Αυτές τις ημέρες δόθηκαν στη δημοσιότητα οι θέσεις του υπουργείου παιδείας για την αναβάθμιση της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (ΕΕΚ). Μάλιστα, διαβάσαμε σε άρθρο στο ΒΗΜΑ της Κυριακής ότι «το σχέδιο Στρατηγικού Σχεδιασμού για την ΕΕΚ έχει αποσπάσει εξαιρετικά θετικές κριτικές σε ευρωπαϊκό επίπεδο».

Μελετώντας τα σημεία «αναβάθμισης», καταγράφω τα ακόλουθα: «Οι πυλώνες αυτού του σχεδιασμού είναι τα ΕΠΑΛ και τα ΙΕΚ, ενώ οι αλλαγές, που προωθεί το υπουργείο παιδείας, βασίζονται (1) στην ολιστική θεώρηση ολόκληρου του συστήματος της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, (2) στην αναγνώριση και ενίσχυση του κοινωνικού ρόλου της, με περιορισμό των κοινωνικών ανισοτήτων, (3) στην ανάγκη συνεχούς εναρμόνισής της με τις απαιτήσεις της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας, (4) στην ανάγκη παροχής ποιοτικής εκπαίδευσης στους μαθητές και τις μαθήτριες που την επιλέγουν, (5) στην ανάγκη παροχής ασφαλών επαγγελματικών διεξόδων στους αποφοίτους της και (6) στην εμπέδωση εργασιακής ασφάλειας και στη διαμόρφωση ενός ρεαλιστικού οράματος για τους εκπαιδευτικούς».

Μετά από αυτό το γενικόλογο ευχολόγιο, ακολουθούν οι δράσεις, με τις οποίες θα αναβαθμιστεί η ΕΕΚ. Διαβάζουμε, λοιπόν, ότι η πρώτη σημαντική μεταρρύθμιση στα ΕΠΑΛ θα είναι η ενιαία Α΄ τάξη, οι 9 τομείς στη Β΄ τάξη, οι 36 ειδικότητες στην Γ΄ τάξη και το μεταλυκειακό έτος μαθητείας, που θα παρέχει πλήρη εργασιακά δικαιώματα στους αποφοίτους. Τέλος, ως μεγάλη αλλαγή και αναβάθμιση θεωρείται η αύξηση των ποσοστών και η παροχή της δυνατότητας των αποφοίτων των ΕΠΑΛ να εισάγονται στα Πανεπιστήμια και στα ΤΕΙ. Επιπλέον, επανέρχεται η δυνατότητα στους αποφοίτους των εσπερινών ΕΠΑΛ να εισέρχονται είτε άνευ εξετάσεων (1% άνευ εξετάσεων, που είχε καταργηθεί με τον ν. 4186/2013) είτε με εξετάσεις μαζί με τους αποφοίτους των πρωινών ΕΠΑΛ.

Προσωπικά, αντιλαμβάνομαι ότι όχι μόνον δεν γίνεται αναβάθμιση των ΕΠΑΛ, αλλά αντιθέτως τα υποβαθμίζουν σε προθαλάμους των ΑΕΙ.

Η αναβάθμιση της μεταγυμνασιακής (ΕΠΑΛ) και μεταλυκειακής (Τριτοβάθμια Επαγγελματική Κατάρτιση) εκπαίδευσης θα πραγματοποιηθεί με γενναία βήματα σε όλο το φάσμα της Εκπαίδευσης και ιδιαιτέρως στο Λύκειο και στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Ο Οδικός Χάρτης Αναβάθμισης έχει αναλυθεί και παρουσιαστεί από το 2010 έως σήμερα, τουλάχιστον από τον γράφοντα, πολλάκις. Όμως, η υλοποίησή του έχει μεγάλο πολιτικό κόστος για τους πολιτικούς, που το μόνο τους μέλημα είναι η διασφάλιση της βουλευτικής έδρας, για τους συνδικαλιστές, που βγάζουν το ψωμί τους από την μετατροπή των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων σε αρένα αγώνων, και τους κομματικούς μηχανισμούς, που βλέπουν τα ΑΕΙ ως φυτώρια παραγωγής πειθήνιων κομματικών στελεχών.

Η πρόταση, που ακολουθεί έχει παρουσιαστεί δημόσια (εν μέρει ή στο σύνολό της) από το 2012 έως σήμερα, με τις απαιτούμενες προσαρμογές. Αντιγράφω επιγραμματικά τα βασικά σημεία της ομιλίας μου στην 5η Ενότητα «Το διανοητικό κεφάλαιο υπό συνθήκες τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης» του Συνεδρίου «Η ΕΛΛΑΔΑ ΜΕΤΑ», που οργάνωσε ο Κύκλος Ιδεών και πραγματοποιήθηκε στο χρονικό διάστημα 12-13 Ιουνίου 2017 στο Divani Caravel Hotel.

• Η Δανία των 7,4 εκατομμυρίων κατοίκων έχει μόλις 5 δημόσια πλήρη πανεπιστήμια, 2 πολυτεχνεία και 2 οικονομικά πανεπιστήμια.
• Η Γερμανία των 82 εκατομμυρίων κατοίκων έχει 70 δημόσια Πανεπιστήμια και 104 δημόσια ΤΕΙ, χωρίς να υπολογίζουμε τις ιδιωτικές επαγγελματικές σχολές.
• Η Ιταλία των 61 εκατομμυρίων λειτουργεί 89 δημόσια πανεπιστήμια και ανεξάρτητες Σχολές, ενώ υπάρχουν δεκάδες επαγγελματικών σχολών.
• Η Ελλάδα έχει 22 Πανεπιστήμια και 14 ΤΕΙ, ενώ έως το 2013 είχε 24 Πανεπιστήμια και 16 ΤΕΙ, χωρίς σχεδιασμό και επιστημονική τεκμηρίωση διάσπαρτα σε 69 πόλεις.
• Μία χώρα των δέκα εκατομμυρίων κατοίκων δεν μπορεί με επάρκεια να στελεχώσει 11.900 μόνιμες θέσεις καθηγητών όλων των βαθμίδων στα Πανεπιστήμια. Κατά συνέπεια, πολλές θέσεις, ιδιαίτερα σε μικρά και απομονωμένα από τον κύριο κορμό του ιδρύματος πανεπιστημιακά τμήματα, έχουν στελεχωθεί με άτομα που δεν έχουν την απαιτούμενη επιστημονική επάρκεια που η θέση απαιτεί.
• Σε όλες τις χώρες του Ο.Ο.Σ.Α. πλην της Ελλάδας, στην Ανωτάτη Εκπαίδευση (Πανεπιστήμια και ΤΕΙ) εισάγεται κατά μέσον όρο το 33% των απολυομένων από τα Λύκεια, ενώ στην Ελλάδα εισάγεται το 80%. (Education at a Glance 2015, OECD Indicators):
• Στην επαγγελματική μεταλυκειακή εκπαίδευση και κατάρτιση, αλλά όχι τριτοβάθμια (πανεπιστήμια και ΤΕΙ), οι χώρες της Κεντρικής Ευρώπης κατέχουν την υψηλότερη θέση ανάμεσα στις χώρες του ΟΟΣΑ με το ποσοστό των πτυχιούχων να ανέρχεται σε 50% για το φάσμα ηλικιών 25-64, τη στιγμή που η Ελλάδα ευρίσκεται στις τελευταίες θέσεις.
• Μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ, το υψηλότερο ποσοστό του πληθυσμού, που το υψηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης είναι η ΓΕΝΙΚΗ (αλλά όχι επαγγελματική) Λυκειακή και Μεταλυκειακή Εκπαίδευση (αλλά όχι η Τριτοβάθμια), η Ελλάδα κατέχει την πρώτη θέση.
• Αντιθέτως, στην ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΉ Λυκειακή και Μεταλυκειακή Εκπαίδευση (αλλά όχι Τριτοβάθμια), ανάμεσα στις 37 χώρες του ΟΟΣΑ η Ελλάδα ευρίσκεται στη 31η θέση.
• Η Ελλάδα είναι πρώτη στη Γενική Εκπαίδευση με 25,5% με δεύτερη την Ισπανία με 14,2%, προτελευταία τη Γερμανία με 2,9% και τελευταία την Πορτογαλία με 2,3%.
• Αντιθέτως, στην Επαγγελματική Εκπαίδευση πρώτη είναι η Γερμανία με ποσοστό 56,2%, δεύτερη η Φινλανδία με 38,7%, τρίτη η Δανία με 34,9%, τέταρτη η Ιταλία με 30,9%, ενώ η Ελλάδα είναι στην 36η θέση με 15% με τελευταία την Ισπανία με 8%.
• Επιπλέον αυτού, τα ελληνικά πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ συνεχίζουν να εκπαιδεύουν χιλιάδες νέων σε γνωστικά αντικείμενα και σε επαγγέλματα, τα οποία δεν βρίσκουν εφαρμογή στη χώρα μας και οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στην ανεργία τους νέους, αλλά συγχρόνως, θα δώσουν στην κοινωνία πτυχιούχους με πολύ λίγα προσόντα για επαγγελματική απασχόληση ανταποκρινόμενη στις σπουδές τους.

Συμπεράσματα

(Ι) Στην επαγγελματική-τεχνική εκπαίδευση και κατάρτιση η Ελλάδα υστερεί τραγικά έναντι των άλλων χωρών του ΟΟΣΑ,

(ΙΙ) Στην Τριτοβάθμια Ανώτατη Εκπαίδευση, και ιδιαίτερα στα πανεπιστήμια, εισάγεται δυσανάλογα μεγάλο ποσοστό νέων ανθρώπων, ενώ στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση ένα μικρό ποσοστό.

(ΙΙΙ) Η μη εισαγωγή στα ΑΕΙ θεωρείται αποτυχία όχι μόνον του νέου, αλλά και ολόκληρης της οικογένειας.

Προτάσεις για Συνταγματικές και Νομοθετικές ρυθμίσεις

• Οι νέοι Οργανισμοί των ΑΕΙ (ν. 4009/2011, άρθρο 5, παρ. 2) να συμπεριλαμβάνουν τη δυνατότητα διακοπής της φοίτησης, λόγω  αδυναμίας του φοιτητή να ολοκληρώσει επιτυχώς ένα βασικό μάθημα, μετά από τέσσερις άκαρπες προσπάθειες (ν. 4009/2011, άρθρο 6, παρ. 1γ).
• Νομοθετική πρόβλεψη της δυνατότητας μετεγγραφής ενός φοιτητή από Πανεπιστήμιο σε ΤΕΙ και από ΤΕΙ σε Κέντρο Επαγγελματικής Κατάρτισης.
• Εφαρμογή του ν. 4009/2011 με κατάργηση ακαδημαϊκών μονάδων, οι οποίες στερούνται ολοκληρωμένου γνωστικού αντικειμένου, συγχώνευση συγγενών ακαδημαϊκών μονάδων στο ίδιο πανεπιστήμιο ή ΤΕΙ και μεταφορά επαγγελματικών μονάδων των ΤΕΙ, οι οποίες αποτελούν εφαρμοσμένες τεχνικές (π.χ. ιχθυοκαλλιεργητές, ανθοκόμοι, βρεφονηπιοκόμοι, οδοντοτεχνίτες, φυσιοθεραπευτές, επεξεργαστές ξύλου κ.λπ.), σε διετούς φοίτησης Μεταλυκειακά Επαγγελματικά Κέντρα.
• Οι κτηριακές εγκαταστάσεις και ο εξοπλισμός των καταργουμένων ΑΕΙ (Πανεπιστήμια και ΤΕΙ), Σχολών και Τμημάτων παραδίδονται στα ιδρυόμενα Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΚΕΚ), ενώ τα μέλη του προσωπικού αξιολογούνται και αναλόγως των προσόντων τους είτε μετατάσσονται σε άλλα ΑΕΙ είτε παραμένουν στα ιδρυόμενα Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης.
• Διοχέτευση του μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού ηλικίας 18-23 ετών σε τριετούς φοίτησης ΤΕΙ και σε Μεταλυκειακά Επαγγελματικά Κέντρα και, ταυτόχρονη, δραστική μείωση του φοιτητικού πληθυσμού στα πανεπιστήμια.
• Τροποποίηση του άρθρου 16 του Συντάγματος για ΑΕΙ ως ν.π.ι.δ., προκειμένου να επιτευχθεί η αυτοδιοίκηση των δημόσιων, και να δοθεί η δυνατότητα λειτουργίας μη κρατικών Πανεπιστημίων και ΤΕΙ.
• Ίδρυση μη κρατικών Πανεπιστημίων, τα οποία θα προσελκύσουν μέρος του 60% των ελλήνων πανεπιστημιακών, που ζουν στην αλλοδαπή, θα προσελκύσουν δεκάδες χιλιάδες φοιτητών, θα σταματήσει η αιμορραγία ελλήνων φοιτητών προς Πανεπιστήμια της αλλοδαπής και θα αυξήσουν το ΑΕΠ κατά 1-2% ετησίως, σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση της ΕΤΕ.
• Λειτουργία αγγλόφωνων Προγραμμάτων Προπτυχιακών Σπουδών στα ήδη υπάρχοντα ΑΕΙ με δίδακτρα για προσέλκυση αλλοδαπών φοιτητών.
• Επιβολή τέλους εγγραφής 15€ ανά μάθημα σε προπτυχιακούς φοιτητές των ΑΕΙ και δυνατότητα ολικής ή μερικής απαλλαγής, εφ’ όσον κάποιος έχει οικονομική δυσχέρεια, αλλά συγχρόνως έχει πολύ καλές επιδόσεις σε όλα τα μαθήματα του προηγουμένου έτους. Το ετήσιο κόστος ανά φοιτητή θα είναι περίπου 150€, ενώ στα ΑΕΙ θα εισρεύσουν περίπου 300 εκατομμύρια ευρώ ετησίως. Σημειωτέον, ότι η ετήσια επιχορήγηση λειτουργικών εξόδων έχει μειωθεί σήμερα στο 30% εκείνης του 2010 και ανέρχεται σε 90 εκατομμύρια ευρώ.
•  Άμεση εφαρμογή του άρθρου 58 του ν. 4009/2011 για ίδρυση του ν.π.ι.δ., που θα διαχειρίζεται έρευνα, περιουσία και εκμεταλλεύσιμες καινοτόμες ιδέες. Το ν.π.ι.δ. θα διοικείται από ΔΣ οριζόμενο από το Συμβούλιο Ιδρύματος.
•  Καθιέρωση του Εθνικού Απολυτηρίου για τους αποφοίτους των Λυκείων.
• Τα ΑΕΙ θα καθορίζουν τον αριθμό εισακτέων σε κάθε Σχολή καθώς και τους συντελεστές βαρύτητας των βασικών μαθημάτων για την εισαγωγή στις σχολές τους.
• Η εισαγωγή θα γίνεται βάσει του Εθνικού Απολυτηρίου, της υποβολής αίτησης από κάθε υποψήφιο, των επιδόσεων στα βασικά μαθήματα και ενδεχόμενης συνέντευξης.
• Πλήρης εφαρμογή του ν. 4009/2011 με τροποποιήσεις και βελτιώσεις, κατόπιν αξιολόγησης όπως ο ίδιος προβλέπει.
• Ενίσχυση του κύρους της Α.ΔΙ.Π. (Αρχή Διασφάλισης Ποιότητας) και εφαρμογή της αξιολόγησης σε όλες τις βαθμίδες.
• Επαναφορά του θεσμού των Συμβουλίων Ιδρυμάτων με δυνατότητα καθαίρεσης με αυξημένη πλειοψηφία των μονομελών οργάνων, εφ’ όσον δεν είναι συνεπή με τις υποχρεώσεις τους.
• Ο σχεδιασμός, η οργάνωση και η υλοποίηση των Μεταπτυχιακών Προγραμμάτων Σπουδών, καθώς και η επιβολή διδάκτρων και πρόσληψη διδασκόντων είναι στην αποκλειστική ευθύνη του ΑΕΙ.

Όπως αντιλαμβανόμαστε, η αναβάθμιση της Επαγγελματικής Κατάρτισης δεν είναι άσχετη από την αναβάθμιση συνολικά του Εκπαιδευτικό Συστήματος. Η κατάργηση των Προτύπων Σχολείων και της Αξιολόγησης, η δαιμονοποίηση της Αριστείας, η επαναφορά των 176.000 αιωνίων φοιτητών, η επ’ αόριστον φοίτηση στα ΑΕΙ, η κατάργηση των Συμβουλίων Ιδρυμάτων, η επαναφορά της αναχρονιστικής ιδέας του «ακαδημαϊκού ασύλου», η μετατροπή των ΕΠΑΛ σε προθαλάμους των ΑΕΙ και η με κάθε μέσον παρεμπόδιση υλοποίησης των περιζήτητων Μεταπτυχιακών Προγραμμάτων Σπουδών είναι τα «επιτεύγματα» της σημερινής κυβέρνησης. Εάν, λοιπόν, έχουν πραγματική πρόθεση αναβάθμισης της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, ας αρχίσουν από τα ανωτέρω ή ας δηλώσουν την αδυναμία τους να υπερβούν τις αριστερίστικες προκαταλήψεις τους και ας απομακρυνθούν από την εξουσία. Θα είναι μία μεγάλη προσφορά στη χώρα.