Η εισαγωγή του θεσμού της μελέτης, παρά την προσπάθεια τεκμηρίωσης από τη Διεύθυνση Σπουδών του Υπουργείου και τις απαντήσεις των Προϊσταμένων Επιστημονικής και Παιδαγωγικής Καθοδήγησης, δεν έχει τα χαρακτηριστικά και τα εχέγγυα μιας πολιτικής που μπορεί να απαντήσει σε προβλήματα του ελληνικού σχολείου. Παρακάτω επιχειρώ μια σύνοψη βασικών επιχειρημάτων που στηρίζουν αυτή τη θέση μου σε τρία επίπεδα: Α. Ουσίας, Β. Διαδικασιών, Γ. Προσδοκώμενων αποτελεσμάτων.
Ουσία
Η εισήγηση για εισαγωγή της μελέτης στο υποχρεωτικό πρόγραμμα αποδομεί τη φιλοσοφία του συνολικού σχεδίου που συνιστά το “Νέο Σχολείο”:
1. Ανατρέπει χωρίς προηγούμενη μελέτη τη σχέση Προγραμμάτων Σπουδών / Ωρολόγιων Προγραμμάτων, τα οποία βρίσκονται σε σχέση αλληλεξάρτησης. Τα Νέα Προγράμματα Σπουδών που έχουν χρηματοδοτηθεί με 100.000.000€ (και αναμένουν την πιλοτική εφαρμογή τους και τη γενίκευσή τους με όποιες αλλαγές προκύψουν) βασίζονται στο Ωρολόγιο Πρόγραμμα των ΕΑΕΠ.
2. Μας γυρίζει στο πλήρως γνωσιοκεντρικό σχολείο: η ύλη και οι παραδοσιακές εργασίες επανάληψης/εμπέδωσης της στο επίκεντρο (με την αποστήθιση να θριαμβεύει).
3. Υποβαθμίζει (επί της ουσίας εξαφανίζει) την ευέλικτη ζώνη που αποτελεί ανάσα βιωματικής προσέγγισης και ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας (και ενώ έχει εισαχθεί το πρότζεκτ σε όλες τις βαθμίδες, ως και στο Λύκειο).
4. Μειώνει τη γυμναστική σε χώρα με προβλήματα παιδικής παχυσαρκίας, αφαιρώντας “ζωντάνια” και ανάσα από το καθημερινό πρόγραμμα και αυξάνοντας το χρόνο που ο μαθητής κάθεται στο θρανίο.
5. Αφαιρεί ώρες από τη “Γλώσσα” και τα “Μαθηματικά”, οι οποίες ενισχύθηκαν στα Ωρολόγια Προγράμματα ΕΑΕΠ, και ως απάντηση στους προβληματισμούς που γεννά η ανταπόκριση των μαθητών μας στο PISA.
6. Αποσυντονίζει ειδικά τη στιγμή που έρχεται χωρίς καμιά μελέτη και πιλοτική εφαρμογή (έως και διαλύει) τα ΕΑΕΠ. Μεταξύ των άλλων, θα υπάρξουν προβλήματα στη διαμόρφωση του προγράμματος των εκπαιδευτικών σε κάθε σχολείο με τρόπο που να εξασφαλίζεται μια σφιχτή, ομαλή και συνεκτική λειτουργία και οργάνωση των μαθημάτων.
Διαδικασία εισαγωγής μείζονος σημασίας “αλλαγών”
Συνεχίζουμε να προωθούμε πολιτικές, σαν να απαντάμε σε συνθήκες κρίσης και πανικού και αυτό κινδυνεύει να καταστεί χαρακτηριστικό του εκπαιδευτικού μας συστήματος.
1. Πράγματι βρισκόμαστε σε πανικό για την κάλυψη των αναγκών σε προσωπικό (ιδιαίτερα δασκάλων);
2. Υπάρχει τεκμηριωμένη μελέτη ή εισήγηση; Όχι, όπως δείχνει και το γεγονός ότι δεν γίνεται καμιά αναφορά και στην Κυπριακή εμπειρία.
3. Είναι κατάλληλος ο χρόνος; Αυτονόητα όχι.
4. Έχει συζητηθεί και έχει προετοιμαστεί η εκπαιδευτική κοινότητα; Όχι. Δεν επαρκεί το ερωτηματολόγιο που δόθηκε στους ΠΕΠΚ ούτε αυτοί αποτελούν το κατάλληλο δείγμα. Και οι απόψεις τους δεν εκφράζουν την εκπαιδευτική κοινότητα.
5. Αν πραγματικά μας ενδιαφέρει μια τέτοια αλλαγή, θα έπρεπε να προωθηθεί η πιλοτική εφαρμογή (με επιμόρφωση και στήριξη των εκπαιδευτικών) σε περιορισμένο χρόνο (έως 2 ώρες/ εβδομάδα) και σε συγκεκριμένες τάξεις (π.χ. Α΄ και Β΄ ή Γ΄ και Δ΄), τουλάχιστον για ένα χρόνο και αξιοποιώντας το “περίσσευμα” των ωρών ΠΕ70 στα ΕΑΕΠ.
Προσδοκώμενα οφέλη
Α. Οι ώρες της Μελέτης – Προετοιμασίας θα ήταν ωφέλιμες ή αποτελεσματικές, μπορούν να καλύψουν μια ανάγκη της ελληνικής οικογένειας;
1. Όχι όπως δείχνει η εμπειρία της Κύπρου. Εκεί μετά 3 χρόνια εφαρμογής του θεσμού της “Εμπέδωσης”, (με πολλά κοινά χαρακτηριστικά με την προτεινόμενη “Μελέτη”, αλλά πιο προωθημένη παιδαγωγικά τεκμηρίωση και στόχευση ) επανεξετάζουν τον θεσμό και μελετούν την κατάργησή του, μετά από την αξιολόγηση της εφαρμογής του από Επιστημονική Επιτροπή και τις σχετικές θέσεις που εκφράστηκαν από όλους τους φορείς (γονείς, εκπαιδευτικούς, στελέχη της εκπαίδευσης, ειδικούς) .
2. Όχι, γιατί τα 40΄-45΄ διδακτική ώρα, σε μια τάξη 25 μαθητών με διαφοροποιημένες δυνατότητες κι ανάγκες, δεν αντιστοιχεί σε 40΄-45΄ ανά μαθητή και δεν συνιστούν τις κατάλληλες συνθήκες.
3. Όχι, αν δεν έχει πριν μειωθεί η ύλη κι αν δεν αλλάξει η νοοτροπία των γονέων που θεωρούν ότι καλός είναι ο Δάσκαλος που βάζει πολλές φωτοτυπίες για το σπίτι και η νοοτροπία των εκπαιδευτικών που ανταποκρίνονται σε αυτό.
4. Όχι, γιατί αφορά το 55% των μαθητών των ΕΑΕΠ (όχι τους μαθητές Ε΄ και Στ΄) και όχι όλους τους μαθητές, δημιουργώντας συνθήκες άνισων εκπαιδευτικών ευκαιριών.
5. Αν η επιδίωξη είναι η εμπέδωση και εμβάθυνση και όχι η προετοιμασία σε δοσμένες εργασίες, τίποτα δεν εμποδίζει τον δάσκαλο (και οφείλει να το κάνει) να τα εφαρμόσει στο χρόνο των διδακτικών αντικειμένων (Γλώσσας, Μαθηματικών κλπ.).
6. Η προετοιμασία στο σπίτι (από 30 λεπτά/ ημέρα για την Α΄ Δημοτικού έως 60 λεπτά/ ημέρα στη ΣΤ΄ Δημοτικού και με συγκεκριμένου τύπου εργασίες, όπως έχει περιγραφεί από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο) με τη συνεργασία γονέων – μαθητών αποτελεί και πρέπει να παραμείνει αξία για την ελληνική οικογένεια, με πολλαπλά οφέλη και εξαιρετικά θετικές επιπτώσεις για το μαθητή.
Β. Θα έχουμε εξοικονόμηση σε θέσεις δασκάλων;
1. Ναι, αν δεν διατηρηθεί η μελέτη και στο ολοήμερο πρόγραμμα, αλλά με τα προβλήματα ουσίας.
2. Όχι αν διατηρηθεί η μελέτη και στο ολοήμερο πρόγραμμα, οπότε θα έχουμε περισσότερες ανάγκες.
Γ. Μπορεί να έχει αντισταθμιστική λειτουργία η “Μελέτη” στο υποχρεωτικό πρόγραμμα;
1. Όχι λέει η αξιολόγηση της 3ετούς εφαρμογής στην Κύπρο, παρά το γεγονός ότι εκεί βασικός στόχος ήταν η ενίσχυση της διαφοροποιημένης παιδαγωγικής προσέγγισης.
2. Μια αρρυθμία των ΕΑΕΠ ήταν το “περίσσευμα” 12-14 ωρών / εβδομάδα από το ωράριο των δασκάλων (ΠΕ70). Όμως ακριβώς αυτός ο χρόνος αποτέλεσε τη βασικότερη ανάσα αντισταθμιστικών παρεμβάσεων με την εφαρμογή της Ενισχυτικής Διδασκαλίας. Θα έπρεπε να μελετήσουμε, να στηρίξουμε, να προωθήσουμε και να βελτιώσουμε το πλαίσιο, τις διαδικασίες και τα αποτελέσματα αυτής της παρέμβασης (της ΕΔ), και παράλληλα να ενισχύσουμε παρεμβάσεις ΖΕΠ, Τάξεις Υποδοχής κλπ.