Σε αυτό τον τόπο τίποτε δεν είναι πιο δύσκολο από την πραγματοποίηση του αυτονόητου στο χρόνο, στον οποίο η δυναμική της εξέλιξης το επιβάλλει. Μετά το ξέσπασμα της κρίσης, η ελληνική κοινωνία και το πολιτικό σύστημα στο οποίο αναθέτει την ευθύνη σχεδίασης του μέλλοντός της, συνειδητοποίησαν όλες τις ανεπάρκειες, δυσλειτουργίες και αστοχίες της πορείας αυτής της χώρας μέχρι τώρα και τους κινδύνους που διαφαίνονται στον ορίζοντα.

.

Ιδιαιτέρως οι κίνδυνοι, αποτελούν τον πυρήνα του πολιτικού λόγου ο οποίος εκφέρεται από το πολιτικό προσωπικό και τα κόμματα. Βεβαίως γίνονται αναφορές στην αναγκαιότητα διαμόρφωσης ενός στρατηγικού σχεδίου εθνικής ανασυγκρότησης, προκειμένου να σωθεί ο τόπος και να επανέλθει σε τροχιά βιώσιμης ανάπτυξης. Όμως η αντιπαράθεση στην προεκλογική περίοδο, επικεντρώνεται σε διλλήματα σχετικά με την αντιμετώπιση των κινδύνων, η οποία εξαρτάται από την ικανότητα του πολιτικού προσωπικού. Το περιεχόμενο της πολιτικής πρότασης των κομμάτων ως προς την εθνική ανασυγκρότηση, περιορίζεται σε γενικόλογες αναφορές, οι οποίες στοχεύουν κυρίως στο θυμικό των ανθρώπων, χωρίς να εγγίζουν την κριτική τους σκέψη. Δεν την χρειάζονται, διότι σε μια τέτοια περίπτωση θα υπερέβαιναν το επίπεδο του καταναλωτή της πολιτικής και θα λειτουργούσαν ως πολίτες. Και αυτό είναι επικίνδυνο για ένα πολιτικό προσωπικό, το οποίο οδήγησε τον τόπο στο χείλος της καταστροφής και τον πληθυσμό του στη σταδιακή εξαθλίωση, ενώ συνεχίζει να διεκδικεί την διαχείριση της κυβερνητικής εξουσίας. Αυτό παραπέμπει σε λογικές πολιτικής διαχείρισης της εξουσίας, οι οποίες θυμίζουν την προσέγγιση του Μακιαβέλι.

.

.

Κόμματα πελατειακής κοπής

.

Κανένα εγχείρημα δεν είναι δυσκολότερο και εκτεθειμένο στην αποτυχία, από την προσπάθεια δημιουργίας νέων συνθηκών σε μια παγιωμένη κατάσταση για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Ο μεταρρυθμιστής, όλους όσοι έχουν όφελος από το παλιό, τους έχει απέναντί του με εχθρική στάση. Μόνο λίγοι στηρίζουν τις μεταρρυθμίσεις και το φορέα που τις επιχειρεί και αυτό, εάν έχουν όφελος. Πρέπει δε να είναι ορατό για το κάθε απλό μέλος μιας κοινωνίας. Οι άνθρωποι εμπιστεύονται το νέο, όταν το γνωρίζουν και εμπειρικά.

.

Ακριβώς πάνω σε αυτό το δεδομένο και τον φόβο των επιπτώσεων πιθανών αρνητικών εξελίξεων, βασίζονται φορείς πολιτικής και κυβερνητικής εξουσίας και μετατρέπουν την ανθρώπινη φύση σε εργαλείο για τη διεκδίκηση και άσκηση εξουσίας. Σε ολοκληρωτικά δε καθεστώτα, προστίθεται και ο φόβος της τιμωρίας (Χίτλερ, Στάλιν, Φράνκο και πολλοί άλλοι σε παγκόσμιο επίπεδο).

.

Γι’ αυτό, ιδιαιτέρως σε προεκλογικές περιόδους, τίθενται πολιτικά διλλήματα τα οποία στοχεύουν στην ενεργοποίηση του φόβου εάν επικρατήσει ο αντίπαλος. Πολύ χαρακτηριστικά είναι τα διλλήματα τα οποία θέτουν όλα τα κόμματα, στις πολύ καθοριστικές για το μέλλον της Ελλάδας εκλογές της 6^ης Μαΐου 2012. Παραμονή στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή το χάος, αυτοδυναμία ή καταστροφή, επιλογή συγκεκριμένου κόμματος ή εξαθλίωση του λαού, είναι μερικά πολύ αντιπροσωπευτικά διλλήματα.

.

Στο πλαίσιο δε της προεκλογικής αντιπαράθεσης, προστίθεται και ο επίσης Μακιαβελικής γραφής λαϊκισμός. Ο ηγέτης, πρέπει να προσπαθεί να κερδίσει την προτίμηση του λαού. Αυτή είναι η συνταγή και της σύγχρονης πολιτικής. Γι’ αυτό κάθε δημοκρατικός εν δυνάμει πρωθυπουργός, σκορπάει προεκλογικές υποσχέσεις και πριν και μετά τις εκλογές. Ακόμη και σε απολυταρχικά καθεστώτα ισχύει το ίδιο, ως προς την υποσχεσιολογία. Σε αυτά όμως, όταν ο ηγέτης δεν μπορεί να κερδίσει την εκτίμηση του λαού, τότε είναι καλύτερα να τον φοβούνται τόσο, ώστε να αποφύγει να τον μισήσουν. Αυτός ο τρόπος πολιτικής λειτουργίας σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, η οποία διαπερνάται σε όλα τα επίπεδα και τομείς δραστηριοποίησης από την πελατειακή λογική, στη σημερινή συγκυρία της οικονομικής κρίσης οδηγεί σε αδιέξοδες καταστάσεις.

.

Το πρόβλημα είναι βαθύτατα συστημικό και δεν επιλύεται ριζικά και με βιώσιμο τρόπο, εάν η ελληνική κοινωνία και το πολιτικό σύστημα με τον διαπλεκόμενο εταίρο του, το οικονομικό, δεν απαλλαγούν από την πελατειακή λογική, αποδεχόμενοι συστημικές ανατροπές. Είναι μια κατάσταση η οποία έχει τις αφετηρίες της στην εποχή της τουρκοκρατίας. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, αποδομήθηκε το μέχρι τότε ισχύον σύστημα κοινωνικής οργάνωσης, με την εξουδετέρωση της ολιγαρχίας η οποία κυριαρχούσε και την εγκαθίδρυση του συστήματος των κοτζαμπάσηδων στη θέση της. Αυτοί, από το ένα μέρος, αποτέλεσαν τους «προστάτες» των τοπικών κοινωνιών, από το άλλο όμως λειτούργησαν ως μέσο άσκησης οθωμανικής πίεσης και εξαναγκασμού για την επίτευξη των στόχων του. Σε αυτό το φαινόμενο έχει την αφετηρία του το πελατειακό σύστημα.

.

Παραλλήλως, όταν στη Δυτική Ευρώπη αυτήν την περίοδο, τους τελευταίους πέντε αιώνες, προωθήθηκε ο χωρισμός κράτους και εκκλησίας, στην Ελλάδα δεν έχουμε ανάλογες εξελίξεις. Αντιθέτως, η ορθόδοξη εκκλησία αυξάνει την επιρροή της, διότι συνέβαλε στη διατήρηση της ελληνικής ταυτότητας.

.

Μετά την εθνική ανεξαρτησία, το 1821, οι πελατειακές δομές των κοτζαμπάσηδων ήταν οι βασικοί πυλώνες για την οργάνωση της πολιτικής διαδικασίας.

.

Από το 1962 διαμορφώνονται στην Ελλάδα πολιτικά κόμματα, ένα συντηρητικό και ένα φιλελεύθερο. Στην ουσία, συγκροτούνται δύο δίκτυα, τα οποία διαπερνώνται από τη λογική της ευνοιοκρατίας, του νεποτισμού και της ρουσφετολογίας, τα οποία αποτελούν βασικά χαρακτηριστικά του πελατειακού συστήματος. Το κράτος μετατράπηκε σε μέσο και αντικείμενο εκμετάλλευσης για τον κάθε ηγέτη της πελατειακής πυραμίδας.

.

Δεν είναι τυχαίο φαινόμενο η πολυδιάσπαση του πολιτικού συστήματος, η οποία παρατηρείται αυτήν την περίοδο της γενικότερης κρίσης του συστήματος. Εάν εξαιρεθεί το ΚΚΕ, όλα τα υπόλοιπα κόμματα διασπάσθηκαν και προέκυψαν περισσότερες συνιστώσες. Είναι εμφανές ότι οι αντιπαραθέσεις και οι συγκρούσεις στο σύνολο των πολιτικών σχηματισμών, όταν δεν χαρακτηρίζονται από μονολιθικότητα, δεν επιλύονται με διάλογο, συμβιβασμούς και συναινέσεις, αλλά οι αντιτιθέμενοι, μαζί με το πελατειακό τους δίκτυο, αποχωρούν και διαμορφώνουν μια άλλη πελατειακή πυραμίδα. Και η φοροδιαφυγή των πλουσίων είναι μια άλλη οπτική του πελατειακού συστήματος.

.

Η πολιτική και οικονομική ολιγαρχία διαπλέκονται σε τέτοιο βαθμό, ώστε η πρώτη να πλουτίζει, η δε δεύτερη να φοροδιαφεύγει. Γι’ αυτό και τα έσοδα το κράτους προέρχονται από έμμεσους φόρους και τη φορολόγηση των μισθωτών και των συνταξιούχων. Η δε Ευρωπαϊκή Ένωση χρησιμοποιήθηκε για την άντληση χρημάτων για την αναπαραγωγή του πελατειακού συστήματος και όχι για την οικοδόμηση παραγωγικής και ανταγωνιστικής οικονομίας και τον εκσυγχρονισμό των κοινωνικών δομών, ώστε η άνοδος της ποιότητας ζωής να είναι βιώσιμη και να μην υποθηκευθεί το μέλλον της νέας γενιάς.

.

Όλα τα κόμματα ευθύνονται για την πελατειακή λογική, κυρίως όμως αυτά που άσκησαν κυβερνητική εξουσία.

.

.

Η ηθικολογία κυριαρχεί

.

Μηχανισμό νομιμοποίησης αυτής της πολιτικής διαδρομής, αποτέλεσε η ηθικολογική λογική, η οποία διαπερνά το σύνολο των κομμάτων. Με αυτήν, επιχειρείται με επιλεκτικό τρόπο η κατανομή ευθυνών σε κατεστημένα διαφόρων κοινωνικών ομάδων (εφοριακοί, γιατροί, εργαζόμενοι στην πολεοδομία και άλλοι), με ταυτόχρονη αποσιώπηση των δομικών χαρακτηριστικών της ελληνικής κοινωνίας, τα οποία την κρατούν όμηρη συγκεκριμένης μορφής κοινωνικής οργάνωσης. Με αυτόν τον τρόπο, δεν αναπτύσσεται δυναμική στα διάφορα συστήματα, από το πολιτικό και το οικονομικό μέχρι το πολιτισμικό, τα οποία συνθέτουν την ελληνική πραγματικότητα.

.

Για ένα μέρος του πολιτικού συστήματος και του ακροατηρίου του, ισχύει το ιδεολόγημα της ταύτισής του με το εθνικό συμφέρον και την ειλικρίνεια του εκφερόμενου πολιτικού του λόγου. Για ένα άλλο, δε, μέρος του, ισχύει το ιδεολόγημα της ταύτισής του με το λαϊκό συμφέρον και το δίκαιο του εργαζόμενου.

.

Και τα δύο μέρη, αποσιωπούν τα πραγματικά χαρακτηριστικά των αιτίων της κρίσης και της παρακμής που αντιμετωπίζει ο τόπος. Στο πλαίσιο της επιδίωξης της εξουσίας, διατυπώνεται από όλες τις πλευρές μια εξιδανικευτική ηθική εξαίρεσης του κομματικού ακροατηρίου από κάθε ευθύνη για την βαθιά παρακμή της ελληνικής κοινωνίας. Με αυτή τη λογική του αποδιοπομπαίου τράγου, αναπτύσσεται η πολιτική επικοινωνία και οδηγείται η ελληνική κοινωνία στην πόλωση και την αδυναμία διαλόγου και συναινέσεων.

.

Ταυτοχρόνως, γίνεται εύκολο θύμα της όποιας χειραγώγησης επιχειρείται στο πλαίσιο της ψηφοθηρικής λογικής των κομμάτων, ενώ η δυναμική της εξέλιξης αποκτά όλο και πιο επιβραδυνόμενη ταχύτητα. Η ροή του χρόνου γίνεται πολύ αργή, διότι δεν πραγματοποιούνται αυτές οι αλλαγές και μεταρρυθμίσεις, οι οποίες είναι απαραίτητες για τον εκσυγχρονισμό των κοινωνικών συστημάτων και τη θετική αξιοποίηση της επιστήμης και της τεχνολογίας, καθώς και των πλεονεκτημάτων του τόπου σε σχέση με την οικονομική του ανάπτυξη. Μια κοινωνία όμως με αυτά τα χαρακτηριστικά, δεν έχει προοπτική στην εποχή κυριαρχίας της γνώσης και του υψηλού βαθμού πολυπλοκότητας, η οποία διαπερνά τη σύγχρονη πραγματικότητα εξαιτίας της παγκοσμιοποίησης. Εάν μάλιστα προστεθεί και μια άλλη επικίνδυνη παράμετρος, αυτή του δημογραφικού προβλήματος, το οποίο αντιμετωπίζει ο ανεπτυγμένος κόσμος, τότε το μέλλον δεν φαίνεται ευοίωνο.

.

Η ευθύνη την οποία επωμίζονται τα κόμματα με αυτή τη λογική της ηθικολογίας και της μη συνειδητοποίησης της συνυπευθυνότητας του συνόλου των κοινωνικών ομάδων για την πορεία της χώρας, είναι πολύ μεγάλη. Δεν είναι εφικτό να απελευθερωθεί η κοινωνία από το «φακελάκι», εάν δεν συνειδητοποιηθεί, ότι δεν ευθύνονται μόνο οι γιατροί. Ευθύνη έχουν και όσοι δίνουν το φακελάκι, καθώς και το συνδικαλιστικό κίνημα στο χώρο και η νομοθετική και εκτελεστική εξουσία. Η διαφθορά δεν έχει μόνο ηθική διάσταση. Είναι εξίσου προϊόν και αποτέλεσμα συγκεκριμένης μορφής κοινωνικής οργάνωσης. Εξάλλου και η ηθική δεν έχει μεταφυσικές αφετηρίες, αλλά είναι σύστημα αξιών, αποτέλεσμα των σχέσεων, οι οποίες αναπτύσσονται στο πλαίσιο της κοινωνικής δυναμικής.

.

.

Εικονική πολιτική επικοινωνία

.

Στη σταδιακή αποστασιοποίηση της «πολιτικής» από το ουσιαστικό περιεχόμενο αυτού του ρόλου και της λειτουργίας του στο δημοκρατικό πολίτευμα, έχει συμβάλλει η μετατροπή της πολιτικής επικοινωνίας σε θέαμα. Βασικό εργαλείο για την πραγματοποίησή της αποτελεί η ψηφιακή τεχνολογία και κυρίως η τηλεόραση, η οποία κυριαρχεί στον ελεύθερο χρόνο των ανθρώπων. Σε αυτό το μέσο, δεσπόζει η εικόνα ως βασικό εργαλείο για την ενημέρωση των πολιτών. Ο λόγος παίζει πλέον δευτερεύοντα ρόλο, ενισχυτικό της δύναμης της απεικόνισης σε σχέση με την αντιληπτική ικανότητα του ατόμου. Η πραγματικότητα όμως, η οποία παρουσιάζεται εικονικά, είναι αποσπασματική και επιδέχεται τις παρεμβάσεις του χειριστή της εικόνας. Ο φακός αποτυπώνει ένα κομμάτι της πραγματικότητας και μάλιστα εκείνο που επιλέγει αυτός που τον ελέγχει. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η παρουσίαση των διαδηλώσεων. Το κύριο βάρος της απεικόνισης πέφτει στα επεισόδια, τα οποία μπορεί να είναι μεμονωμένα και ασήμαντα. Όμως, η αίσθηση, η οποία δημιουργείται στον καταναλωτή αυτού του θεάματος, επικεντρώνεται σε αυτά και όχι στα αίτια και τα μηνύματα της διαδήλωσης.

.

Αυτή η αποσπασματική λειτουργία της τηλεόρασης σε ό,τι αφορά την απεικόνιση της πραγματικότητας προκαλεί στρεβλώσεις στην αντιληπτική ικανότητα του ατόμου και ταυτοχρόνως αμβλύνει την κριτική σκέψη. Η χειραγώγηση γίνεται πλέον εύκολο έργο. Το άτομο μέσα από την εικονική προσέγγιση της πραγματικότητας στο επίπεδο της σκέψης, προβαίνει σε γενικεύσεις και εξαγωγή συμπερασμάτων τα οποία παραμορφώνουν την πραγματικότητα, διότι δεν βασίζονται σε μια αναλυτική προσέγγιση του συνόλου των παραμέτρων οι οποίες επιδρούν στη διαμόρφωσή της.

.

Αν μάλιστα συνυπολογίσουμε και την ταχύτητα της ροής των πληροφοριών, καθώς και τη συχνότητα αναίρεσής τους, σε συνδυασμό και με την πολυπλοκότητα της σύγχρονης πραγματικότητας, τότε ο «ενημερωτικός χαρακτήρας» της τηλεόρασης, αποκτά χαρακτηριστικά επικοινωνιακού μέσου χειραγώγησης. Και τούτο, διότι το άτομο δεν προλαβαίνει να επεξεργαστεί νοητικά όλες τις πληροφορίες με τις οποίες βομβαρδίζεται, ούτε διαθέτει τα απαιτούμενα μεθοδολογικά εργαλεία, ή είναι σε θέση να κάνει διεπιστημονική προσέγγιση, ώστε να μπορεί να εξάγει πολιτικά συμπεράσματα και να κάνει συνειδητές επιλογές.

.

Μόνο συλλογικά υποκείμενα μπορούν να καλύψουν αυτές τις προϋποθέσεις στην εποχή μας, τα οποία όμως κοστίζουν και όποιος τα διαθέτει, τα χρησιμοποιεί προς ίδιον όφελος. Η γνώση, δηλαδή η επεξεργασμένη πληροφορία, αποτελεί μορφή εξουσίας και οικονομικό μέγεθος.

.

Το γεγονός ότι η τηλεόραση ασκεί μεγάλη επιρροή στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης, πιστοποιεί, ότι αποτελεί πόλο εξουσίας, η οποία διαχέεται στο σύνολο των κοινωνικών συστημάτων και είναι δυνατόν να φτάσει στο σημείο να παρέχει νομιμοποίηση, τόσο σε ό,τι αφορά τις εξελίξεις στο εσωτερικό τους, όσο και τις σχέσεις μεταξύ τους. Το πολιτικό σύστημα εξαρτάται άμεσα από την τηλεόραση, η οποία αποτελεί, προς το παρόν τουλάχιστον, το κύριο και μαζικότερο μέσο επικοινωνίας με το κοινωνικό σύνολο.

.

Και τα υπόλοιπα κοινωνικά συστήματα υφίστανται τις επιπτώσεις αυτής της γενικευμένης εξουσίας της τηλεόρασης. Από τον πολιτισμό μέχρι τον αθλητισμό και την υγεία, η τηλεόραση διαμεσολαβεί και καθορίζει τα όριά τους. Το ίδιο το τηλεοπτικό μέσο υφίσταται τους περιορισμούς μόνο των κάθε φορά ορίων της τεχνολογίας και της υποταγής στους οικονομικούς κανόνες του παιχνιδιού.

.

Συμπερασματικά, αποτέλεσμα αυτής της εξέλιξης της πολιτικής επικοινωνίας και διαμόρφωσης γνώμης σε θέαμα και εικονικό γεγονός, με ταυτόχρονη υποβάθμιση του πολιτικού λόγου και διαλόγου σε πραγματικές συνθήκες, είναι η αδυναμία ελέγχου της πορείας κομμάτων και προσώπων προς την ανάληψη της ευθύνης διαχείρισης της εξουσίας από τους πολίτες-τηλεθεατές.

.

.

Η προεκλογική αντιπαράθεση

.

Κινείται στο επίπεδο της ιδεοληψίας και του εμπειρισμού, παρά τη βαθύτατη κρίση, οικονομική και κοινωνική, στην οποία βρίσκεται η χώρα και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ευρωζώνη και η παγκόσμια οικονομία.

.

Από το ένα μέρος, υπογράφονται δανειακές συμβάσεις οι οποίες δεσμεύουν τις επόμενες κυβερνήσεις και γενιές και από το άλλο, γίνονται προεκλογικές εξαγγελίες οι οποίες κινούνται προς την αντίθετη κατεύθυνση από αυτήν των δανειακών συμβάσεων. Ο «πολιτικός λόγος» απευθύνεται σε καταναλωτές πολιτικής και εκλογικούς πελάτες και όχι σε πολίτες με κριτική σκέψη και πολιτική συνείδηση. Ταυτοχρόνως, παρουσιάζεται η Ελλάδα ως ικανή να επιβιώσει, μη λαμβάνοντας υπόψη τον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας και την ευρωπαϊκή αναφορά της χώρας.

.

Αυτή η τακτική των κομμάτων δεν συμβάλλει στην αναγκαία συνειδητοποίηση από την ελληνική κοινωνία ότι, εκτός από τη μείωση των εισοδημάτων των εργαζόμενων και των συνταξιούχων, είναι αναπόφευκτη και η αλλαγή της κοινωνικής οργάνωσης με βαθιές τομές και διαρθρωτικές αλλαγές, ώστε ο τόπος να πορευθεί προς το μέλλον χωρίς εσωτερικές αναταράξεις και κίνδυνο κατάρρευσης της κοινωνικής συνοχής, με πιθανό αποτέλεσμα την πρόκληση ακραίων πολιτικών τοποθετήσεων, οι οποίες στο παρελθόν επέφεραν αρκετά δεινά στην ανθρωπότητα. Ούτε λόγος να γίνεται για την πάταξη της φοροδιαφυγής στην πράξη και όχι στα λόγια. Η διαπλοκή πολιτικού και οικονομικού συστήματος, συνεχίζει την παράδοση της εκμετάλλευσης της μεσαίας τάξης. Ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός είναι τόσο αδηφάγος, ώστε υποσκάπτει την ύπαρξη της μεσαίας κοινωνικής τάξης, η οποία λειτουργούσε σταθεροποιητικά για το καπιταλιστικό σύστημα. Όσο για τη διαφθορά και το «φακελάκι», είναι χαρακτηριστικό ότι το 2011 διακινήθηκαν 554 εκατομμύρια ευρώ για δωροδοκία και εξαγορά υπηρεσιών, σύμφωνα με έρευνα της Public Issue για λογαριασμό της οργάνωσης Transparency International. Αυτό δε το ποσό, είναι μειωμένο κατά 78 εκατ. ευρώ σε σύγκριση με την προηγούμενη χρονιά.

.

Η ελληνική κοινωνία, είτε ενεργητικά, είτε παθητικά, συμμετέχει σε αυτό το χορό της διαφθοράς και το ελληνικό πολιτικό σύστημα δεν θέτει με αποφασιστικότητα και ριζικά μέτρα τόσο τον εαυτό του, όσο και την κοινωνία, μπροστά στις ευθύνες που τους αναλογούν. Εξεγείρονται μόνο οι πολιτικοί αυτού του τόπου, όταν κάποιος αποδέχεται την ύπαρξη της διαφθοράς. Είναι θέμα εθνικής αξιοπρέπειας η αποσιώπηση και ας ισχύει η λαϊκή ρήση ότι «ο κόσμος το έχει τούμπανο κι εμείς κρυφό καμάρι». Η ίδια λογική χαρακτηρίζει και τους συνδικαλιστικούς φορείς. Αποτελούν την προέκταση του πολιτικού συστήματος και ως ένα βαθμό, παράγουν πολιτικό προσωπικό.

.

Με βάση όλες αυτές τις παραμέτρους του πελατειακού συστήματος, του λαϊκισμού, της εξιδανικευτικής ηθικής εξαίρεσης του κομματικού ακροατηρίου από κάθε ευθύνη για τη βαθιά παρακμή της ελληνικής κοινωνίας, της χειραγώγησης του εκλογικού σώματος από την τηλεόραση και της λογικής του θεάματος, της ύπαρξης καταναλωτών της πολιτικής και όχι πολιτών και τέλος, της ύπαρξης κομματικού συστήματος το οποίο χαρακτηρίζεται από αδυναμία δυναμικής λειτουργίας σε μια πολύπλοκη εθνική, ευρωπαϊκή και παγκόσμια πραγματικότητα, η επιδίωξη ανάληψης της εξουσίας παραμένει το πιο μεγάλο πρόβλημα σε σχέση με τη διαχείρισή της μετά τις εκλογές. Και αυτό οφείλεται στη μεγάλη πίεση χρόνου η οποία επιβάλλεται από τη διεθνή συγκυρία και τη δυσκολία της ελληνικής κοινωνίας και του πολιτικού συστήματος να τρέξουν πιο γρήγορα και να πραγματοποιήσουν συστημικές ανατροπές.

.

Φωτεινά παραδείγματα για τις δυνατότητες δημιουργικών αλλαγών με βιώσιμες προοπτικές και στην Ελλάδα, υπάρχουν, όπως αυτό της παλιάς κοινότητας της Ανάβρας στη Μαγνησία. Από ένα χωριό σε αποδρομή με τη δημιουργική συμβολή του παλιού της Προέδρου, Δημήτρη Τσουκαλά, μετατράπηκε σε λίγα χρόνια σε παράδεισο για τους κατοίκους του (με την αξιοποίηση και ευρωπαϊκών προγραμμάτων). Ανέπτυξαν με σύγχρονες μεθόδους την κτηνοτροφική παραγωγή, δημιούργησαν πάρκο αιολικής ενέργειας, περιβαλλοντικό πολιτισμικό, πάρκο πηγών Ανάβρας Μαγνησίας, κοινοτική βιβλιοθήκη, ενώ κατασκεύασαν ακόμη και στεγασμένο χώρο στάθμευσης για τους επισκέπτες του χωριού. Ελπίδα υπάρχει ακόμα, αρκεί να συνειδητοποιήσουν όλοι ότι μπορεί να συγκροτηθεί κοινωνία πολιτών και όχι καταναλωτών μόνο.

.

Αυτό που επετεύχθη στη μικροκλίμακα της τοπικής κοινωνίας της Ανάβρας, μπορεί να πραγματοποιηθεί και σε εθνικό επίπεδο, αρκεί να γίνουν οι απαραίτητες αλλαγές και ανατροπές στο πολιτικό σύστημα και το ρόλο του σε ό,τι αφορά τις ισορροπίες όλων των κοινωνικών συστημάτων, ώστε να υπηρετεί το κοινωνικό συμφέρον και όχι τις επιλογές του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου και των κερδοσκόπων σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Κριτήριο γι’ αυτές δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο, παρά μόνο η κοινωνική δικαιοσύνη και η βιώσιμη ανάπτυξη. Στο πλαίσιο δε της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι αναγκαία και η ισόρροπη ανάπτυξη για τη συνέχιση της ειρηνικής πορείας της γηραιάς ηπείρου στο μέλλον.

.