμάτευση δεν θα γίνει ποτέ.
Το παράδοξο είναι ότι όλα αυτά συμβαίνουν σε ένα κλίμα πατριωτικής έξαρσης ενώ η κυβέρνηση προσπαθεί να μας πείσει ότι η Ελλάδα για πρώτη φορά σήκωσε το κεφάλι απέναντι στην κ. Μέρκελ. Οτι έχουμε αλλαγή «καθεστώτος» και ότι έπεσε η ολιγαρχία της μεταπολίτευσης. Υπάρχει φυσικά και το αντίθετο αφήγημα. Οτι επιστρέφουμε ολοταχώς στις ίδιες πρακτικές που μας οδήγησαν στην κρίση. Και ότι φταίμε πρώτοι εμείς για όσα μας συμβαίνουν.