kathimerini.gr
Οι εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο γέννησαν ασυνήθιστη ανησυχία τις προηγούμενες εβδομάδες. Αναλυτές, δημοσιογράφοι και πολιτικοί εξέφραζαν ανοικτά τον φόβο τους πως η άκρα Δεξιά ήταν σε θέση να σημειώσει ιστορική επίδοση, απειλώντας να προκαλέσει τριγμούς στο οικοδόμημα της Ε.Ε.
Τελικά, σε μεγάλο βαθμό, οι φόβοι διαψεύστηκαν. Η άκρα Δεξιά πράγματι ενισχύθηκε – μέσα σε «επιτρεπτά» όμως όρια και όχι παντού με τον ίδιο τρόπο. Για παράδειγμα, σε δύο από τα προπύργιά της, στη Γαλλία και στην Αυστρία, κατέγραψε απώλειες. Η Λεπέν ήρθε μεν πρώτη, είδε όμως τη δύναμή της να μειώνεται σε σύγκριση με το 2014 (23,5% από 25%), ενώ το αυστριακό Κόμμα της Ελευθερίας κατετάγη τρίτο χάνοντας 2,5 μονάδες (17% από 19,5%). Στη Γερμανία, η AfD αύξησε τη δύναμη της (11% από 7%) αλλά παρέμεινε τέταρτη και απομονωμένη. Στην Ολλανδία, το ευρωσκεπτικιστικό «Φόρουμ» πέτυχε μεν το αξιοπρεπές 11%, αλλά βρέθηκε πολύ μακριά από την πρωτιά, που φοβούνταν οι προβλέψεις. Στην Ισπανία, το Vox εξέλεξε τους τρεις πρώτους ευρωβουλευτές του, όμως το ταπεινό 6% ψαλίδισε τις φιλοδοξίες του για κάτι σημαντικότερο. Ισως την πιο ανησυχητική περίπτωση να συνιστά η ιταλική Λέγκα του Σαλβίνι. Κέρδισε 34% και σε συνδυασμό με το μάλλον εξωφρενικό 52% του Ούγγρου Ορμπαν, ισχυροποιείται ένας ευρωσκεπτικιστικός αυταρχικός άξονας στα εδάφη της παλιάς Αυστροουγγαρίας.
Σημαντικότερη εξέλιξη, πάντως, αποτελεί η συρρίκνωση των δύο κομματικών οικογενειών που έχουν τις ρίζες τους στην Ευρώπη του 19ου αιώνα: της Σοσιαλδημοκρατίας και της Χριστιανοδημοκρατίας. Για τους πρώτους έχει επισημανθεί εδώ και καιρό. Παρά τις αντιστάσεις που προβάλλουν στην Ιβηρική Χερσόνησο, σε αρκετές άλλες χώρες οι σοσιαλιστές έχουν εξελιχθεί σε μικρές ή μεσαίες δυνάμεις (6% Γαλλία, 15% Γερμανία, 7,5% Ελλάδα, 18% Ολλανδία, 14,5% Φινλανδία, 5,5% Ιρλανδία, 6,5% Ουγγαρία).
Για τους Χριστιανοδημοκράτες και την καθιερωμένη Κεντροδεξιά του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, η καμπάνα άρχισε να χτυπάει προσφάτως δυνατά. Στην Ισπανία, στις εθνικές εκλογές το Λαϊκό Κόμμα γκρεμίστηκε στο 16,5% και στις ευρωεκλογές μόλις που πάτησε το 20%. Στην Πορτογαλία, η Κεντροδεξιά περιορίστηκε στο 21% (από 27% το 2014). Στη Γαλλία, οι Ρεπουμπλικανοί έλαβαν 8,5%, ενώ στην Ιταλία η πάλαι ποτέ πανίσχυρη Forza Italia του Μπερλουσκόνι συγκέντρωσε ένα αναιμικό 8%. Ακόμη και η ναυαρχίδα της ευρωπαϊκής Χριστιανοδημοκρατίας, το γερμανικό CDU, έπεσε στο 28% από 35%.
Η συρρίκνωση των δύο παραδοσιακών οικογενειών συνοδεύθηκε, εκτός από την άνοδο της Ακροδεξιάς, από την ισχυροποίηση άλλων δυνάμεων: των Πράσινων και δυνάμεων του Προοδευτικού Φιλελευθερισμού. Στις ευρωεκλογές, οι Πράσινοι ήρθαν δεύτεροι στη Γερμανία ξεπερνώντας το 20%. Δεύτεροι ήρθαν και στη Φινλανδία (16%). Στη Γαλλία κατετάγησαν τρίτοι με 13,5%, όπως και στην Ιρλανδία με 11,5%? στην Αυστρία πέτυχαν 14,5%, ενώ στο Ηνωμένο Βασίλειο με 12% ξεπέρασαν τους παραζαλισμένους Συντηρητικούς κατά τέσσερις μονάδες. Στην Τσεχία, τρίτο με 14% ήρθε το κόμμα των Πειρατών (που εντάσσεται και αυτό στην ομάδα των Πρασίνων).
Βρισκόμαστε, λοιπόν, μπροστά σε ένα κατακερματισμένο κομματικό τοπίο, που αποτυπώνει πολλαπλές διαιρέσεις και ζητήματα. Από τη μια, παραμένουν ζωντανές οι διαιρετικές τομές της Βιομηχανικής Επανάστασης που αποκρυσταλλώθηκαν στα κομματικά συστήματα στο τέλος του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα (σοσιαλδημοκρατικά και χριστιανοδημοκρατικά κόμματα). Ολοένα και περισσότερο, όμως, αυτές συμπληρώνονται ή υποκαθίστανται από νέα ζητήματα. Η κλιματική κρίση, η προοπτική της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, η παγκοσμιοποίηση, η αντιμετώπιση της μετανάστευσης, τα ζητήματα των έμφυλων ταυτοτήτων, η τεχνητή νοημοσύνη και το μέλλον της απασχόλησης καταλαμβάνουν ολοένα και μεγαλύτερο χώρο στη δημόσια συζήτηση, συγκινούν διαρκώς όλο και περισσότερους. Τα παραδοσιακά κόμματα δεν έχουν πάντα απαντήσεις για όλα αυτά, αλλά κι όταν διαθέτουν, συχνά αυτές δεν συμβαδίζουν με τις αντιλήψεις και τα συμφέροντα των παραδοσιακών ακροατηρίων τους. Κάπως έτσι βρίσκονται στη δυσάρεστη θέση να χάνουν ψηφοφόρους προς όλες τις κατευθύνσεις, δεξιά και αριστερά, ρίχνοντας νερό στον μύλο νέων, αντισυστημικών και μικρών κομμάτων.
Λέγεται πως η αντίθεση σήμερα στην Ευρώπη είναι ανάμεσα σε αυτούς που βλέπουν τον κόσμο από ένα σημείο και στους άλλους που βλέπουν τον κόσμο από παντού. Οι πρώτοι είναι συνήθως φτωχότεροι, περιορισμένης εκπαίδευσης και πιο ηλικιωμένοι. Οι δεύτεροι είναι νεότεροι, πιο μορφωμένοι και περισσότερο κινητικοί. Δεν είναι ότι οι πρώτοι έχουν μόνο φόβους και οι δεύτεροι μόνο προσδοκίες. Είναι ότι έχουν διαφορετικούς φόβους και διαφορετικές προσδοκίες.
Η Ευρώπη βιώνει έναν πρωτόγνωρο κομματικό κατακερματισμό. Νέα ζητήματα έρχονται στην ατζέντα, ενώ τα παλιά δεν έχουν φύγει από το τραπέζι. Οπως θα το έλεγε ο Ιταλός διανοητής Αντόνιο Γκράμσι, ο παλιός κόσμος πεθαίνει και ο νέος αργεί να γεννηθεί. Και στο μεσοδιάστημα αναδύονται τέρατα.