Υπήρχε κάποτε μια γειτονιά όπου ζούσαν τρία μικρά γουρουνάκια και ένας πεινασμένος λύκος. Για να μην ακούει τα νύχια του λύκου που προσπαθούσε να παραβιάσει την πόρτα του σπιτιού του, το πρώτο γουρουνάκι αγόρασε ωτοασπίδες. Το δεύτερο γουρουνάκι συζητούσε συχνά με τους ομοϊδεάτες του, καταδικάζοντας μεγαλοφώνως την ιμπεριαλιστική συμπεριφορά του λύκου. Το τρίτο γουρουνάκι ρώτησε άλλους κατοίκους της γειτονιάς, έκανε δοκιμές με ένα σπασμένο νύχι του λύκου που βρήκε στον δρόμο, είδε ότι δεν του έφταναν τα χρήματα για καινούργια πόρτα ασφαλείας και ενίσχυσε επαρκώς την υπάρχουσα πόρτα με μεταχειρισμένα υλικά. Τη συνέχεια φαντάζομαι την ξέρετε.
Η πολυεπίπεδη κρίση που αντιμετωπίζει η χώρα μας μπορεί να απεικονιστεί ως μια σειρά συνδεδεμένων προβλημάτων. Σε ανάλογες περιπτώσεις έχει παρατηρηθεί μια σειρά εναλλακτικών μεθόδων διαχείρισης: (1) αγνοούμε το πρόβλημα με την ελπίδα ότι θα επιλυθεί από μόνο του (στρουθοκαμηλισμός), (2) παραδινόμαστε άνευ όρων, εξηγώντας λεπτομερώς γιατί το πρόβλημα δεν μπορεί να επιλυθεί και ρίχνοντας το φταίξιμο στους (όποιους) άλλους, (3) κάνουμε μια σοβαρή προσπάθεια επίλυσης, με διάγνωση του προβλήματος, ανάλυση των επί μέρους συνιστωσών και παράθεση πιθανών τρόπων αντιμετώπισης και ρεαλιστικών προτάσεων πολιτικής.
Και εδώ υπάρχουν τρεις βασικές επιλογές: (α) χρησιμοποίηση παραδοσιακών εργαλείων που κατά κανόνα δεν επαρκούν σε περίοδο οξείας κρίσης, (β) θεωρητική συζήτηση, που συνήθως χαρακτηρίζεται από μεγαλοστομίες και γενικότητες, (γ) παράθεση συγκεκριμένων προτάσεων, που στηρίζονται σε βαθιά γνώση του θέματος και συνοδεύονται από αριθμούς και εκτιμήσεις του οικονομικού, κοινωνικού, διπλωματικού ή άλλου κόστους και οφέλους που θα προκύψουν από την υλοποίησή τους. Σε μια χώρα όπου συζητείται μέχρι πλήρους κατάθλιψης των πολιτών η βεβαία πτώση του βιοτικού επιπέδου και η συνακόλουθη εθνική παρακμή, ελάχιστα έχουν ακουστεί για τρόπους αύξησης του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος μέσω προσέλκυσης επενδύσεων (που προ-απαιτούν ένα σταθερό πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον), νέων αγροτικών καλλιεργειών και προϊόντων, εναλλακτικών μορφών τουρισμού, βελτίωσης του brand name της χώρας, ενίσχυσης μικρών καινοτόμων εταιρειών σε συγκεκριμένους τομείς, δημιουργίας θεσμών στρατηγικού σχεδιασμού, και τόσα άλλα που θα έπρεπε να εξετάζουμε σοβαρά αλλά δυστυχώς δεν το κάνουμε.
Σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας έχουμε ένα υπουργείο Εξωτερικών που με λιγότερους πόρους θα πρέπει να παράξει αυξημένο διπλωματικό αποτέλεσμα, ένα υπουργείο Εθνικής Αμυνας που με λιγότερα χρήματα θα πρέπει να διατηρήσει την αποτρεπτική ικανότητα, ένα υπουργείο Προστασίας του Πολίτη που θα πρέπει να αυξήσει την εσωτερική ασφάλεια χωρίς πρόσθετα μέσα. Σε όλα αυτά η λύση είναι λιγότερο γραμμικός τρόπος σκέψης, σε βάθος αναθεώρηση οργανογραμμάτων και μεθόδων λειτουργίας, νέες ιδέες και καινοτόμος τρόπος σκέψης, αξιοποίηση νέων τεχνολογιών και ανθρώπινου δυναμικού. Επίσης, ηγεσίες που αδιαφορούν για το αν θα γίνουν ευχάριστες (συχνά λαϊκίζοντας), αλλά επιθυμούν να γίνουν χρήσιμες παρά το πρόσκαιρο κόστος και, τέλος, ενεργοί πολίτες που στηρίζουν και συμμετέχουν σε σοβαρές προσπάθειες.
* κ. Ο Θάνος Π. Ντόκος είναι γενικός διευθυντής στο ΕΛΙΑΜΕΠ.