Ίσως η 6η Μαϊου 2012 να σηματοδοτήσει την αλλαγή πορείας στον ευρωπαϊκό χώρο, ο οποίος βρίσκεται σε πολύ δύσκολη θέση, τόσο στο εσωτερικό του ως υπερεθνικό μόρφωμα, όσο και σε σχέση με τη θέση και το ρόλο του σε πλανητικό επίπεδο. Αυτό γίνεται εμφανές από το περιεχόμενο της πολιτικής αντιπαράθεσης και τα αποτελέσματα των εκλογών στη Γαλλία και στην Ελλάδα. Η κατάσταση έχει ήδη πάρει χαρακατηριστικά κρίσης. Όποιος αρνείται να το δεί, εθελοτυφλεί και συμβάλλει στη δημιουργία αδιεξόδου, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το μέλλον. Η ευθύνη δεν βαρύνει μόνο τις χώρες, οι οποίες προαναφέρθηκαν ούτε αυτές που αντιμετωπίζουν οξυμένα οικονομικά προβλήματα, αλλά εγγίζει και τις χώρες, οι οποίες προς το παρόν κινούνται στην περιφέρεια της κρίσης ή έχουν μεγαλύτερο οικονομικό και πολιτικό βάρος στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως η Γερμανία.
Εάν δεν αντιμετωπισθεί αυτή η κρίσιμη κατάσταση άμεσα από το σύνολο των κρατών-μελών της Ευρωζώνης ειδικά, και της Ευρωπαϊκής Ένωσης γενικότερα, τότε η θέση των μεμονομένων χωρών στο πλαίσιο της παγκοσμιοποιημένης πραγματικότητας θα είναι πολύ αδύναμη. Οι δυναμικά αναδυόμενες οικονομίες και η μετατόπιση του κέντρου βάρους σε οικονομικό, πολιτικό και γεωστρατηγικό επίπεδο προς ανατολάς διαμορφώνουν μια διαφορετική πραγματικότητα και δυναμική, την οποία δεν θα μπορέσουν να ανταγωνισθούν οι μεμονομένες ευρωπαϊκές χώρες.
Ακόμη και η μητρόπολη του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού και βασικός εταίρος της Ευρώπης, οι ΗΠΑ, ήδη επανατοποθέτησαν τις γεωστρατηγικές τους πρωτεραιότητες προς τον ασιατικό χώρο, μετά την οικονομική άνοδο της Κίνας και την αυξανόμενη οικονομική σημασία της ασιατικής ηπείρου. Αν μάλιστα συνυπολογίσουμε και το δημογραφικό δεδομένο των γηρασκουσών κοινωνιών της Ευρώπης, τότε το πρόβλημα αποκτά μεγαλύτερες διαστάσεις, διότι τα χρονικά περιθώρια στενεύουν. Το πολιτικό σύστημα σε ευρωπαϊκό επίπεδο πρέπει να αποκτήσει άμεσα μεγαλύτερη ταχύτητα στη λήψη και υλοποίηση των απαραίτητων για την αντιμετώπιση της κρίσης αποφάσεων. Αυτή δε η διαδικασία δεν μπορεί να είναι διαλυτική και να αναιρεί τις σημαντικές κατακτήσεις των ευρωπαϊκών κοινωνιών σε σχέση με το κοινωνικό κράτος και την ποιότητα ζωής στο όνομα της ανταγωνιστικότητας. Σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία, στην οποία το κεφάλαιο κινείται ασύδοτο σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη, με μόνο κριτήριο την μεγαλύτερη κερδοφορία και την συσσώρευση πλούτου στα χέρια μιας μειοψηφίας (1 % του παγκόσμιου πληθυσμού), δεν είναι ούτε λειτουργικό ούτε κοινωνικά δίκαιο να εξαθλιώνονται οι κοινωνίες με το επιχείρημα της οικοδόμισης μιας ανταγωνιστικής οικονομίας. Είναι όμως σε θέση η Ευρωπαϊκή Ένωση με το πολιτικό σύστημα, το οποίο διαθέτει και οι κονωνίες, που την συνθέτουν, να ανοίξουν μια νέα προοπτική?
ΟΙ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΗΣ 6ης ΜΑΊΟΥ 2012
Ένα πολύ σημαντικό εύρημα αυτών των εκλογών, τόσο στη Γαλλία όσο και στην Ελλάδα, είναι, ότι η προεκλογική αντιπαράθεση σφαγίσθηκε από τον διλληματικό χαρακτήρα του πολιτικού λόγου, ο οποίος μάλιστα στόχευε στην ενεργοποίηση του φόβου για την προοπτική του μέλλοντος, εάν αναλάβει την κυβερνητική εξουσία ο αντίπαλος.
Έχει ενδιαφέρον η προσπάθεια του υποψηφίου της γαλλικής δεξιάς Sarkozy να δημιουργήσει φοβίες στο λαό της χώρας του, ότι σε περίπτωση νίκης του σοσιαλιστή υποψήφιου Hollande η Γαλλία θα έχανε την εμπιστοσύνη του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, με ό,τι αρνητικό συνεπάγεται αυτή η εξέλιξη για τα επιτόκια δανεισμού της χώρας. Αυτός δε ο ισχυρισμός του απελθόντος πια προέδρου Sarkozy γινόταν με επίταση και στήριξη και από τη γερμανίδα καγκελάριο Merkel με παράλληλη αποσιώπιση της υποβάθμισης της πιστοληπτικής ικανότητας της Γαλλίας από τον οίκο αξιολόγησης Standard and Poor’s από το επίπεδο «ΑΑΑ» στο επίπεδο «ΑΑ+» τον Ιανουάριο του 2012.
Ανάλογα φοβικά χαρακτηριστικά είχαν και τα διλλήματα, τα οποία ετέθησαν στην Ελλάδα. Ενώ η χώρα είναι ουσιαστικά πτωχευμένη και παράλληλα δεν διαθέτει ανταγωνιστική οικονομία, έγινε προσπάθεια εκφοβισμού της κοινωνίας. Δεν υπήρξε ούτε ένα κόμμα, το οποίο δεν επικαλείτο την καταστροφή, εάν επικρατούσε ο αντίπαλος ή οι αντίπαλοι. Από το άλλο μέρος οι όποιες ελλειμματικές προτάσεις για το μέλλον του τόπου κατατέθηκαν, χαρακτηρίζονταν από γενικόλογους και ιδεοληπτικούς αφορισμούς, οι οποίοι τις πιο πολλές φορές είχαν εσωτερικές αντιφάσεις στην επιχειρηματολογία τους. Παραλλήλως δεν εντάσσονται οι προτάσεις των κομμάτων σε ένα πλαίσιο δυναμικής σύνδεσης των όποιων εσωτερικών αλλαγών σε εθνικό επίπεδο με την ευρωπαϊκή πολιτική και οικονομική συγκυρία καθώς και με την αντίστοιχη πλανητική. Οπότε εύστοχα θα μπορούσε να κάνει κάποιος τη διαπίστωση, ότι στην Ελλάδα με το πολιτικό σύστημα, το οποίο διαθέτουμε, κινούμαστε με «βάρκα την ελπίδα». Ο προεκλογικός μάλιστα λαϊκισμός συνεχίζεται και μετεκλογικά. Ειδάλλως πως να χαρακτηρισθεί από τον πολίτη, γνώστη της κατάστασης και συνειδητοποιημένο, η απαίτηση αναίρεσης των υπογραφών από το μνημόνιο των επικεφαλείς των δύο κομμάτων, τα οποία στήριξαν την κυβέρνηση Παπαδήμου.
Αυτή η παρατήρηση βεβαίως δεν σημαίνει, ότι δεν πρέπει η ελληνική πλευρά να επιδιώξει βελτίωση των όρων. Ήδη η επικεφαλής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου μίλησε για την ανάγκη μεγαλύτερης ευελιξίας στην αντιμετώπιση χωρών με προβλήματα χρέους, ώστε να βοηθηθεί η ανάπτυξη. Μετά δε και την εκλογή του Hollande δημιουργούνται ελπίδες για την διευκόλυσνη της Ελλάδας στην αντιμετώπιση των τεράστιων προβλημάτων, τα οποία αντιμετωπίζει. Χρειάζεται όμως πολύ μεγαλύτερη πολιτική ευελιξία στην Ελλάδα και άμεση προώθηση των διαρθρωτικών αλλαγών.
Προϋπόθεση βεβαίως για την κάλυψη όλων αυτών των ανεπαρκειών και αδυναμιών δομικού χαρακτήρα του πολιτικού συστήματος είναι η άμεση απόρριψη του λαϊκισμού από όλους, η συνειδητοποίηση της οικτρής κατάστασης της χώρας και της ευθύνης όλων κατ’αναλογία και τέλος η ανάπτυξη συστηματικού διαλόγου μεταξύ των κομμάτων με ευρωπαϊκό προσανατολισμό και η προώθηση συναινέσεων με στόχο τη σωτηρία του τόπου. Το αποτέλεσμα των εκλογών συμβάλλει προς αυτή την κατεύθυνση. Το θέμα είναι, εάν το πολιτικό σύστημα το συνειδητοποιεί ή βαυκαλίζεται με ονειροποαρμένες λογικές ανάληψης της κυβερνητικής εξουσίας. Μάλλον συμβαίνει το δεύτερο, διότι τα περισσότερα κόμματα δεν αντιλαμβόνονται, ότι η ιδεολογική καθαρότητα της πολιτικής τους πρακτικής δεν έχει ρεαλιστικό αποτέλεσμα, όταν η χώρα αναφοράς τους έχει επιλέξει την ένταξη της σε υπερεθνικό μόρφωμα, όπως είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση και η ίδια κατατάσσεται στην περιφέρεια αυτού του μορφώματος. Σε αυτή την περίπτωση οι όποιες ανατροπές και διαφοροποιήσεις με ιδεολογικό υπόβαθμο προϋποθέτουν ευρύτερες συμφωνίες και συναινέσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ειδάλλως υπάρχει ο κίνδυνος να υποστεί καταστροφικές συνέπειες η χώρα. Ο επαρχιωτισμός, ο οποίος χαρακτηρίζει τα ελληνικά πολιτικά κόμματα και την λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος, σε αυτή την περίπτωση υποσκάπτει τα θεμέλια της κοινωνικής οργάνωσης. Είναι προτιμότερο τα πολιτικά κόμματα να ενεργοποιηθούν άμεσα σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την δημιουργία ουσιαστικών ρευμάτων με ιδεολογική αναφορά και στόχο την επιτάχυνση των διαδικασιών της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Η πολιτική με εθνικούς παραμορφωτικούς φακούς δεν έχει προοπτική. Επίσης οι αργοί ρυθμοί στην προώθηση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης δημιουργούν τις προϋποθέσεις για να προσπεράσει την Ευρωπαϊκή Ένωση η διαδικασία της παγκοσμιοποίησης και να μετατραπεί η ευρωπαϊκή ιδέα σε ανεκπλήρωτο όνειρο. Σε αυτή την περίπτωση τα ευρωπαϊκά κράτη δεν θα έχουν ισχυρό λόγο και αποτελεσματικότητα στα νέα δεδομένα, τα οποία διαμορφώνονται για ένα νέο παγκόσμιο σύστημα ασφαλείας και παγκόσμιας διακυβέρνησης μετά τις νέες ισορροπίες, οι οποίες δημιουργούνται από την παρουσία, πολιτική και γεωστρατηγική, των δυναμικά αναδυόμενων οικονομιών (Κίνα, Ινδία, κ.α.). Η δε Ελλάδα, ως περιφερειακή χώρα θα κινείται στο περιθώριο των εξελίξεων. Εάν μάλιστα οδηγηθεί από την ανωριμότητα και ανεπάρκεια του πολιτικού συστήματος σε άτακτη χρεωκοπία, οι προοπτικές για τη χώρα και την κοινωνία θα είναι τραγικές.
Είναι δε απορίας άξιο, πως ορισμένοι πολιτικοί και πολιτικοί σχηματισμοί διακηρύττουν με μαγαλοστομίες ότι η εκλογική τους άνοδος στο 16,76 % σηματοδοτεί δυναμική ανατροπών σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Η ΠΑΝΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ
Η επικράτηση του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού στον ευρωπαϊκό χώρο οδήγησε σε κυρίαρχη θέση το οικονομικό και ιδιαιτέρως το χρηματοπιστωτικό σύστημα έναντι όλων των άλλων κοινωικών συστημάτων, τα οποία και εκτοπίσθηκαν στο περιθώριο του κοινωνικού γίγνεσθαι.
Η αισθητική, η πνευματική ζωή, η πολιτική, ακόμη και η δημοκρατία έχουν μετατραπεί σε μέσα συσσώρευσης πλούτου μίας πολύ ισχνής κοινωνικής μειοψηφίας, με παράλληλη σταδιακή εξαθλίωση της συντριπτικά μεγάλης πλειοψηφίας, με προοπτική την αποσάρθρωση της κοινωνικής συνοχής.
Οι κοινωνίες της Ευρώπης και ιδιαιτέρως οι περιφερειακές, όπως η ελληνική, βασίζουν τη λειτουργία τους στην παραγωγή μονοδιάστατων ανθρώπων, οι οποίοι αποκτούν οντότητα ανάλογα με το δείκτη παραγωγικότητας και κατανάλωσης.
Οι ποιοτικές παράμετροι στην αισθητική, στο πνεύμα, στην πολιτική, στη δημοκρατία, δεν σχηματοποιούνται μέσα από την εσωτερική δυναμική αυτών των συστημάτων και τη συμβολή τους στην ανθρώπινη ολοκλήρωση, αλλά υπακούουν στις ανάγκες του οικονομικού συστήματος. Το χρήμα και η συσσώρευση του έχουν γίνει αυτοσκοπός. Ο ανθρωπισμός εκτοπίσθηκε και οι αξίες του, οι οποίες οδήγησαν στην ακμή τόσο την Ελλάδα όσο και την Ευρώπη, έχουν κυριολεκτικά ισοπεδοθεί από τον αρμαγεδώνα του νεοφιλελευθερου καπιταλισμού.
Η ευθύνη για αυτή την πορεία είναι μεγάλη και βαρύνει την πολιτική και την όποια πνευματική ηγεσία έχει απομείνει. Η Ευρώπη πρέπει επειγόντως να απελευθερωθεί από τα δεσμά του σύγχρονου Μεσαίωνα και να απελευθερώσει τις δυνάμεις της για τη μεταμοντέρνα αναγέννηση. Είναι αδήριτη ανάγκη και προϋπόθεση για τη διαμόρφωση ευρωπαϊκής συνείδησης στους πολίτες και ευρωπαϊκής πολιτισμικής ταυτότητας.
Η αρχή μπορεί να γίνει με την διαμόρφωση ευρωπαϊκής κοινής γνώμης. Σημαντικό εργαλείο προς αυτή την κατεύθυνση μπορεί να είναι το διαδίκτυο, κυρίως όμως η ευρωπαϊκή δικτύωση της κοινωνίας πολιτών και η περαιτέρω ανάπτυξη της. Το πολιτικό σύστημα σε αυτή τη φάση τουλάχιστον κινείται στο πλαίσιο των κανόνων, τους οποίους επιβάλλει το οικονομικό σύστημα και όχι το κοινωνικό συμφέρον. Επίσης δεν έχει αποβάλλει ακόμη τους εθνικούς παραμορφωτικούς φακούς. Γι’αυτό και η ανάπτυξη στην Ευρωπαϊκή ένωση συνεχίζει να χαρακτηρίζεται από το επιμέρους εθνικό συμφέρον των κρατών-μελών, με αποτέλεσμα τις τεράστιες ανισορροπίες μεταξύ βορρά-νότου.
Σε αυτή την προσπάθεια ευρωπαϊκής δικτύωσης της κοινωνίας πολιτών θα μπουν και τα θεμέλια για την δημιουργία προοπτικά ευρωπαϊκών πολιτικών οργανισμών, οι οποίοι θα βλέπουν την Ευρώπη ως ενιαίο χώρο ακι όχι ως σύνολο εθνικών οντοτήτων. Ταυτοχρόνως δε θα διαμορφωθούν οι προϋποθέσεις για την υπέρβαση της αποξένωσης του πολιτικού συστήματος από την κοινωνική του βάση, η οποία σε περιόδους κρίσης οδηγέι σε κρίση εμπιστοσύνης και μη κυβερνησιμότητα μιας χώρας. Ιδιαιτέρως μάλιστα σε πελατειακής μορφής κοινωνικοπολιτικά συστήματα, όπως στην Ελλάδα, η έκρηξη της κοινωνίας θα είναι επικίνδυνη, διότι δεν θα υπόκειται σε ορθολογικούς κανόνες, αλλά θα υπακούει στο θυμικό και στη λογική «δεν έχω να χάσω τίποτα».
Αποτέλεσμα βεβαίως θα είναι να απειλείται η δημοκρατία και η όποια προοπτική ανάπτυξης διαλόγου και ενεργοποίησης συναινετικών διαδικασιών με πρακτικό αποτέλεσμα.
ΜΕΤΑΤΟΠΙΣΗ ΚΕΝΤΡΟΥ ΒΑΡΟΥΣ
Μετά την εκλογή του σοσιαλιστή Francois Hollande στη Γαλλική προεδρία στις 23 Μαϊου 2012 θα συγκληθεί σύνοδος κορυφής με θέμα την ανάπτυξη. Τα θέματα, τα οποία θα αποτελέσουν αντικείμενο συζήτησης των 27 ευρωπαίων ηγετών, είναι:
– Άμβλυνση της δημοσιονομικής πειθαρχίας, διότι τρεις χώρες (Ολλανδία, Ισπανία, Γαλλία) δεν μπορούν μέχρι το 2013 να κατεβάσουν το έλλειμμα στο 3 % επί του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος.
– Καλό θα είναι λοιπόν το ελληνικό πολιτικό σύστημα, αντί να επενδύει σε νέες εκλογές και αυταπάτες διαχείρισης της κυβερνητικής εξουσίας σύμφωνα με τις ονειροφαντασίες των ηγετών τους, να καταλήξει στη συγκρότηση κυβέρνησης εθνικής ενότητας και να επωφεληθεί η χώρα από αυτή την εξέλιξη.
– Ροή φθηνού χρήματος από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
– Φιλελευθεροποίηση της αγοράς εργασίας, αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης και κατάργηση των όποιων δασμών στη διακίνηση προϊόντων.
– Επενδύσεις από διαρθρωτικά ταμεία και Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων.
Είναι εμφανές, ότι η εκλογή του Hollande στη Γαλλία εξισορροπεί την μονοδιάστατη γερμανική πολιτική της δημοσιονομικής πειθαρχίας. Συνεχίζεται όμως η νεοφιλελεύθερη πολιτική αποδόμησης της κοινωνικής Ευρώπης και η κυριαρχία της λογικής των αγορών και όχι της κοινωνικής δικαιοσύνης. Μπορούν όμως να γίνουν μικρά βήματα προς την κατεύθυνση της ενιαίας Ευρώπης του ανθρωπισμού και της κοινωνικής δικαιοσύνης, εάν η ευρωπαϊκά δικυομένη κοινωνία πολιτών αναπτύξει δραστηριότητα προς αυτή την κατεύθυνση. Εάν το πολιτικό σύστημα θέλει να επανακτήσει τη νομιμοποίηση του και να μην αποτελέσει παρελθόν, πρέπει να εκφράσει το κοινωνικό συμφέρον. Ειδάλλως θα ξεπηδήσουν νέα πολιτικά σχήματα μέσα από την ευρωπαϊκή κοινωνία πολιτών, τα οποία θα εκφράσουν τις ανάγκες της πραγματικότητας στη πορεία της Ευρώπης προς την εποχή της μεταμοντέρνας αναγέννησης. Είναι αναγκαία η επανασύνδεση από το ένα μέρος με την πλούσια πολιτισμική παράδοση του ευρωπαϊκού χώρου από την Αρχαιότητα μέχρι την Αναγέννηση και τη σύγχρονη εποχή, ώστε να διαμορφωθούν οι προϋποθέσεις για την προσέγγιση των ευρωπαϊκών κοινωνιών στο πλαίσιο των κοινών καταβολών του ανθρωπισμού και της ιστορικής τους διαδρομής. Ενός ανθρωπισμού, ο οποίος εδράζεται σε ένα σύστημα αξιών, το οποίο είναι σε ευθεία σχέση με τον άνθρωπο ως λογικό και φυσικό ον και υπερβαίνει την λογική του θεάματος και της υπερκατανάλωσης ως μηχανισμών πρόσδωσης νοήματος στην ανθρώπινη ύπαρξη. Ταυτοχρόνως όμως θα τεθούν οι βάσεις για την υπέρβαση της νεοφιλελεύθερης λογικής του καταναλωτισμού και της συσσώρευσης πλούτου σε μειοψηφίες με παράλληλη εξαθλίωση των κοινωνιών. Αυτό δεν συνάδει ούτε με το ανθρωπιστικό ιδεώδες ούτε και με την κοινωνική δικαιοσύνη και την βιώσιμη ανάπτυξη.