Πριν από λίγες μέρες βρέθηκα καλεσμένος ως ομιλητής από τους μαθητές του Εσπερινού Λυκείου Κορωπίου. Ως απόφοιτος εσπερινού λυκείου ο ίδιος (Εσπερινό Κοκκινιάς) προσκλήθηκα να μιλήσω για τις προοπτικές που μπορεί να έχει ένας απόφοιτος αντίστοιχου λυκείου σήμερα. Για να απαντήσει κάποιος στο ερώτημα αυτό, οφείλει να λάβει υπόψη τις ιδιαίτερα δύσκολες, αντίξοες συνθήκες κάτω από τις οποίες οι μαθητές των εσπερινών γυμνασίων και λυκείων προσπαθούν να μορφωθούν, να ανοίξουν προοπτικές για μια καλύτερη πορεία, για καλύτερο μέλλον. Είναι παιδιά ασθενέστερων κοινωνικών ομάδων, υποχρεωμένα να εργάζονται την ημέρα για την επιβίωσή τους και, ταυτόχρονα, να επιδιώκουν το καλύτερο φοιτώντας στο εσπερινό σχολείο. Ως εκ τούτου, και κατά κανόνα, είναι παιδιά σαφώς πιο υπεύθυνα και συνειδητοποιημένα. Τουλάχιστον δεν αφιερώνουν τα βράδια τους μπροστά στην αποβλακωτική τηλεόραση.

Τα εσπερινά σχολεία αναδεικνύουν ειδικότερα τον ρόλο της εκπαίδευσης ως μηχανισμού και διαδικασίας κοινωνικής κινητικότητας. Προσφέρουν κατά κάποιον τρόπο την ακραία ευκαιρία για επαγγελματική, κοινωνική, πολιτιστική ανέλιξη. Η ευκαιρία αυτή αποκτά πρόσθετη αξία σε μια περίοδο οξύτατης οικονομικής κρίσης, συρρικνούμενων εισοδημάτων και διευρυνόμενης φτώχειας, όπου ο συνδυασμός εργασίας και εκπαίδευσης καθίσταται αναπόφευκτη επιλογή, στο μέτρο βέβαια που μπορεί και αυτή να υπάρξει (διότι η εργασία γίνεται ολοένα και πιο δυσεύρετη). Παράλληλα, τα εσπερινά λύκεια αναδεικνύουν τη σημασία της δημόσιας δωρεάν δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, χωρίς την οποία δεν θα υπήρχαν οι ακραίες αυτές ευκαιρίες κοινωνικής κινητικότητας.

Αυτή τη δύσκολη οικονομικά και κοινωνικά περίοδο καθίσταται ακόμη πιο επιτακτική όχι απλώς η διατήρηση αλλά η ενίσχυση των δυνατοτήτων, των ευκαιριών, των διαδικασιών για κοινωνική κινητικότητα. Οπωσδήποτε χρειάζονται πόροι για κάτι τέτοιο – όχι ιδιαίτερα αυξημένοι αλλά πάντως δυσεύρετοι. Αλλά είναι όντως τόσο δυσεύρετοι ή, απλώς, οι γνωστές αγκυλώσεις, τα γραφειοκρατικά τερατουργήματα ρυθμίσεων πάσης μορφής (φορολογικές, περιβαλλοντικές, πολεοδομικές, αρχαιολογικές, κ.λπ.), η διαφθορά και η χαλαρή έως ανύπαρκτη πολιτική βούληση εμποδίζουν την ανεύρεση των πόρων; Το θέμα είναι γενικότερο και ακουμπά την καρδιά της οικονομικής κρίσης και των απάνθρωπων οριζόντιων περικοπών σε μισθούς και συντάξεις.

Ας εξετάσουμε, λοιπόν, ένα από τα πολλά παραδείγματα που αναδεικνύουν το πρόβλημα: την περίφημη υπόθεση της αξιοποίησης της κρατικής περιουσίας, περιλαμβανομένης της κρατικής γης και, ειδικότερα, των προς πώληση ή οικονομική εκμετάλλευση βραχονησίδων. Αν αφαιρέσει κάποιος τις περιπτώσεις του Ανατολικού Αιγαίου, που αυτονόητα πρέπει να αντιμετωπισθούν με ειδική μέριμνα, γιατί για όλες τις άλλες περιπτώσεις δεν θα μπορούσε να προχωρήσει η πώλησή τους και η οικονομική τους αξιοποίηση; Αλλά δεν προχωρεί γιατί (όπως λέγεται) ούτε η πώληση είναι εύκολη υπόθεση να περάσει από τα ασύλληπτης περιπλοκότητας γρανάζια της γραφειοκρατίας ούτε, πολύ περισσότερο, η οικονομική αξιοποίησή τους. Η χώρα που ελάχιστα σέβεται το περιβάλλον και την αρχαιολογική της κληρονομιά έχει θεσπίσει τις πλέον σχιζοφρενικές ρυθμίσεις (και έχει δημιουργήσει αντίστοιχης ποιότητας υπηρεσίες), που κατά βάση εμποδίζουν οποιαδήποτε οικονομική δραστηριότητα (εκτός βέβαια εάν λειτουργήσουν άλλα «μέσα»). Διαβάζω, π.χ., ότι για όλους αυτούς τους λόγους δεν έχουν προχωρήσει επανειλημμένες προσπάθειες για την πώληση και αξιοποίηση τής (ιδιωτικής) νησίδας Πάτροκλος στον Σαρωνικό, που θα έφερε σημαντικούς πόρους στην ελληνική οικονομία.

Δεν μου αρέσουν ούτε πιστεύω στις απλοϊκές λύσεις. Αλλά κάποιες παρανοϊκές γραφειοκρατικές ρυθμίσεις θα μπορούσαν να καταργηθούν εν μια νυκτί. Εδώ και τώρα, ακαριαία. Κατά βάσιν, είναι θέμα πολιτικής βούλησης. Γιατί δεν μπορεί συνεχώς να ανακοινώνεται ότι «απλοποιούνται οι διαδικασίες» και σταθερά να παραμένουν περίπλοκες, όπως τουλάχιστον πιστοποιούν οι άμεσα ενδιαφερόμενοι.

Υπάρχει ωστόσο και η ιδεοληπτική αντίθεση στην πώληση και την αξιοποίηση της δημόσιας γης. Αυτή δηλαδή που αντιτίθεται γιατί, λέει, δεν θέλει το ξεπούλημα της γης σε ξένους, λες και αν ένας Γερμανός, Γάλλος ή Βρετανός αγοράσει ένα ξερονήσι θα το προσαρτήσει στη χώρα του και έτσι θα χαθεί η ελληνική κυριαρχία. Δεν ξέρω, αλλά θεωρώ ότι η διατήρηση και η ενίσχυση ενός λυκείου (ημερήσιου ή εσπερινού, αλλά κυρίως εσπερινού) είναι πολύ πιο σημαντική για την προοπτική της χώρας από τις ιδεοληπτικές μας αγκυλώσεις. Οι αγκυλώσεις αυτές μάς έφεραν σ’ αυτή την κρίση και με τις ιδεοληψίες και τις αγκυλώσεις αυτές μπορεί να βρεθούμε εκτός ευρωζώνης και Ευρωπαϊκής Ενωσης – ίσως…

Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος του ΔΣ του ΕΛΙΑΜΕΠ