Σκοπός του άρθρου

Η χώρα μας αδιαμφισβήτητα  περνάει μία από τις δυσκολότερες καταστάσεις της ιστορίας της. Με κυβερνώντες μικρούς στο ύψος των περιστάσεων και με μία αντιπολίτευση χαμένη σε δίπολα (ακρο)Αριστεράς-(ακρο)Δεξιάς. Και μονόδρομος οι εκλογές, με την ψήφο στη λογική του «μη χείρον βέλτιστον»…

Η παρούσα ανάλυση θα προσπαθήσει να καταδείξει σοβαρότερα μελλοντικά παγκόσμια προβλήματα, που δεν απειλούν μόνον την οικονομική κατάσταση των λαών και την σωστή εφαρμογή της Δημοκρατίας, αλλά και -εκ βάθρων- τους αξιακούς λίθους της Αστικής Δημοκρατίας, που ο δυτικός κόσμος απολαμβάνει με τις όποιες δυσκολίες και διακοπές τους τελευταίους δύο αιώνες.

Λόγω αυτών των μελλοντικών καταστάσεων, δεν βρίσκεται μόνο σε κίνδυνο η ίδια η έννοια της ισότητας των πολιτών, της ελευθερίας της έκφρασης και της Δημοκρατίας, με την εγκαθίδρυση ισχυρών ανελεύθερων μετακαπιταλιστικών καθεστώτων, αλλά  και στην περίπτωση που αυτές οι αξίες σε βάθος χρόνου διατηρηθούν υπάρχει το σοβαρό ενδεχόμενο να γίνει η προαναφερόμενη ανατροπή μέσω αιματηρών και καταστρεπτικών διαδικασιών.

Με όσο το δυνατόν αντικειμενική τεκμηρίωση, στην ανάλυση καταδεικνύεται πως μόνο κράτη και σφαίρες επιρροής που διαπνέονται από κεντρώες ιδεολογίες, που εξισορροπούν την ιδιωτικότητα με το συλλογικό συμφέρον και που προτάσσουν την μεσότητα, μπορούν να δώσουν λύση στο πρόβλημα.

Επιπλέον, οι περισσότερες πολιτικές αναλύσεις που προσπαθούν να εξηγήσουν τις εξελίξεις και τα επόμενα βήματα, αρέσκονται στην χρήση του κλασικού «μοτίβου»: ανάλυση της επικαιρότητας για έναν συγκεκριμένο τόπο, με βάση το ιδεολογικό πρίσμα του αρθρογράφου-αναλυτή.

Η συγκεκριμένη ανάλυση διαφοροποιείται από αυτό τα τετριμμένα, εις διπλούν! Δηλαδή η ανάλυση δεν θα αφορά την τρέχουσα πολιτική επικαιρότητα αλλά θα κάνει μία τομή σε σύγχρονα πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά και πολιτισμικά προβλήματα, για την δύσκολη πολιτική κατάσταση που θα παρουσιαστεί στα επόμενα 15 με 30 χρόνια, με κάποιες αναφορές σε καταστάσεις ίσως και πιο μελλοντικά, εντός του 21ου αιώνα. Και όλα αυτά, με όσο το δυνατόν ορθολογισμό και μακράν κάθε ιδεοληψίας.

Η δε προτεινόμενη λύση θα τεκμηριώνεται αντικειμενικά, με κοινώς αποδεκτές απόψεις από τον επιστημονικό κόσμο και όχι με ρηθέντα από “πολιτικές αυθεντίες” ή με αναφορές σε ιδεολογικά πολιτικά κείμενα. Βέβαια το τίμημα τού να μην επικαλείται κάποιος “πολιτικές αυθεντίες”, να μην απευθύνεται σε συγκεκριμένο κοινό και να θίγει θέμα που ο μέσος πολίτης έχει μηδενική ενημέρωση, πληρώνεται σε μέγεθος ανάλυσης.

Η ανθρώπινη εξέλιξη από την υλιστική σκοπιά

Από την υλιστική σκοπιά, υπάρχει η αρκετά καλώς βασισμένη θεωρία της πολιτικής εξέλιξης της ανθρωπότητας λόγω των τεχνολογικών ανακαλύψεων, και η ιστορία της ανθρωπότητας μπορεί να τμηθεί σε διαφορετικές περιόδους που σηματοδοτούνται από τις Τεχνολογικές Επαναστάσεις.

Σημειώνεται ότι στην εν λόγω ανάλυση δεν υιοθετείται μία λειψή μηχανιστική λογική όπου η Τεχνολογία επιβάλει πολιτικά και κοινωνικά ντετερμινιστικά πρότυπα, καθώς έχει δειχθεί ιστορικώς πως κάθε τεχνολογικό προϊόν εμπεριέχει τις κοινωνικές και πολιτικές αξίες του συνόλου απ΄όπου προήλθε.

Αντίθετα, η ανάλυση αποδέχεται μόνο τον απλό ισχυρισμό, πως σημαντικές τεχνολογικές ανακαλύψεις, οδηγούν σε κοινωνικοπολιτικές μεταβολές (θετικές ή αρνητικές) και ότι οι διαφορετικές κοινωνικές συνθήκες επηρεάζουν μόνο την έκβαση αυτών των μεταβολών. Με αυτές τις αποδεκτές υποθέσεις από τους περισσότερους ειδικούς, η ανθρωπότητα έχει βιώσει δύο πολύ σημαντικές Τεχνολογικές Επαναστάσεις που την άλλαξαν μία για πάντα πολιτικά και κοινωνικά, και που οι μεταβολές αυτές εκφράστηκαν κυρίως μέσω της βίας, της κοινωνικοπολιτικής αστάθιας και της αναταραχής.

Η Πρώτη Τεχνολογική Επανάσταση, που άλλαξε την ροή της ανθρωπότητας ήταν η Γεωργική. Ο άνθρωπος από κυνηγός, τροφοσυλλέκτης και νομάς, ανακάλυψε την γεωργία και κατάφερε να εγκατασταθεί σε συγκεκριμένες περιοχές. Έτσι, οι πρώτες μεγάλες κοινότητες ανθρώπων σχηματίστηκαν, οι πρώτοι οικισμοί χτίστηκαν, η ανάγκη του γραπτού λόγου οδήγησε στην γραφή και τελικώς στην αρχή της Ανθρώπινης Ιστορίας και του Πολιτισμού.

Βέβαια, λόγω της έλλειψης της εύκολης μετάδοσης πληροφοριών και επικοινωνίας, προτιμήθηκαν και αναπτύχθηκαν απολυταρχικές διοικητικές δομές για χιλιάδες χρόνια, με ελάχιστες φωτεινές εξαιρέσεις (λ.χ. Αθηναϊκή Δημοκρατία). Λόγω δε, της οργάνωσης του ανθρώπου σε μεγάλες κοινότητες, εισήχθησαν σαν… διπλωματικά εργαλεία, ο επεκτατισμός και ο οργανωμένος πόλεμος. Παράλληλα οξύνθηκαν και γιγαντώθηκαν οι αντιπαλότητες μεταξύ των διαφορετικών ανθρωπίνων πληθυσμών, ενώ θεοκρατικά σκοταδιστικά κράτη και αυτοκρατορίες, πολλές φορές καθυστέρησαν ή και αναίρεσαν τα σημαντικά άλματα εξέλιξης προηγούμενων γενεών. Η περίοδος της Πρώτης Τεχνολογικής Επανάστασης υπολογίζεται πώς διήρκησε από το 10.000 π.Χ. έως τις αρχές του 18ου αιώνα.

Η Δεύτερη Τεχνολογική Επανάσταση -για πολλούς την βιώνουμε μέχρι και σήμερα- που άλλαξε την ροή της ανθρωπότητας ήταν η Βιομηχανική. Με την ανακάλυψη και τη χρήση της ατμομηχανής, ο άνθρωπος μπορούσε πλέον όχι μόνο να αλλάξει την σχέση του με τα μέσα παραγωγής καταργώντας την σχέση 1:1 ανθρώπου με παραγωγή προϊόντος αυτοματοποιώντας πολλές διαδικασίες και εκτινάσσοντας την προσφορά προϊόντων μαζί με το βιοτικό του επίπεδο, αλλά έκανε την μετακίνηση και την επικοινωνία πολύ πιο προσβάσιμες σε όλους, με αποτέλεσμα να οδηγηθούμε στην Αστική Δημοκρατία.

Δεν είναι τυχαίο το ότι  το ρεύμα του Διαφωτισμού εκφράστηκε με την Γαλλική και Αμερικανική Επανάσταση μόνο ενάμιση αιώνα μετά, και 60 χρόνια μετά την εφεύρεση της ατμομηχανής, με την νέα αστική τάξη, αναδυόμενη από το εμπόριο και την βιομηχανία, να διεκδικεί την εξουσία βίαια ή και ήπια από τους  ευγενείς.

Βλέπουμε μοναρχίες να πέφτουν και να εγκαθιδρύονται οι πρώτες δημοκρατίες, ενώ αυτοκρατορίες να διαλύονται δίνοντας την θέση τους σε αστικά κράτη. Ο δουλοπάροικος μετατράπηκε σε πολίτη, ο ρατσισμός, και ο σεξισμός, τουλάχιστον πολιτικά, τείνει σε εξάλειψη παρά τα όποια δυσάρεστα κρούσματα.

Το εμπόριο, η τηλεπικοινωνία και το ίντερνετ αύξησαν και αυξάνουν την επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων, πολεμώντας την μισαλλοδοξία και προωθώντας τα ιδανικά τού Πολίτη του Κόσμου, του φεντεραλισμού και της υγιούς παγκοσμιοποίησης.

Από την άλλη, πρακτικά η περισσότερες δημοκρατίες υπέπεσαν σε δημαγωγικές δράσεις της νέας άρχουσας τάξης των πλουσίων αστών. Οι δύο μεγαλύτεροι πόλεμοι στην Ιστορία της Ανθρωπότητας οδήγησαν σε εκατομμύρια νεκρούς,  το φάντασμα του φασισμού «αναγεννήθηκε» απειλώντας ασταθείς δημοκρατίες και ο υπερκαταναλωτισμός με την υπερπληροφόρηση «υποσκάπτουν» την οικονομική ευφορία αλλά και τη δημοκρατική λειτουργία των κρατών.

Τέλος, ο άνθρωπος μεταβάλει αρνητικά το περιβάλλον του, υπονομεύοντας την μελλοντική του επιβίωση στον Πλανήτη. Δυστυχώς, όχι μόνο μέσω της φυσικής του δραστηριότητας, αλλά μέσω της πυρηνικής τεχνολογίας που είναι σε θέση να καταστρέψει την Γη αρκετές φορές! Και όλα να εξαρτώνται κυριολεκτικά από τον ορθολογισμό ελάχιστων ανθρώπων, που βρίσκονται σε συγκεκριμένα πόστα και ακολουθούν την Ισορροπία της Ολικής Αμοιβαίας Καταστροφής…

Η περίοδος της Δεύτερης Τεχνολογικής Επανάστασης υπολογίζεται πως ξεκίνησε στις αρχές του 18ου αιώνα και πρακτικά συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Όμως, για πολλούς αναλυτές ολοκληρώθηκε στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, με την κατασκευή του πρώτου Υπολογιστή  από τον Alan Mathison Turing, για την επίλυση προβλήματος που αδυνατούσε να λύσει ο άνθρωπος, όπως αποκρυπτογράφηση των γερμανικών μηνυμάτων του ENIGMA.

Η Τρίτη Τεχνολογική Επανάσταση, αναμένεται να είναι αυτή των Μηχανών. Οι μηχανές θα μπορούν να εκτελούν βασικές ή πιο πολύπλοκες ανθρώπινες εργασίες χωρίς την ανάγκη χειριστή και καλύτερα από τους ανθρώπους, με αποτέλεσμα η ανθρώπινη εργασία όχι μόνο να μην είναι απαραίτητη, αλλά και… ζημιογόνα για τα μέσα παραγωγής! Όπως είναι προφανές, κάτι τέτοιο απαιτεί ένα νέο Κοινωνικό Συμβόλαιο, διότι θίγει φιλοσοφικά και πολιτικά ζητήματα για την αξία της ανθρώπινης ζωής, του κάθε πολίτη ως παραγωγού-καταναλωτή. Επίσης δοκιμάζει τα πολιτικά δικαιώματα του, καθώς πολλοί πρώην εργαζόμενοι δεν θα έχουν οικονομική αξία για τα μέσα παραγωγής, πράγμα που επιτάσσει τουλάχιστον μία αναθεώρηση στο βασικό επιχείρημα της Αστικής Δημοκρατίας, ότι: Όλοι έχουν τα ίδια δικαιώματα, αφού όλοι έχουν τις ίδιες υποχρεώσεις και ποιοτικώς συνεισφέρουν το ίδιο στο κράτος.

Για την Επανάσταση των Μηχανών υπάρχουν δύο ταχύτατα αναπτυσσόμενοι επιστημονικοί κλάδοι – αυτός της Πληροφορικής και αυτός της Γενετικής. Ήδη έχουν αλλάξει τους όρους της πολιτικής στον 21ο αιώνα, προς το παρόν έχοντας τα πρωτεία ο πρώτος.

Η εν λόγω ανάλυση θα βασιστεί εξ ολοκλήρου, στις σύγχρονες ανακαλύψεις των δύο αυτών επιστημονικών κλάδων, με λογικές και αρκετά μετριόφρονες εκτιμήσεις για το μέλλον τους. Αρχικώς, για την Πληροφορική θα γίνει αναφορά στις μεταβολές λόγω της Ρομποτικής και της Τεχνητής Νοημοσύνης και στη συνέχεια για την Γενετική στον τομέα της Γενετικής Μηχανικής.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ

Αν και τα όρια της Ρομποτικής με τη Τεχνητή Νοημοσύνη είναι πολλές φορές δυσδιάκριτα, θα αντιμετωπιστούν σύμφωνα με τον τρόπο που επιδρούν στην παραγωγική διαδικασία. Έτσι:

• Ρομποτική: Η τεχνολογία που στοχεύει στην παραγωγή ευφυϊών μηχανών που αλληλεπιδρούν υλικά με το περιβάλλον τους και μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην παραγωγή προϊόντων.
• Τεχνητή Νοημοσύνη: Η τεχνολογία που μπορεί να χρησιμοποιηθεί προσφέροντας υπηρεσίες χωρίς την ανάγκη αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον.

Στην Πληροφορική προφανώς ανήκουν και άλλες τεχνολογίες με σημαντικές πολιτικές μεταβολές (π.χ. Διαδίκτυο) αλλά στην παρούσα ανάλυση θα γίνει λόγος για την υλιστική οπτική της εξέλιξης και γι΄ αυτό η αναφορά στο Διαδίκτυο θα γίνει μόνο μέσα από το πρίσμα της Τεχνητής Νοημοσύνης.

ΡΟΜΠΟΤΙΚΗ

Η Ρομποτική τα τελευταία χρόνια έχει να παρουσιάσει αλματώδεις εφαρμογές, που ξεπέρασαν τις προσδοκίες των ειδικών. Από εφαρμογές στην βιομηχανία με αυτόματες γραμμές παραγωγής μέχρι και σύγχρονα ρομποτικά αυτοκίνητα, που σε κάποιες περιοχές των ΗΠΑ ήδη κυκλοφορούν! Ακόμη, παρατηρείται όλο και περισσότερο η αυτόματη πλοήγηση στα αεροπλάνα που συχνά αποκρύπτεται για καθησυχασμό τεχνοφοβικών επιβατών!  Γενικά, ο ανθρώπινος παράγοντας όλο και παραμερίζεται από επικίνδυνες ή ανιαρές εργασίες, αλλά και από πιο πολύπλοκες.

Εξ άλλου, ας μην θεωρείται αστείος ο ισχυρισμός πως θα υπάρξει πολύ σύντομα ρομπότ που θα εκτελεί άριστα γενικές ανθρώπινες εργασίες… Ο τομέας των «ανδροειδών» με την ανάπτυξή του τα τελευταία χρόνια έχει εκτινάξει τις εκτιμήσεις των επιστημόνων, ότι η εμφάνιση τέτοιων μηχανών, που θα έχουν περισσότερες δυνατότητες από τους ανθρώπους σε γενικές εργασίες, θα γίνει πολύ πριν το τέλος του αιώνα!

Και αν αυτό φαντάζει αρκετά μακρινό, πρέπει να κατανοήσουμε πως η εμφάνισή τους θα είναι σταδιακή και η εξαφάνιση εργασιών -που προς το παρόν δεν νοούνται να γίνονται αυτόματα χωρίς ανθρώπους- θα συμβεί πολύ πιο σύντομα. Για παράδειγμα στις ΗΠΑ υπολογίζεται εντός 5 ετών να κυκλοφορούν ρομποτικά ταξί από την UBER, προκαλώντας μεγάλες ανακατανομές στο εργατικό δυναμικό των επαγγελματιών οδηγών.

ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ

Η Τεχνητή Νοημοσύνη ειδικά τα τελευταία 5 χρόνια έχει να δείξει τρομακτικά άλματα από την επίλυση λογικών προβλημάτων και την πρόβλεψη γεγονότων, μέχρι την μηχανική όραση! Ήδη εδώ και χρόνια υπάρχουν συστήματα που έχουν κερδίσει τον άνθρωπο στα δυσκολότερα παιχνίδια λογικής (π.χ. η νίκη επί του παγκόσμιου πρωταθλητή του ασιατικού παιχνιδιού Go το 2016), σε παιχνίδια που εμπεριέχουν και τύχη (π.χ. πόκερ) ή ακόμα εφαρμογές που επενδύουν στο χρηματιστήριο με στατιστικώς σίγουρα κέρδη.

Επίσης, άλλες εφαρμογές έχουν «μάθει» να επικοινωνούν με τον άνθρωπο και να συνεργάζονται με αυτόν, με τρόπο ανθρώπινο, σε σημείο που κάποιες φορές ακόμα και χωρίς να μπορεί να ξεχωρίσει ο άνθρωπος αν μιλάει με υπολογιστικό σύστημα ή πραγματικό άνθρωπο! Μάλιστα, σε σημείο καλύτερα από το άνθρωπο, αναγνωρίζουν αντικείμενα, ζωγραφίζουν, συνθέτουν κείμενο και μουσική, κάνουν ακριβείς ιατρικές διαγνώσεις (π.χ. ο Watson της IBM) και ακόμα ανακαλύπτουν ή και αποδεικνύουν μαθηματικά θεωρήματα.

Δηλαδή, ακόμα και αυτές οι σύγχρονες “πρωτόγονες” εφαρμογές Τεχνητής Νοημοσύνης, όχι μόνο αυτοματοποιούν επαναλαμβανόμενες εργασίες, αλλά και εμφανίζουν δείγματα τεχνητής φαντασίας, αφηρημένης σκέψης και γνωσιακής επεξεργασίας, που ελάχιστα χρόνια πριν θα αμφισβητούνταν και η πιθανότητα να τις έχουν οι μηχανές στο μέλλον. Το “πρόβλημα” είναι πως αυτές οι εφαρμογές προς το παρόν είναι αρκετά εξειδικευμένες αλλά χάρη στο «cloud computing» σύντομα θα μπορούμε να δούμε εφαρμογές με αρκετά πιο σύνθετες πνευματικές εργασίες οι οποίες θα αυτεξελίσσονται ταχύτατα.

Άρα, αυτήν την στιγμή δεν κινδυνεύουν μόνο χειρωνακτικές εργασίες λόγω των ρομπότ, αλλά και οι πλέον πνευματικές, που πολλοί ισχυρίζονται πως θα μπορούσαν να καλύψουν την ανεργία των δομικά ανέργων, πρώην εργαζομένων σε χειρονακτικές εργασίες.

Αλλά η Τεχνητή Νοημοσύνη έχει έναν άλλο κίνδυνο, που δυστυχώς ελάχιστα υπολογίζεται. Είναι αυτός της παρακολούθησης του διαδικτυακού στίγματος, δηλαδή της χρήσης του διαδικτύου από τον κάθε χρήστη. Ήδη πολυεθνικές εταιρίες, σκιερά αποθηκεύουν, επεξεργάζονται ή και πωλούν τα διαδικτυακά στίγματα των χρηστών τους, τις επιλογές τους, τις αναζητήσεις τους και τα ενδιαφέροντά τους.

Μάλιστα, έχουν εξελίξει ειδικό λογισμικό, το οποίο όχι μόνο παρακολουθεί αλλά επεξεργάζεται τις επιλογές τού κάθε χρήστη δημιουργώντας ένα μη δημοσιοποιούμενο ψυχογράφημα, κατηγοριοποιώντας τον κάθε άνθρωπο με βάση τα εκάστοτε συμφέροντα διαφημοζομένων.

Όμως αυτές εφαρμογές υποσκάπτουν άμεσα την Δημοκρατία με δύο διαφορετικούς τρόπους.

1. Πολιτικά συμφέροντα θα μπορούν να παρακολουθούν οργουελικά, δισεκατομμύρια ανθρώπους προβλέποντας μελλοντικές κινήσεις τους ή τα «πιστεύω» τους, με αποτέλεσμα να υπάρξει φανερά ή κρυφά στο μέλλον μία ρεαλιστική «Αστυνομία Σκέψης», πράγμα που προηγουμένως δεν μπορούσε να γίνει λόγω του όγκου της πληροφορίας που ο άνθρωπος ήταν ανίκανος να επεξεργαστεί.
2. (Το χειρότερο!) Αυτή την στιγμή σε ιστοτόπους όπως το facebook, οι διαφημίσεις που προβάλλονται προσαρμόζονται έτσι ώστε να είναι διαφορετικές για κάθε χρήστη, προκειμένου να αυξάνουν τις πιθανότητες για τα ενδιαφέροντα των καταναλωτών. Στην περίπτωση που εφαρμοστεί αυτό και στην Ενημέρωση ή την Ψυχαγωγία, τότε ο άνθρωπος θα ενημερώνεται μονομερώς με πηγές που συμφωνούν μόνο με τις ιδέες του. Άρα, έτσι καταλύεται άμεσα ο αναγκαίος πλουραλισμός που πρέπει να υπάρχει σε κάθε Δημοκρατία, με παράλληλη καλλιέργεια του στενόμυαλου μονόπλευρου δογματισμού, που διασπά την κοινωνική συνοχή σε φανατισμένους και επιθετικούς κοινωνικά πόλους.

Σε αυτό το σημείο κάποιος θα μπορούσε να πει πως υιοθετείται στο άρθρο μία άποψη νεολουδισμού (σ.σ. εκ του κινήματος των Λουδιστών του 18ου αιώνα) και ότι υποστηρίζεται πως η σύγχρονη τεχνολογία κλέβει τις δουλειές του κόσμου.

Άμεσα δεν υπάρχει κάποιος τέτοιος ισχυρισμός, καθώς προς το παρόν η συγκεκριμένη άποψη έχει αποδειχθεί λάθος, με την νέα τεχνολογία να εξαλείφει κάποιες δουλειές (π.χ. πεταλάς) αλλά να δημιουργεί νέες (π.χ. μηχανικός αυτοκινήτου). Άρα οι άνθρωποι απλά χρειάζονται να επιλέξουν τις νέες πιο σύνθετες εργασίες. Όμως, αυτή η άποψη έχει νόημα όταν η τεχνολογία παράγει εργαλεία που χρειάζονται κάποιον χειριστή.

Βέβαια, χωρίς να υποθέτουμε πως κάποια ισορροπία δεν μπορεί να επέλθει στο μέλλον, ακόμα και σε αυτήν την άποψη, υπάρχουν κάποιες σημαντικά ζητήματα που το κάνουν αναμφίβολο.

Για παράδειγμα, με την αυτοματοποίηση λόγω των Η/Υ, ήδη από το 2000 έχουν παρατηρηθεί οι εξής ανησυχητικές ενδείξεις: Αν και η παραγωγικότητα αυξάνεται σταθερά, από το 2000 ο ρυθμός αύξησης των διαθέσιμων θέσεων εργασίας εμφανίζει μείωση. Η παρακάτω εικόνα των επίσημων στατιστικών των ΗΠΑ είναι ξεκάθαρη:

Όταν ακόμα και πολιτικά επιτυγχάνεται μείωση της ανεργίας, από το 2000 οι απολαβές των εργαζομένων δεν ακολουθούν τους ρυθμούς ανάπτυξης της παραγωγικότητας, πράγμα που σημαίνει πως η οικονομική αξία των εργαζομένων έχει μειωθεί, αφήνοντας ανοιχτή την υπόθεση πως ο ανθρώπινος παράγοντας αργά αλλά σταθερά, χάνει το πάνω χέρι στην διαδικασία της παραγωγής:

Μία ισορροπία λοιπόν δεν μπορεί να επιτευχθεί διαφορετικά παρά μόνο με μία Νέα Κοινωνική Συμφωνία, όπου θα «διαφωνεί» τελείως με την υπάρχουσα ελευθερία (ή νεο-ελευθεριότητα) της αγοράς: Για παράδειγμα, καθιέρωση ελάχιστου σταθερού εισοδήματος για όλους, ή σταδιακή μείωση των ωρών εργασίας με παράλληλη αύξηση των απολαβών και της απασχόλησης.

Σε διαφορετική περίπτωση, οι επιπτώσεις θα είναι πολιτισμικά, κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά, δραματικές. Και ουσιαστικά το ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα κινδυνεύει ντετερμινιστικά με κατάρρευση, λόγω των ίδιων δομικών χαρακτηριστικών που το κάνουν να λειτουργεί: της στόχευσης στο κέρδος και του ανταγωνισμού.

Δείγμα, το άνοιγμα της ψαλίδας της ανεργίας και του πλούτου, μεταξύ των εργαζομένων και των πλουσίων κατόχων των μέσων παραγωγής, όπως έδειξε πρόσφατη έρευνα για τις Ηνωμένες Πολιτείες, η οποία επιβεβαίωσε πως οι 8 πλουσιότεροι άνθρωποι του κόσμου κατέχουν το 50% του πλούτου της ανθρωπότητας.

Είναι ιστορικά καταδικασμένες οι πολιτικές ή οι κοινωνικές προσπάθειες για να σταματήσει η τεχνολογική ανάπτυξη.

Το ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα κινδυνεύει σε κατάρρευση ως οικονομικό και πολιτικό σύστημα, εάν δεν προκύψει κάποια ριζοσπαστική πολιτική πρωτοβουλία που θα διαχειριστεί αυτήν την συστημική κρίση.

Οι εταιρίες όσο αυτοματοποιούνται, θα αυξάνουν την παραγωγικότητα και τα κέρδη τους, καθώς οι αμοιβές και οι άλλες απαιτήσεις του ανθρώπινου παράγοντα θα μειώνονται ποσοτικά. Οι αντίπαλες εταιρίες προκειμένου να ανταγωνιστούν στις τιμές, θα αναγκαστούν όλο και να αυτοματοποιούν την παραγωγή τους, με αποτέλεσμα το εργατικό δυναμικό να μειώνεται σταδιακά, ενώ παράλληλα η καταναλωτική δύναμη των πολιτών να συρρικνώνεται και μάλιστα εκθετικά, αν γίνει δεκτό πως η αυτοματοποίηση από ένα σημείο και μετά θα λειτουργεί με εκθετικούς ρυθμούς, ανάλογους του νόμου του Μουρ.

Άρα το αποτέλεσμα θα είναι μία ταχύτατη και βαθειά συστημική οικονομική κρίση με δομική ανεργία, με ελάχιστη έως μηδενική καταναλωτική δύναμη των πολιτών και –ειρωνικώς- με παράλληλη υπερπληθώρα προϊόντων…

Σε περίπτωση που συμβεί το παραπάνω εφιαλτικό σενάριο, θα εμφανιστούν αρκετοί καιροσκόποι που θα προσπαθήσουν να επιβάλουν άλλα ιδεολογικά κοινωνικοπολιτικά συστήματα προσαρμοσμένα στις νέες περιστάσεις. «Συστήματα» από ακραία νεοφιλελεύθερα μέχρι ακραία κρατιστικά, τα οποία θα συμφωνούν αμφότερα στο ότι η πλειοψηφία των ανθρώπων θα είναι… άχρηστη για το σύστημα και άρα θα έχει μειωμένα πολιτικά δικαιώματα! Παράλληλα, μία κάστα τεχνολόγων και διαχειριστών θα επιβάλει την βούλησή της.

Άλλοι θα πουν ότι όπως συνέβη με την βιομηχανική επανάσταση, η κατανομή του εργατικού δυναμικού θα γίνει σε εργασίες οι οποίες προϋποθέτουν ανώτερο επίπεδο εκπαίδευσης. Εδώ υπάρχουν οι παρακάτω δύο κίνδυνοι, όπως:

1. Στο άμεσο μέλλον -όπως αναλύθηκε παραπάνω- μπορεί τις ανώτερες γνωστικά και νοητικά εργασίες να τις κάνουν και οι μηχανές.
2. Λόγω των εκθετικών ρυθμών της αυτοματοποίησης για μία μεγάλη περίοδο (λ.χ. 5-10 χρόνια) είναι πιθανόν τα νέα μεγάλα πλήθη της δομικής και τεχνολογικής ανεργίας να μην προλάβουν να αφομοιωθούν από τις ανάγκες της αγοράς, με αποτέλεσμα να γιγαντώσουν το πρόβλημα, μη ακλουθώντας την πιο ομαλή μετάβαση στην Βιομηχανική Επανάσταση.

Ως προς την σύγχρονη πολιτισμική και κοινωνική πραγματικότητα της αστικής Δημοκρατίας, τα βασικά ιδεολογικά θεμέλια θα καταργηθούν και μόνο στην παραπάνω περίπτωση (χωρίς σωστή πολιτική πρωτοβουλία) μπορούμε να ελπίζουμε σε αντικατάστασή τους από άλλα.

Πρωτίστως, από την στιγμή που κάποιοι άνθρωποι θα κρίνονται λιγότερο παραγωγικοί -εν συγκρίσει με τις μηχανές- θα αντικαθίστανται άμεσα, χάνοντας έτσι την οικονομική τους αξία. Επίσης, θα δοκιμαστεί η αξία τους ως πολιτικές οντότητες, καθώς με τα σημερινά άρρωστα νεοφιλελεύθερα πρότυπα απλά θα παρασιτούν.

Στον αντίποδα, οι τεχνολόγοι που σχεδιάζοντας τα ρομπότ θα συνεισφέρουν περισσότερο στην παραγωγική διαδικασία, όπως αντίστοιχα έκαναν παλαιότερα οι έμποροι με τους ευγενείς. Θα αρχίσουν να διεκδικούν περισσότερη εξουσία πολλές φορές με βία, αυξάνοντας την κοινωνική αλλά και πλέον και την πολιτική ανισότητα.

Η πρώτη κατηγορία ανθρώπων που -σκεπτόμενη με καπιταλιστικά πρότυπα- θα πιστεύει πως όντως είναι ανίκανη, δεν είναι απίθανο να χειραγωγηθεί πολύ ευκολότερα προκειμένου να εξυπηρετεί ιδιοτελή συμφέροντα, βλέποντας τον κάθε δημαγωγό που πετάει ψίχουλα, ως σωτήρα μίας κοινωνίας. Πράγμα που θα οδηγήσει ενδεχομένως σε κάποια μορφή στυγνής οργουελικής ολιγαρχίας, όπου η ανθρώπινη αξία της πλειοψηφίας θα είναι ίση με «μηδέν» και ανάλογη η διεκδικητικότητά της. Μία πολιτισμική μεταμόρφωση γίνεται εύκολα ορατή, καθώς από τον μηδενισμό της υλιστικής αξίας τής ανθρώπινης ύπαρξης σε ένα σκληρό μετακαπιταλιστικό περιβάλλον, δεν μπορεί να παρά να οδηγηθεί σε αυταρχικά τιμοκρατικά καθεστώτα.

Από την άλλη, με κατάλληλες πολιτικές κινήσεις, αν οι κοινωνίες δεν ακολουθήσουν αυτό το νεοφιλελεύθερο μοντέλο που ακολουθεί τώρα η πλειοψηφία του δυτικού πολιτισμού, αλλά επιλέξουν ένα μοντέλο μεσότητας και σοσιαλοδημοκρατίας, η πολιτιστική μεταβολή αντί να είναι ως προς το πιο απάνθρωπο, μπορεί να ακολουθήσει σε κάπως πιο ανθρωπιστικό, ενωτικό και συλλογικό.

Αν αντίστοιχα ένα σύγχρονο πολιτιστικό κίνημα επηρεάσει τους αυριανούς επιχειρηματίες-τεχνολόγους, -όπως έκανε ο Διαφωτισμός με τους εμπόρους- τότε για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας θα έχουμε δημιουργήσει ένα ευσταθές ανθρωποκεντρικό σύστημα, όπου στον πυρήνα του θα ελέγχεται από άμεσες δημοκρατικές νομικές διαδικασίες. Οι δε τεχνολόγοι που θα υπηρετούν το σύνολο ως λειτουργοί, θα ανήκουν και θα ελέγχονται από την εκτελεστική εξουσία.

Σίγουρα είναι αναπόφευκτο να μην υπάρχει πολιτική ή κοινωνική ανισότητα μεταξύ αυτών των δύο κλάσεων, αλλά ένα αντίστοιχο κεϋνσιανό μοντέλο κατανομής εξουσίας μπορεί να βρει την ισορροπία μεταξύ της επιθυμίας για κέρδος και κοινωνική ανέλιξη με το να μην είναι αυτά επιβλαβή για ενδεχόμενο μεταδημοκρατικό καθεστώς και τον ανθρωπισμό. Το κοινό θετικό όμως, ανεξαρτήτου συστήματος είναι πως κάθε άνθρωπος-μέλος του συστήματος -ακριβώς λόγω της μηδενικής του αξίας στην παραγωγή- θα έχει καλυμμένες τις βασικές του ανάγκες και κυρίως θα έχει τον χρόνο, απελευθερωμένος από την δουλεία της δουλειάς, να τον ξοδέψει για στοχασμό στην καλύτερη ή σε κατασταλτική πνευματικά επιφανειακή διασκέδαση στην χειρότερη των περιπτώσεων.

ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗ

Η Γενετική Μηχανική, όπως προαναφέρθηκε, δεν συντελεί τόσο στην Επανάσταση των Μηχανών, αλλά  παίζει έναν πολύ σημαντικό ρόλο για την πορεία τής ανθρωπότητας. Συγκεκριμένα, επηρεάζοντας για το αν θα καταλήξουμε σίγουρα σε ένα ασταθές απάνθρωπο μετακαπιταλιστικό σύστημα ή θα έχουμε τις λίγες πιθανότητες για έναν ευσταθή και ανθρωπιστικό πολιτισμό. Κι αυτό εξαρτάται από την έκβαση της εξέλιξης των Μηχανών. Η κύρια πολύ πρόσφατη ανακάλυψη, από την οποία κατέστη η Γενετική Μηχανική να παίζει τέτοιο ρόλο, είναι η ανακάλυψη μίας νέας μεθόδου εύκολης γενετικής επιδιόρθωσης του γονιδιώματος.

Για την ακρίβεια, σε περίπτωση που η έκβαση της κοινωνικής μεταστάθειας από την εξέλιξη των Μηχανών είναι θετική, τότε η Γενετική Μηχανική θα μπορεί να χαρακτηριστεί ως το… Άγιο Δισκοπότηρο του ανθρώπινου πολιτισμού σε όλη την ιστορία του!

Συνολικά το επίπεδο ζωής, πνευματικών και σωματικών ικανοτήτων των ανθρώπων θα εκτιναχθεί και ασθένειες σαν τον καρκίνο και το AIDS θα εξαλειφθούν με την ισότιμη προσβασιμότητα κάθε πολίτη στα προϊόντα της γενετικής μηχανικής.

Αν η έκβαση είναι αρνητική, τότε η άρχουσα τάξη θα αυτοεξελίσσεται γενετικά, μετατρέποντας την πολιτική και κοινωνική ανισότητα της και σε βιολογική, ενώ παράλληλα θα μπορεί να ρυθμίζει και την βιολογία των υπολοίπων. Για παράδειγμα, μπορεί να αναβαθμίζεται η νοημοσύνη και η υγεία των απογόνων τους, υποβιβάζοντας την νοημοσύνη των υπολοίπων ατόμων, με σκοπό την κοινωνική σταθερότητα, όπως την είχε φανταστεί δεκαετίες πριν ο Άλντους Χάξλεϋ στον «Θαυμαστό καινούριο κόσμο» του…

Το επίσης σημαντικό είναι πως πρέπει η εξέλιξη των μηχανών να επιταχυνθεί και να προλάβει την ανερχόμενη έκρηξη της γενετικής που υπολογίζεται μέσα στα επόμενα 30 χρόνια, αν όχι πολύ νωρίτερα αν θέλουμε να ελπίζουμε στο πρώτο σενάριο. Αλλιώς στον σύγχρονο δυτικό κόσμο, σε χώρες όπως οι ΗΠΑ που καλώς ή κακώς ηγούνται πολιτισμικά, είναι προφανές πως μπορούμε να καταλήξουμε στο δεύτερο σενάριο και να μετατραπεί η κοινωνική και οικονομική ανισότητα του νεοφιλελευθερισμού, σε βιολογική, η οποία με την σειρά της θα επηρεάσει ντετερμινιστικά προς το χειρότερο την Επανάσταση των Μηχανών.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Βρισκόμαστε σε ένα από τα πιο επικίνδυνα σημεία της ανθρώπινης ιστορίας. Σε ένα σημείο που όχι μόνο έχουμε την δυνατότητα της ολικής αυτοκαταστροφής μας, αλλά σε ένα σημείο μεταστάθειας και κρίσης του πολιτισμού μας, των αξιών, του νοήματος της ανθρώπινης ζωής και του “γενναίου ψεύδους” που κλονίζει το καπιταλιστικό σύστημα: «Οποιοσδήποτε έχει την διάθεση να εργαστεί ευτυχεί»…

Αυτή η αναταραχή, αυτή η ανασφάλεια που νιώθουν όλοι σε χώρες όπως η Ελλάδα, που οι κάτοικοί της βιώνουν πρώτοι τους πόνους αυτής της παγκόσμιας πολιτισμικής μεταστάθειας που εισερχόμαστε, εκφράζονται με απαξίωση των πάντων! Κυριαρχούν η κρίση αυτοεκτίμησης, η υποτίμηση των αδυνάμων, αλλά και η παράλληλη αύξηση “αμυντικών” δαπανών, με την άνοδο υστερικών φωνών στην εξουσία, με φασιστικές κραυγές και ψιθύρους μισαλλοδοξίας…

Το πρόβλημα είναι πως η σύγχρονη μορφή του καταρρέοντος πολιτιστικού μοντέλου μας, δεν βρίσκεται σε κατάσταση ωριμότητας έτσι ώστε οι νέοι τεχνολογικοί καρποί της ανθρώπινης γνώσης, να αφομοιωθούν, προωθώντας την ανθρωπότητα και όχι καταστρέφοντάς την.

Όμως υπάρχει λύση! Και δεν είναι άλλη από την ιδεολογική άνοδο της μεσότητας και τη συνεργασία δημοκρατικών δυνάμεων με διαφορετικές ιδεολογίες.

Σε περίπτωση που πολιτικά η συνισταμένη των δυνάμεων του δυτικού κόσμου τείνει στην Δεξιά, τότε σημαίνει πως η εξουσία βρίσκεται στις μεγάλες πολυεθνικές και στα μονοπώλια. Άρα, στο μέλλον, οι εταιρίες θα είναι αυτές που θα πιέσουν για την τελική παράδοση της εξουσίας ολοκληρωτικά στα χέρια τους, φτάνοντας στο δυστοπικό σενάριο που προαναφέρθηκε.

Σε περίπτωση που ο δυτικός κόσμος τείνει Αριστερά, τότε λόγω του κρατισμού θα γίνει το αντίστοιχο, με τους πολιτικούς άρχοντες σιγά-σιγά να εκμηδενίζουν την εξουσία των ιδιωτών και -κατά συνέπεια- του ίδιου του λαού.

Όμως με μία καθαρά Κεντρώα λογική, με τον λαό να εκφράζεται άμεσα και μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες, με παράλληλη προστασία της ατομικότητας και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, οι πολίτες θα ελέγχουν όχι μόνο το ίδιο το κράτος, αλλά και τις επιχειρήσεις.

Μάλιστα, το κράτος θα μπορεί να μοιράζεται από κοινού και ανταγωνιστικά με τις εταιρίες, ισότιμα την εξουσία, όπως συμβαίνει στην Δανία. Έτσι, ομαλοποιείται η μετάβαση σε ένα πιο δημοκρατικό μετακαπιταλιστικό σύστημα ίσων ευκαιριών και όχι σε έναν ολοκληρωτικό εφιάλτη. Το Κέντρο αντί να δράσει για να επουλώσει βαθιές πληγές όπως έκανε στο παρελθόν, θα πρέπει να προλάβει βάρβαρες και πιθανόν αμετάβλητες στο μέλλον καταστάσεις.

Δυστυχώς ή ευτυχώς όλα τα παραπάνω δεν εμπίπτουν σε μυθιστορήματα επιστημονικής φαντασίας, αλλά αποτελούν επιστημονική πραγματικότητα σε ορίζοντα 15 ετών που ήδη συζητούνται στο Ευρωκοινοβούλιο. Γεγονότα που θα βιώσει ο 15χρονος στα 30, ο 25χρονος στα 40 του, ο 35χρονος στα 50 του. Έτσι, θα πρέπει όλοι, ανεξαρτήτως ιδεολογίας, να παλέψουμε για την μεσότητα, την χωρίς όρια ισότιμη έκφραση και συνεργασία όλων των δυνάμεων του δημοκρατικού τόξου, που θα εκφράζουν τις ευνοϊκές δυνάμεις ενώ παράλληλα θα περιορίζουν τις δυνάμεις των άκρων. Πράγμα που μόνο από έναν ρεαλιστικό, ριζοσπαστικό και σύγχρονο κεντρώο και σοσιαλδημοκρατικό πόλο μπορεί να πραγματωθεί.

Πηγές:

https://www.theguardian.com/technology/2016/sep/13/artificial-intelligence-robots-threat-jobs-forrester-report

http://www.nber.org/papers/w21091

http://mcstor.library.milligan.edu/bitstream/handle/11558/1584/Hernandez_Diego_20161206.pdf?sequence=3&isAllowed=y

http://www.nigeltodman.com/The_Future_of_Employment.pdf

http://www.foet.org/press/interviews/Spiegel-%20August%203%202005.pdf

Hiding from the Computers Part 5: Follow the Money

http://ebusiness.mit.edu/research/Briefs/Brynjolfsson_McAfee_Race_Against_the_Machine.pdf

http://www.europarl.europa.eu/news/en/news-room/20170110IPR57613/robots-legal-affairs-committee-calls-for-eu-wide-rules