Στο μεγάλο Συνέδριο του Πανεπιστημίου Πειραιώς για το Δημογραφικό Πρόβλημα και την Γήρανση του Πληθυσμού στην Ελλάδα, που έγινε στις 20 Νοεμβρίου, αναδείχθηκε το θέμα της Ενεργού Γήρανσης (ActiveAgeing), το οποίο θα αποτελέσει την συνισταμένη των πολιτικών απασχόλησης στις γηράσκουσες κοινωνίες της Δύσης, στις επόμενες δεκαετίες.
Η γήρανση του πληθυσμού στις χώρες του αναπτυγμένου κόσμου θα οδηγήσει σε σημαντική μείωση του εργατικού δυναμικού στην οικονομία. Μεσοπρόθεσμα, υπάρχουν δύο τρόποι για την μερική αντιστάθμιση του γεγονότος αυτού: η εφαρμογή πολιτικών ενεργούς γήρανσης (ΑctiveΑgeing) καθώς και η μετανάστευση.
Σήμερα, το ποσοστό απασχόλησης των μεγαλύτερων σε ηλικία εργαζόμενων (55-64 ετών) στην ΕΕ-27 είναι μικρότερο από 50%. Μόνο σε 15 χώρες παγκοσμίως παρατηρείται ποσοστό υψηλότερο του 50%.Η γήρανση καθιστά τους εργαζόμενουςμεγαλύτερης ηλικίας καλύτερους και δυνατότερους από πριν, από πολλές απόψεις. Ως εκ τούτου, η ενεργός συµµετοχή στον επαγγελματικό βίο αποτελεί σημαντικό θετικό παράγοντα για την ενεργό γήρανση.
Οι τέσσερις βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν την ατομική ικανότητα προς εργασία είναι (α) οι ατομικοίπόροι: i) υγεία και σωματικά προσόντα, ii) δεξιότητες και ικανότητες, iii) αξίες, συμπεριφορές και κίνητρα, και (β) η επαγγελματική ζωή. Ως ικανότητα προς εργασία νοείται η ισορροπία μεταξύ εργασίας και ατομικών πόρων.
Σε κοινή εργασία του ΟΗΕ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έχει εκπονηθεί μια εξαιρετική μέθοδος μέτρησης της ενεργού γήρανσηςγια τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο Δείκτης Ενεργού Γήρανσης (ActiveAgeingIndex- ΑΑΙ) του 2018.
Ο δείκτης ΑΑΙ περιλαμβάνει 22 υποδείκτες που κατανέμονται σε 4 τομείς: απασχόληση, κοινωνική συμμετοχή, ανεξάρτητη – υγιής – ασφαλής διαβίωση, και κατάλληλο περιβάλλον για ενεργή γήρανση.
ΓιατηνΕλλάδαδιαπιστώνεται ότικαιστους 4 τομείςέχειχαμηλότερουςδείκτεςαπότουςαντίστοιχουςμέσουςτηςΕΕ, ενώοσυνολικόςδείκτηςΑΑΙείναιοχειρότεροςμεταξύόλωντωνχωρώντηςΕΕ.
Μεσοπρόθεσμα, για την Ελλάδα η κεντρική στόχευση είναι η αξιοποίηση αποθεμάτων εργατικού δυναμικού και επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο για την αντιμετώπιση των συνεπειών της μείωσης του εργατικού δυναμικού. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με μια σειρά πολιτικών Ενεργούς Γήρανσης (ActiveAgeing), όπως οι εξής:
- Αύξηση της απασχόλησης των γυναικών
Η συμφιλίωση εργασίας και οικογένειας με την ανάπτυξη φιλικών προς την οικογένεια συνθηκών εργασίας (ευελιξία ωραρίου, δυνατότητα γονικών αδειών) προτείνεται συχνά ως μέσο αύξησης της γυναικείας απασχόλησης. Σύμφωνα με τη διεθνή εμπειρία, τα μέτρα για την συμφιλίωση επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής αποδίδουν όταν απευθύνονται και στους δύο γονείς, ανεξαρτήτως φύλου, ώστε να μην αποτελούν λόγο διάκρισης εις βάρος των γυναικών και να προωθούν την ουσιαστική ισότητα όχι μόνο στον τομέα της εργασίας αλλά και της ανατροφής των παιδιών.
- Ενίσχυση της απασχόλησης νέων κάτω των 25 ετών
Μια ακόμη δεξαμενή διαθέσιμου, αλλά όχι επαρκώς αξιοποιούμενου εργατικού δυναμικού, είναι οι νέοι κάτω των 25 ετών. Το ποσοστό απασχόλησης για αυτή την ομάδα στην Ελλάδα είναι το χαμηλότερο στην ΕΕ. Για την αύξηση της απασχόλησης σε αυτή την ομάδα είναι κρίσιμη η ανάδειξη και ο πλήρης επανασχεδιασμός της επαγγελματικής εκπαίδευσης.
- Ανακοπή του brain-drain
Μέχρι πρόσφατα, η επίδραση του braindrain ήταν πρωτίστως οικονομική. Εφ’ όσον, όμως, οδηγεί και στη μείωση του πληθυσμού των κάτω των 50 ετών, ο δημογραφικός αντίκτυπος της εκροής γίνεται εντονότερος και σημαντικότερος από παλαιότερα, καθιστώντας την ανακοπή του φαινομένου ιδιαίτερης σημασίας για τη δημογραφική ανάκαμψη της χώρας.
- Κίνητρα παραμονής στην εργασία μετά τα 60
Οι σημερινοί 60άρηδες διαφέρουν από τους συνομηλίκους τους των περασμένων δεκαετιών. Η αύξηση του προσδόκιμου ζωής συνέβαλε στην παράταση της ζωής σε καλή υγεία. Η άρση των περικοπών συντάξεων και άλλων αντικινήτρων προς την συμμετοχή των συνταξιούχων στην αγορά εργασίας θα έχει θετικό αντίκτυπο τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.
- Επένδυση στη Δια-Βίου Μάθηση
Προώθηση και ενδυνάμωση των προγραμμάτων δια-βίου μάθησης σε όλες τις ηλικίες για την απόκτηση νέων δεξιοτήτων συμβατών με τις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας και της κάθε εποχής. Η διαρκής εκπαίδευση/ενημέρωση είναι προϋπόθεση προσαρμοστικότητας και ανταγωνιστικότητας του ατόμου.
- Αξιοποίηση νόμιμων μεταναστών
Ουσιαστικά μέτρα οικονομικής ενσωμάτωσης των αλλοδαπών που εισπράττουν κοινοτικά ή εθνικά επιδόματα, όπως υποχρεωτική παρακολούθηση μαθημάτων ελληνικής γλώσσας, καταγραφή των ειδικοτήτων τους και προσφορά εργασίας με δυνατότητα κανονικής εργασίας μετά τη λήξη του επιδόματος. Απόδοση ΑΜΚΑ στους οικονομικούς μετανάστες και ένταξή τους στην τυπική οικονομία.
- «Ψηφιακή» βίζα
Εκμετάλλευση της τηλε-εργασίας για προσέλκυση εργαζομένων (Ελλήνων του εξωτερικού ή αλλοδαπών) υψηλών δεξιοτήτων και εισοδήματος. Κίνητρα για εγκατάσταση σε περιοχές που συμβάλουν στην περιφερειακή αποκέντρωση.
- Υγιής, Ενεργός και Έξυπνη Γήρανση
Ένα τρίπτυχο πολιτικής για το εργατικό δυναμικό στις γηράσκουσες κοινωνίες και οικονομίες.Η «υγιής»γήρανση αφορά σε πολιτικές «πρόληψης» που βελτιώνουν και επιμηκύνουν την διάρκεια ζωής για όλους και όχι μόνο για τους ηλικιωμένους. Η «ενεργός» γήρανση αποτελεί συνέχεια και αποτέλεσμα της προηγούμενης διαδικασίας: άτομα σε καλή υγεία παρατείνουν τον χρόνο εργασίας πολύ πέραν του τυπικού ορίου συνταξιοδότησης. Η «έξυπνη» γήρανση αναφέρεται σε πολιτικές και πρακτικές που μειώνουν τα ψηφιακά και λοιπά χάσματα που νομοτελειακά προκύπτουν μεταξύ των γενεών.