Οι ευρωεκλογές και η περιρρέουσα ατμόσφαιρα του έντονου ευρωσκεπτικισμού, ή συχνά και του αντιευρωπαϊσμού, απαιτούν μια απόπειρα ενός αναστοχασμού της σχέσης μας με την Ευρώπη.
Από τις απαρχές ακόμα της συγκρότησης του ελληνικού έθνους την περίοδο της ύστερης τουρκοκρατίας, οι διανοούμενες και πολιτικές του ελίτ ήταν στραμμένες προς την Ευρώπη και ό,τι αυτή συμβόλιζε. Οι ιδέες άλλωστε του Διαφωτισμού και η πολλαπλή έκρηξη της Γαλλικής Επανάστασης συνετέλεσαν σημαντικά στην ιδεολογική προπαρασκευή του 1821. Τα πρώτα Συντάγματα του Αγώνα ενσωμάτωσαν όλες τις ευρωπαϊκές δημοκρατικές κατακτήσεις της εποχής. Η συγκρότηση δε του ελληνικού κράτους μετά την Ανεξαρτησία και οι θεσμοί του, όπως εδραιώθηκαν σταδιακά, δεν είχαν τίποτα το κοινό με τον ανατολικό, οθωμανικό ή σλαβικό, δεσποτισμό. Ο κοινοβουλευτισμός και η ελευθεροτυπία ήταν από πολύ νωρίς συστατικά στοιχεία της ελληνικής κοινωνίας και συμβάδιζαν με το ευρωπαϊκό παράδειγμα.
Υπήρχε όμως από τότε ένα ισχυρό παραδοσιοκρατικό αντιδυτικό ρεύμα που αρνούνταν πεισματικά την πρόσληψη της ευρωπαϊκής νεωτερικότητας. Το ρεύμα αυτό ενισχύονταν βέβαια και από την ατροφία και τη δυσλειτουργία πολλές φορές των νεωτερικών θεσμών. Εκφράζονταν δε από κάποιους διανοούμενους και εκδηλώνονταν με πολιτικές και κοινωνικές συμπεριφορές αλλά και με μαζικά, λαϊκά και ανορθολογικά κινήματα, όπως για παράδειγμα αυτό του Παπουλάκου στην Πελοπόννησο στα μέσα του 19ου αιώνα. Πρωτεύοντα ρόλο βέβαια στη συγκρότηση του εγχώριου αντιδυτικισμού είχε η Εκκλησία. Στον μεσοπόλεμο, για παράδειγμα, πολέμησε λυσσαλέα κάθε απόπειρα εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης. Δυστυχώς, μετά το 1950 και τον Ψυχρό Πόλεμο που ακολούθησε, στο αντιδυτικό ρεύμα προσχώρησε και η Αριστερά και μάλιστα ιδιαίτερα μαχητικά, αφού απέδιδε όλα τα πολιτικά δεινά της χώρας στη Δύση. Ετσι, παρόλο που οι λόγοι ήταν διαφορετικοί, η άρνηση της Δύσης και της Ευρώπης τόσο από τους συντηρητικούς παραδοσιοκράτες, όσο και από την Αριστερά, είχε ως αποτέλεσμα την έντονη εγχάραξη του αντιδυτικισμού και του αντιευρωπαϊσμού στο σώμα της ελληνικής κοινωνίας. Η εκδήλωση δε της τρομακτικής και πολλαπλής τρέχουσας κρίσης και η δημαγωγική της ερμηνεία και χρήση ενίσχυσαν την αντιευρωπαϊκή ιδεολογική και ψυχική αυτή προδιάθεση.
Οι δύο αυτές υπαρκτές, έστω σχηματικές, τάσεις, διασχίζουν την ελληνική κοινωνία και έχουν ως αποτέλεσμα την αντιφατική και αμφίθυμη σχέση της με την Ευρώπη. Οι εγχώριες μάλιστα πολιτισμικές ιδιομορφίες, ίδιον βέβαια κάθε χώρας, συχνά υπερτονίζονται για να καταδείξουν τις όποιες αποστάσεις από την Ευρώπη. Η διάρκεια αυτής της αντίφασης και η κατεύθυνση προς την οποία θα λυθεί θα καθορίσει βέβαια το μέλλον της ελληνικής κοινωνίας.