Επί τρία σχεδόν χρόνια, το κυβερνών κόμμα ζητούσε εκλογές με κάθε ευκαιρία. Τον Δεκέμβριο εξεβίασε την προεδρική εκλογή για να τις προκαλέσει. Από το 2012 είχε όλο τον χρόνο μπροστά του ο ΣΥΡΙΖΑ να προετοιμαστεί. Γνωρίζοντας μάλιστα τις συνθήκες που θα αντιμετώπιζε, εφόσον ζούμε σε κόσμο δεδομένων εξωτερικών περιορισμών. Ενάμιση μήνα μετά, είναι σαφές ότι η κυβέρνηση Τσίπρα ήρθε στην εξουσία παντελώς απροετοίμαστη. Η «δημιουργική ασάφεια», η διαρκής υπεκφυγή, δεν είναι απλώς μια καταστροφική στρατηγική διαπραγμάτευσης προς τα έξω. Είναι και αδιέξοδη μέθοδος διαχείρισης των αντιφάσεων και συγκρούσεων στο εσωτερικό του κυβερνητικού συνασπισμού.
Από τις πρώτες μέρες ο κ. Βαρουφάκης περιόδευσε τις πρωτεύουσες αναγγέλλοντας μεγάλες μεταρρυθμίσεις, που θα άλλαζαν την Ελλάδα και την Ευρώπη. Θα κάνουμε τις δικές μας, είπε, μεγαλύτερες και τολμηρότερες. Συμβατές με το 70% του Μνημονίου, που περιέχει μέτρα που κι εμείς από μόνοι μας θα είχαμε εφαρμόσει. Οι εταίροι συμφώνησαν, μας έδωσαν χρόνο να τις προτείνουμε, ευελιξία στον στόχο του δημοσιονομικού πλεονάσματος, οξυγόνο. Οι μέρες και βδομάδες περνούσαν, η χώρα φλέρταρε με την τραπεζική ασφυξία, αναμένοντας όλοι τις περίφημες μεταρρυθμίσεις. Η προεργασία υπήρχε ήδη, σε συρτάρια υπουργείων, σε ντοσιέ των εταίρων, σε εκατοντάδες ανθρωποώρες διαπραγματεύσεων με τους «θεσμούς», όταν ακόμα ονομάζονταν τρόικα. Ηταν ευκαιρία να επανέλθουν ώριμες προτάσεις, που οι εταίροι θα μπορούσαν τώρα να αντιμετωπίσουν με θετικότερη διάθεση. Ομως ο κ. Τσίπρας είχε εξαγγείλει «αλλαγή καθεστώτος» και την εκκαθάριση όσων είχαν «υπηρετήσει το Μνημόνιο» – δηλαδή κάθε υπηρεσιακό στέλεχος με εμπειρία διαπραγματεύσεων.
Σε αυτό το κενό θεσμικής μνήμης και κρατικής συνέχειας, ο πρόχειρος αυτοσχεδιασμός ήρθε να καλύψει το χάσμα. Οι μεγάλες μεταρρυθμίσεις που η Ευρώπη ανέμενε αγωνιωδώς ήταν τελικά γραφειοκρατικές μετονομασίες, μια κάρτα πολίτη, και καλωδιωμένοι τουρίστες για την πάταξη της φοροδιαφυγής. Μαζί με ικανές ποσότητες διγλωσσίας, στρεψοδικίας, κακοφωνίας. Χάσαμε την ουσία, χάσαμε και τις εντυπώσεις. Από την αρχική συμπάθεια και κατανόηση απέναντί μας, περάσαμε στην απορία, την ενόχληση, την αγανάκτηση, τον χλευασμό, προσεχώς ίσως και στον οίκτο. Τα πέντε στάδια της καθίζησης, σε λιγότερες από πενήντα μέρες.
Η πραγματική οικονομία λιώνει μέρα με τη μέρα. Στο ραντάρ της κυβέρνησης υπάρχουν μόνο οι εμβληματικές πελατείες (ΕΡΤ, καθαρίστριες, απολυμένοι του Δημοσίου, υπάλληλοι της ΔΕΗ). Ομως οι 1,3 εκατομμύρια άνεργοι δεν εξαντλούνται στους 2.000 απολυμένους του δημοσίου που επαναπροσλαμβάνονται. Εξαρτώνται από χιλιάδες μονάδες της ιδιωτικής οικονομίας. Αυτής για την οποία η τραπεζική ρευστότητα έχει στεγνώσει, οι καταθέσεις έχουν εξαερωθεί, οι επενδύσεις έχουν μπει σε βαθιά ψύξη ή έχουν φύγει τρέχοντας. Εγγυητικές επιστολές δεν γίνονται δεκτές. Εξαγωγείς σε απόγνωση. Διαφαίνονται ήδη οι πρώτες ελλείψεις αγαθών, τροφίμων, και φαρμάκων.
Μετά την (έστω ασθενική) ανάκαμψη του 2014, ξανακυλάμε στην ύφεση. Η ανεργία θα τραβήξει ξανά την ανηφόρα. Η κυβέρνηση αφιερώνει τη δημιουργικότητά της σε επιδείξεις εθνικολαϊκισμού, σε αναζήτηση ευφημισμών, στο παιχνίδι των προσβολών και παρεξηγήσεων με την Ευρώπη. Αποδίδει προτεραιότητα στη διαχείριση των συμβόλων παρά της πραγματικότητας. Δείχνει να ενδιαφέρεται περισσότερο να φορτώσει τις ευθύνες μιας οικονομικής καταστροφής (προς τα έξω και προς τα πίσω) από ό,τι να την αποτρέψει. Η μάχη της ανάπτυξης, της απασχόλησης, της παραμονής στο ευρώ, η μάχη της γενιάς μας, προς το παρόν διεξάγεται ως μάχη με τους ανεμόμυλους.
Δεν χρειαζόταν να είναι έτσι. Για πρώτη φορά ύστερα από χρόνια η συγκυρία στην Ευρώπη είναι ευνοϊκή. Το ευρώ είναι σε πορεία ταχείας υποτίμησης, ωθώντας τις εξαγωγές. Ο Ντράγκι βγάζει την Ευρωζώνη από την παγίδα του μηδενικού πληθωρισμού. Ανακουφίζει τις οικονομίες του Νότου, διευκολύνει την προσπάθεια προσαρμογής τους. Η ανάπτυξη ενισχύεται. Το φτηνότερο πετρέλαιο και τα χαμηλότερα επιτόκια μιας γενιάς. Αφθονο χρήμα, δανείζει κυβερνήσεις και επιχειρήσεις, δημιουργώντας απασχόληση. 310 δισ. επενδύσεων του προγράμματος Γιουνκέρ περιμένουν. Τόνωση ζήτησης, με τις μεγαλύτερες αυξήσεις μισθών στη Γερμανία.
Οι οικονομίες της περιφέρειας, που πρόσφατα νοσούσαν μαζί μας, καλπάζουν στην ανάκαμψη. Ιρλανδία, Ισπανία, Πορτογαλία δανείζονται με σχεδόν μηδενικά επιτόκια, περνάνε σε ανάπτυξη και δημιουργία θέσεων εργασίας. Αποπληρώνουν το ΔΝΤ, βγαίνουν από προγράμματα, αξιοποιούν τις ευκαιρίες. Ακόμα και η Κύπρος σταθεροποιείται, κλείνει με πρωτογενές πλεόνασμα, θα βγει από το μνημόνιο του χρόνου.
Το αφήγημα της κρίσης της Ευρω-περιφέρειας τελειώνει. Οι Ποδέμος της Ισπανίας ξεφούσκωσαν. Σε αυτή την κρίση της Ευρωζώνης, ποτέ άλλοτε δεν υπήρξαμε τόσο μόνοι. Οι άλλοι χιμάνε στο μέλλον. Κι εμείς παγιδευμένοι στην εσωστρέφεια ιδεολογικών και προσωπικών ναρκισσισμών, να λύνουμε λογαριασμούς παλαιών δεκαετιών.
Οι εξωτερικές συνθήκες βρίσκονται εκεί για να απογειωθεί η οικονομία, μαζί της και η κυβέρνηση. Αρκεί να κλείσει το νωρίτερο αυτή την παραλυτική εκκρεμότητα, με έναν έντιμο και βιώσιμο συμβιβασμό. Μετά από έξι χρόνια οδυνηρών θυσιών, να καβαλήσουμε επιτέλους το κύμα.