Από τους εραστές των μαγικών λύσεων για το πρόβλημα του χρέους είχε μπει στο τραπέζι – όχι πολύ έντονα είναι αλήθεια – το moratorium χρέους. Δηλαδή, η συμφωνία με τους πιστωτές να μην πληρώνονται τόκοι και χρεολύσια επί ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα (ας πούμε, τρία χρόνια). Με το πέρας της περιόδου αναστολής πληρωμών, το χρέος θα έχει προσαυξηθεί μόνον κατά τους κεφαλαιοποιημένους τόκους. Για να έχει έννοια αυτή η διαδικασία, από μιας αρχής πιστωτές και οφειλέτης πρέπει να έχουν συμφωνήσει τι θα κάνουν (περίπου τουλάχιστον, αλλά δεσμευτικά και εντός ορίων) με το χρέος όταν λήξει το moratorium.
Με το PSI, η πολιτική του moratorium ξεχάστηκε. Μόνον τρελός θα σκεφτόταν μια λύση για να ξαναβρεί μπροστά του σε τρία χρόνια το σύνολο του χρέους συν τους τόκους, τη στιγμή που διαπραγματευόταν τη διαγραφή του 30% του χρέους του. Έχει ο καιρός γυρίσματα, όμως, και το moratorium επανέρχεται ως μια ακόμη ελκυστική εναλλακτική. Ας το δούμε.
Το ελληνικό χρέος, πέραν του βραχυχρόνιου δανεισμού και άλλων μικρών υποχρεώσεων, είναι:
Τα «νέα» ομόλογα αγγλικού δικαίου που προέκυψαν από το PSI. Τα πρώτα χρεολύσια θα πληρωθούν το 2023. Όσο η Ελλάδα έχει πρωτογενές έλλειμμα, οι τόκοι πληρώνονται από την τρόικα (μέσω της δανειακής σύμβασης) και γίνονται χρέος.
Τα «παλαιά» ομόλογα που κατέχουν η ΕΚΤ και κεντρικές τράπεζες. Όσο η Ελλάδα έχει πρωτογενές έλλειμμα, οι τόκοι πληρώνονται από την τρόικα (μέσω της δανειακής σύμβασης) και γίνονται χρέος. Τις περιοδικές λήξεις των ομολόγων πληρώνει επίσης η τρόικα, οπότε το χρέος μεταφέρεται από την ΕΚΤ και τις κεντρικές τράπεζες στον EFSF – με πολύ χαμηλότερο επιτόκιο.
Τα δάνεια των δύο Μνημονίων. Μικρό μέρος των χρεολυσίων θα αρχίσει να αποπληρώνεται το 2016 και το κύριο μέρος από το 2020 και μετά. Τους τόκους των δανείων αυτών (μαζί με τους τόκους στα 1 και 2 παραπάνω) δίνει η τρόικα ως νέα δάνεια στην Ελλάδα, δηλαδή γίνεται κεφαλαιοποίηση των τόκων. Σημειώνουμε ότι τα μνημονιακά δάνεια πληρώνουν και τα πρωτογενή ελλείμματα.
Τι συμβαίνει λοιπόν με τον μηχανισμό του Μνημονίου; Σε γενικές γραμμές, το ελληνικό χρέος μεταφέρεται σταδιακά από άλλους πιστωτές στον EFSF και προσαυξάνεται μόνον κατά την κεφαλαιοποίηση των τόκων. Η Ελλάδα λοιπόν, έχοντας μεταθέσει εκούσα-άκουσα την οικονομική διαχείριση του χρέους της στην τρόικα, έχει συμφωνήσει ένα moratorium με εξαιρετικούς όρους Η κεφαλαιοποίηση των τόκων γίνεται με επιτόκιο πολύ χαμηλότερο από το παλιό. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η μετάβαση σε ένα τυπικό moratorium (με τα παλιά επιτόκια) είναι ασύμφορη για την Ελλάδα. Δηλαδή, στο τέλος του moratorium θα βρεθεί με χρέος υψηλότερο από αυτό που θα έχει με τον Μηχανισμό Στήριξης. Πολύ περισσότερο που οι πιστωτές σε ένα τυπικό moratorium κάθε άλλο παρά πρόθυμοι θα είναι να καλύπτουν πρωτογενή ελλείμματα, όπως γίνεται με το Μνημόνιο. Θα μου πείτε ότι αυξάνει το χρέος – προφανώς! Στο χέρι μας είναι να μηδενίσουμε τα πρωτογενή ελλείμματα είτε αυτοβούλως είτε υποχρεωτικά επειδή δεν υπάρχει δανειστής για να τα χρηματοδοτήσει.
Από οικονομική άποψη, η πρόταση για moratorium είναι κενή περιεχομένου ως ασύμφορη. Πέραν των αδαών, οι οποίοι απλώς περιφέρουν τον όρο, οι υποστηρικτές της λύσης που καταλαβαίνουν στοιχειωδώς τους μηχανισμούς μεταφοράς χρέους, δεν ενδιαφέρονται για τις χρηματορροές κατά την περίοδο του moratorium. Θεωρούν αυτονόητο ότι οι πιστωτές θα καλύπτουν και τα πρωτογενή ελλείμματα ενώ για τη συμφωνία «τι θα γίνει όταν τελειώσει» παριστάνουν ότι μπορούν να επιβάλουν ό,τι θέλουν ή να αφεθεί τόσο ανοικτό το θέμα ώστε με τη λήξη του moratorium ο οφειλέτης να κάνει ο,τι θέλει, χωρίς την παραμικρή επίπτωση. Καμώνονται ότι θα ήταν δυνατόν να συμφωνηθεί προσωρινό πάγωμα πληρωμών και η Ελλάδα, με τη λήξη του moratorium, θα έχει τη δυνατότητα να επιβάλει όρους μείωσης του χρέους. Το σενάριο θέλει την Ελλάδα να είναι σε θέση να απειλήσει – και να γίνει πιστευτή – με άρνηση πληρωμών, δεδομένου ότι θα έχει πλέον πρωτογενή πλεονάσματα. Οι δε πιστωτές θα στέρξουν – προφανώς επειδή θα κινδυνεύει το ευρώ! Η μονομερής καταγγελία σε νέα εκδοχή.
Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι ολόκληροι πολιτικοί χώροι κλωθογυρίζουν την πολιτική τους κάθε φορά γύρω από ένα καινούργιο σενάριο άρνησης πληρωμών και ούτε καν τους περνά από το μυαλό η ανίχνευση μιας πορείας λύσης μαζί με τους εταίρους μας. Πάντα μια μαγική λύση βγαίνει από το καπέλο, η οποία πάντα μας θέλει να βρισκόμαστε στη θέση του πονηρού ο οποίος απέναντί του έχει αδαείς ή κορόιδα – με λεφτά στο χέρι.
Το ερώτημα όμως τίθεται εκ των πραγμάτων: έχει πιθανότητες επιτυχίας μια τέτοια πολιτική; Απολύτως καμία! Το σενάριο περιγράφει μια παρτίδα σκάκι στην οποία ο ένας εκ των παικτών κινεί όπως θέλει και τα πιόνια του αντιπάλου. Σε ένα moratorium στόχος είναι, πάντα με καλή πίστη, να διευκολυνθεί ο οφειλέτης και να προστατευθούν τα συμφέροντα των πιστωτών. Κανείς δεν πρόκειται να συμφωνήσει σε όρους οι οποίοι θα επιτρέπουν στον οφειλέτη να κάνει ό,τι θέλει. Οι όροι θα είναι τέτοιοι που το επάρατο Μνημόνιο θα μοιάζει βόλτα στο πάρκο, οπότε και οι πιο θερμοί υποστηρικτές της ιδέας θα τα μαζέψουν. Εκτός μιας περιπτώσεως βέβαια: εάν τα δάνεια και ο οφειλέτης θεωρούνται από μιας αρχής ξεγραμμένα, οπότε χωρίς πρόσθετο κόστος, με ένα moratorium, αγοράζεται χρόνος – ας πούμε μέχρι τις εκλογές στις μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες. Ο οφειλέτης, όμως, παραμένει ξεγραμμένος και τελικά διαγράφεται. Μάλλον ο συγκεκριμένος παίκτης, παρά το ότι κινεί και τα πιόνια του αντιπάλου, καταφέρνει να χάσει την παρτίδα.