Όλοι τους γνωρίζουμε, είναι ανάμεσά μας. Άνθρωποι σημαντικοί, πετυχημένοι, άξιοι σεβασμού. Επιστήμονες, Καθηγητές Πανεπιστημίου σε επαγγέλματα ταγμένα στην υπηρεσία του ανθρώπου, ορκισμένοι να υπηρετούν υψηλές αξίες. Για όλα αυτά αμείβονται καλά. Μάλιστα, ακόμη και όταν βρίσκονται στην υπηρεσία του Δημόσιου Πανεπιστημίου, τους δίνεται το δικαίωμα να ασκούν, νόμιμα, και το ελεύθερο επάγγελμα, ας πούμε του Νομικού ή του Γιατρού. Για δύο τέτοιους θα σας πω μία ιστορία.
Ο ένας γιατρός, καθηγητής χειρουργικής, ο άλλος νομικός, επίσης καθηγητής, τους γνωρίζω χρόνια. Έτυχε να χρειαστώ και τους δύο, όχι για αυστηρά προσωπικό λόγο, αλλά ως φίλος δύο δικών μου ανθρώπων. Από τον ένα ζήτησα μία χειρουργική επέμβαση χρονοβόρα, όπως αποδείχτηκε, αλλά όχι ιδιαίτερα δύσκολη, και από τον άλλο μία γνωμάτευση για χρήση σε δημόσια υπηρεσία, μάλλον υπόθεση ρουτίνας. Οι ομοιότητες εκτείνονται και στις αμοιβές. Και οι δύο ζήτησαν €3.000, και οι δύο «μαύρα».
Εδώ αρχίζουν οι διαφορές, με κυριότερη την «αξία» του παραγόμενου «προϊόντος». Στην Οικονομική επιστήμη η αξία έχει δύο έννοιες. Η αξία στην παραγωγή, δηλαδή το κόστος παραγωγής, και η αξία στη χρήση, δηλαδή πόσο «αξίζει» το προϊόν για το χρήστη. Ένα κινητό τηλέφωνο για παράδειγμα κοστίζει το ίδιο αν αγορασθεί από έναν τυφλό και από έναν που βλέπει, αλλά δεν έχει καμμιά αξία για τον πρώτο, εκτός αν είναι σε μορφή braille, οπότε θα στοιχίζει πολύ περισσότερο στην κατασκευή.
Ο καθηγητής γιατρός, χρειάστηκε ο ίδιος τέσσερις ώρες στο χειρουργείο, με δική του ομάδα συνεργατών και οκτώ επισκέψεις στο Ιατρείο του για αλλαγές, ράμματα κλπ. Όλα αυτά ήταν μέσα στην αμοιβή του. Για τον καθηγητή νομικό δεν έμαθα ποτέ πόσο χρόνο χρειάστηκε ο … συνεργάτης του. Ίσως δύο ώρες, ίσως πέντε, ίσως δέκα ώρες. Για τον ίδιο, πάντως, μάλλον τίποτα, ή πολύ λίγο. Συνεπώς, πολύ μικρό ήταν το «κόστος παραγωγής», της Γνωμάτευσης σε σχέση με τη Χειρουργική επέμβαση.
Πολύ σημαντικότερη, όμως, είναι η «αξία» για το χρήστη. Η χειρουργική επέμβαση έπαιξε τεράστιο ρόλο στην ποιότητα ζωής του αρρώστου. Πριν την επέμβαση υπήρχε πόνος, περιορισμός δραστηριότητας, σχεδόν αναπηρία. Όλα αυτά εξαφανίσθηκαν. Για τον, όχι πλούσιο, φίλο, η αξία υπερέβαινε κατά πολύ τα χρήματα που ζητήθηκαν. Ακριβώς το αντίθετο με τον νομικό και την αξία του «προϊόντος» του. Η «πιάτσα» λέει πως οι «γνωματεύσεις» βγαίνουν εύκολα, με την ίδια ευκολία, μάλιστα, και για αντίθετες «απόψεις» του υπό κρίση ζητήματος. Για το λόγο αυτό, τα δικαστήρια δεν τους δίνουν ιδιαίτερη σημασία, παρά μόνον για να «στηρίξουν» ήδη ειλημμένη απόφαση. Ακόμη λιγότερο οι δημόσιες υπηρεσίες. Στη Νομική Επιστήμη υπάρχουν πολλές πλευρές στην Ιατρική μόνο μία.
Αυτά για την Επιστήμη. Υπάρχει, όμως, και η Ηθική πλευρά. Η αμοιβή όπως είπα, ήταν η ίδια, με μία τεράστια διαφορά. Ο Χειρουργός έδωσε νόμιμη απόδειξη για το σύνολο του ποσού των €3.000. Ο Νομικός τα πήρε «μαύρα» ιδιοχείρως. Βεβαίως «προσφέρθηκε» να δώσει απόδειξη, αν, όμως, εισέπραττε… €10.500. Η …φορολογική αριθμητική με … ξεπέρασε, οπότε δεν ζήτησα διευκρινήσεις. Αντίθετα, ο Γιατρός πήρε €3.000 «μαύρα», αλλά έδωσε και αυτός την … εναλλακτική… λύση που άρμοζε στην ελληνική φορολογική πραγματικότητα. Δέχτηκε να πάρει μόνο €2.000, χωρίς απόδειξη, αν δεν υπήρχε αποζημίωση του πελάτη από την ιδιωτική ασφαλιστική εταιρεία. Επειδή, όμως υπήρχε ασφάλιση, η τελική επιβάρυνση για τον πελάτη του ήταν μόνο €1.400 και όχι το σύνολο των €3.000 που έδωσε αρχικά. Δυστυχώς, ιδιωτική ασφάλιση ή φορολογική έκπτωση για νομικές υπηρεσίες δεν υπάρχει στην Ελλάδα.
Τέλος, για να κρίνουμε την ιστορία στην ολότητά της, ας δούμε και την …Πολιτική πλευρά. Ο Γιατρός είναι απολιτίκ, με την έννοια πως δεν … ασχολείται κρυφά ή φανερά. Απλώς ψηφίζει, υποθέτω, δεν ξέρω τί, αν με πιέζατε θα έλεγα … Δεξιός. Ο άλλος, ο Νομικός, είναι έντονα πολιτικοποιημένος, με ένταξη και δραστηριότητα, Αριστερός, φυσικά, κατά δήλωση του ιδίου. Εκπλήσσεσθε;;; Γιατί, φυσικά;;; Ίσως γιατί το ηθικό …πλεονέκτημα έτσι λέει;;