Αν και η χώρα αναμφισβήτητα άλλαξε θεαματικά κατά την περίοδο της μεταπολίτευσης μπαίνοντας ταυτόχρονα σε μια περίοδο ξέφρενης κατανάλωσης (την οποία δεν εδικαιούτο στο βαθμό που την στήριζε στο δανεισμό), εν τούτοις στο επίπεδο του νοήματος παρέμεινε στο ίδιο σημείο. Τα κόμματα (με φωτεινές εξαιρέσεις κατά περιόδους) εγκλωβίστηκαν και εγκλώβισαν την χώρα σε ένα ονειρικό παρόν. Πάρε κόσμε κατανάλωση αρκεί εμείς να καταφέρνουμε την επανεκλογή μας. Τα κυβερνητικά κόμματα έταζαν και έδιναν συντάξεις στα 40, πλουσιοπάροχα εφάπαξ, επιδόματα παντός είδους ακόμη και σε ανοιχτομάτηδες τυφλούς και άγαμες θυγατέρες (μόνο τα ανύπαντρα αγόρια την πάτησαν), ενώ τα κόμματα της αντιπολίτευσης θεωρούσαν ότι αυτά ήταν ψίχουλα διεκδικώντας ακόμη περισσότερα. Όλοι υπέρ του αδικημένου λαού, άλλοι από τα αριστερά άλλοι από τα δεξιά πάντως όλοι προς την ίδια κατεύθυνση και όλοι βρίσκοντας τα χρήματα από το μαγικό λεφτόδενδρο.

Και έτσι φτάσαμε στην κρίση

Και ενώ κάθε λογικός άνθρωπος θα περίμενε ότι επιτέλους μπροστά στον τεράστιο κίνδυνο που αντιμετώπιζε η χώρα τα κόμματα θα άλλαζαν πρακτικές, εν τούτοις συνέχισαν το ίδιο βιολί (υπήρξαν και φωτεινές ατομικές εξαιρέσεις) και σε ορισμένες περιόδους της κρίσης με μεγαλύτερη ένταση. Προφανώς γιατί μόνο αυτό ήξεραν να κάνουν. Είναι αλήθεια ότι έγιναν σοβαρές προσπάθειες αντιμετώπισης της κρίσης, όμως είναι επίσης αλήθεια ότι το συνολικό αποτέλεσμα είναι απογοητευτικό. Δέκα χρόνια μέσα στη κρίση και δεν λέμε να ξεκολλήσουμε. Βλέπετε μας αρέσουν τα ηρωικά, θα σκίσουμε τα μνημόνια, θα κατατροπώσουμε την Ευρώπη, θα εκμηδενίσουμε τον νεοφιλελευθερισμό, θα το κάνουμε Κούγκι, γενικά θα σπάσουμε τα μούτρα σε ότι αμφισβητεί τον ονειρικό κόσμο που έχουμε κατασκευάσει. Δεν επιθυμούμε συναινέσεις, δεν θα μεταρρυθμίσουμε τα συστήματα του κράτους, και δεν θα θωρακίσουμε την οικονομία και τους θεσμούς και παρόλα αυτά θα είμαστε υπέρ της προστασίας των φτωχών. Θα συνεχίσουμε εμμονικά και κυνικά αυτό που ξέρουμε να κάνουμε. Τη διαστροφή του νοήματος σε τέτοια έκταση ώστε κανείς να μην μπορεί πλέον να καταλάβει. Μεγάλη αναταραχή υπέροχη κατάσταση. Είναι ακριβώς αυτό το νοηματικό χάος που επιτρέπει σε διάφορα περίεργα όντα να επιζούν με μεγάλη ευκολία στο δημόσιο χώρο μαζί με τις ψεκασμένες αφηγήσεις τους, τύποι που επικοινωνούν απ’ ευθείας με το Θείο μέσω επιστολών, μπράβοι της νύχτας, νάρκισσοι που κλείνουν τις τράπεζες της χώρας για την πλάκα τους και πάει λέγοντας.

Το αέναο παρόν

Το βασικό πρόβλημα είναι ότι εγκλωβισμένοι σε ένα αέναο παρόν αναπαράγουμε τις ίδιες συζητήσεις. Αρκεί μία βόλτα από τα τηλεπαράθυρα για να επιβεβαιωθεί με μεγάλη ευκολία η διαπίστωση. Δεν ακούς καμία συζήτηση η οποία να σέβεται τη ροή του χρόνου και της λογικής. Τι δεν κάναμε καλά, που πάει η πραγματικότητα, τι πρέπει να κάνουμε, τι πρέπει να αλλάξουμε και για ποιο λόγο. Αντιθέτως ακούς ακατάπαυστα μια πλημμυρίδα μικρών προσωπικών ερμηνειών εντελώς αποκομμένων από την πραγματικότητα. Υπέρτατη αξία η αναπαραγωγή. Με μια  δηλητηριώδη εμμονή η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτικών όντων της χώρας ανασκευάζει την πραγματικότητα κατά πως βολεύει το εντελώς στιγμιαίο αφήγημά της. Μια φρενήρης κούρσα δήθεν πολιτικών που τρέχουν από το ένα κόμμα στο άλλο, που τρέχουν από την μία άποψη στην ακριβώς αντίθετής της (σήμερα στηρίζουμε με πάθος αυτό που κατακεραυνώναμε χθες), και από κοντά πολλοί διανοούμενοι και δημοσιογράφοι να προσπαθούν να ερμηνεύσουν με παράδοξο τρόπο μια παράδοξη πραγματικότητα. Οι λέξεις και οι αφηγήσεις στροβιλίζονται μανιωδώς πάνω από τα κεφάλια μας χωρίς να καταλαβαίνουμε για τι πράγμα μιλάμε.

Η κυριαρχία του μη νοήματος

Συνηθίζουμε να λέμε ότι ο πλούτος μιας χώρας είναι οι άνθρωποί της. Στη δική μας περίπτωση επί δεκαετίες προάγουμε στο δημόσιο χώρο τη μάζα των ασήμαντων. Αρκεί να δει κάποιος πως συντάσσονται οι εκλογικές λίστες των κομμάτων. Ηθοποιοί, ποδοσφαιριστές, δημοσιογράφοι και μια σειρά άλλων ατόμων που ψελλίζουν κάτι ακατάληπτα πράγματα στα τηλεπαράθυρα, παρελαύνουν κάθε φορά μην αφήνοντας το παραμικρό χώρο στους σκεπτόμενους πολίτες. Το ίδιο ισχύει και με την διοίκηση των φορέων του κράτους. Τα κόμματα κάθε φορά που αναλαμβάνουν την διακυβέρνηση της χώρας θεωρούν ότι αντί να οικοδομήσουν ένα αξιόπιστο και διαφανές σύστημα επιλογής, οφείλουν να αντικαταστήσουν όλους τους υφιστάμενους με τα δικά τους παιδιά και όταν περνούν στην αντιπολίτευση να κατηγορούν τους άλλους για κομματικούς διορισμούς. Αυτό το παιχνίδι έχει λάβει απίστευτες διαστάσεις. Η χώρα έχει καταφέρει το ακατόρθωτο. Την πλήρη αντιστροφή της πυραμίδας της αξίας. Οι μέτριοι παντού οι άξιοι στη γωνία.

Είναι εντυπωσιακό να βλέπεις με πόση ευκολία τόσο τα κόμματα όσο και δημοσιογράφοι και δήθεν διανοούμενοι παραβλέπουν αυτή την τόσο καταστροφική πρακτική μεταφέροντας τη συζήτηση στο επίπεδο της ιδεολογίας οι μεν και της δήθεν υψηλής διανόησης οι δε. Το πρόβλημά μας δεν είναι οι πελατειακές σχέσεις, η κυριαρχία των κομμάτων παντού, η ανάδειξη της μετριοκρατίας σε κανονικότητα, αλλά ο νεοφιλελευθερισμός και ας μην έχει υπάρξει ποτέ στη χώρα. Το πρόβλημα μας δεν είναι ότι ο κρατικός μηχανισμός είναι ανίκανος να αντιδράσει στη παραμικρή κρίση, όπως για παράδειγμα σε μια πυρκαγιά αλλά η σφοδρότητα των καιρικών φαινομένων. Το πρόβλημά μας δεν είναι ότι δεν μπορούμε να αλλάξουμε το παραγωγικό μας μοντέλο ώστε να παράξουμε πλούτο αλλά η παγκοσμιοποίηση. Για οποιοδήποτε πρόβλημα αντιμετωπίζει η χώρα το θέμα δεν είναι να δούμε τι πρέπει να κάνουμε για να βελτιώσουμε τα πράγματα αλλά να βρούμε την πιο απίθανη εξήγηση, το πιο απίθανο παραμύθι.

Η χώρα χρειάζεται ένα νέο αφήγημα

Είναι ξεκάθαρο ότι αυτή η κατάσταση δεν γίνεται να συνεχιστεί. Πρέπει με κάποιο τρόπο να απαλλαγούμε ως χώρα. Δεν γίνεται να συνεχίζουν να μπουκάρουν στα πανεπιστήμια, να απειλούν τους καθηγητές τους και εμείς να ψελλίζουμε κάτι ακατάληπτα περί ασύλου. Δεν γίνεται να εγκλωβίζεται η χώρα στη στασιμοχρεοκοπία και εμείς να ψελλίζουμε κάτι περί ψυχοπονιάρικης αριστεράς και ανάλγητης δεξιάς. Πρέπει επιτέλους να λειτουργήσουμε στο χώρο του νοήματος. Που θέλουμε να πάμε, για ποιο λόγο και με ποιο τρόπο.

Χρειαζόμαστε ένα νέο αφήγημα το οποίο να εκφράσει με δυνατό και ξεκάθαρο τρόπο αυτό που ήταν πάντα το ζητούμενο για τη χώρα. Την ανατροπή του αξιακού υπόβαθρου και των πρακτικών της μεταπολίτευσης. Την οικοδόμηση ενός κανονικού κράτους, που λειτουργεί ως εγγυητής του συλλογικού καλού και όχι των επιμέρους συντεχνιακών συμφερόντων.

Η ενίσχυση των θεσμών, της αξιοκρατίας, της διαφάνειας, του υγιούς ανταγωνισμού, του παραγωγικού μοντέλου και μια σειρά άλλων πραγμάτων πρέπει να κυριαρχήσουν στην ημερήσια διάταξη και να τεθούν επιτέλους στο περιθώριο τα φαντάσματα του παρελθόντος και οι φορείς που τα εκφράζουν.