Και τα δύο δεν γίνεται. Γι? αυτό οι ίσες αποστάσεις και οι εκδηλώσεις εκτίμησης και προς τους δύο μικρή σημασία έχουν και δεν ακυρώνουν, απλώς καθυστερούν, την ανάγκη επιλογής. Θα επιχειρηματολογήσω, λοιπόν, υπέρ της Ελιάς. Παίρνω πάντα υπ? όψη μου ότι στο Ποτάμι βρίσκονται φίλοι που εκτιμώ για το επιστημονικό τους έργο και την κοινωνική τους προσφορά, άνθρωποι που πολλές φορές σε κρίσιμα πολιτικά ζητήματα βρεθήκαμε μαζί, αρκετές φορές παλεύοντας κόντρα στο ρεύμα. Και είναι περιττό να τονίσω ότι, ως συνεργάτης του protagon, και με τον Σταύρο και με πολλούς άλλους έχουμε μια σχέση που ξεπερνάει το τυπικό πλαίσιο μιας συνεργασίας. Θα μπορούσαμε να είμαστε όλοι μαζι. Όμως δεν είμαστε και υπάρχουν λόγοι για αυτό. Θα έλεγα ότι είναι μια επιλογή του Ποταμιού, αναγκαστική με τον τρόπο που εμφανίζεται και αυτή αποτελεί την πρώτη διαφορά μας. Απορρίπτοντας «μετά βδελυγμίας» όλες τις συνωμοσιολογικές θεωρίες, με τις οποίες η παραδοσιακή Αριστερά – και όχι μόνο- μουρμουρίζοντας προσπαθεί να ερμηνεύσει την παρουσία του Ποταμιού, μπαίνω στην ουσία των διαφορών.

Η πρώτη είναι, ότι ενώ κλείνει το μάτι στην Κεντροαριστερά, αφήνοντας να εννοηθεί -χωρίς όμως και να το δηλώνει ρητά- ότι αποτελεί κομμάτι της, την ίδια στιγμή αρνείται, στο όνομα της ανανέωσης, την ενότητα του χώρου. Κατά την άποψή μου, θεώρησαν προς στιγμήν, ενθαρρυμένοι και από τις μετρήσεις, ότι μπορούν να υποκαταστήσουν και να εκφράσουν όλο τον χώρο. Επειδή, όμως, η Ελιά αποδεικνύεται πολύ σκληρή για να πεθάνει, αυτό το ολιστικό σενάριο δεν θα περπατήσει.

Η Ελιά από την πλευρά της, έθεσε το θέμα της ενότητας ως πρώτη προτεραιότητα. Κάλεσε «κόμματα, κινήσεις, πρόσωπα» σε μια αναγεννητική προσπάθεια και έμεινε αταλάντευτη σ? αυτό. Για να είμαστε δίκαιοι, στην πρόκληση ρηγμάτων στην ενότητα του χώρου, προηγήθηκε η ΔΗΜΑΡ με την αυτοκαταστροφική της άρνηση, και εκείνη η ομάδα των «58» που νόμιζε ότι μπορεί να κάνει νέο κόμμα, εδώ και τώρα, και να σύρει το ΠΑΣΟΚ «ως άτομα» πίσω της, τρείς μήνες πριν τις εκλογές. Δεν μπορώ να το αποδείξω, αλλά κόβω το χέρι μου ότι το Ποτάμι δεν θα είχε εμφανιστεί αν αυτή η ομάδα, με την αψυχολόγητη ενέργειά της, δεν είχε ανακόψει την δυναμική του εγχειρήματος. Δεν θεωρώ καθόλου τυχαία την εμφάνιση του Ποταμιού αμέσως μόλις ο κόσμος της κεντροαριστεράς, εμβρόντητος, πληροφορήθηκε ότι οι «58» δεν θα συμμετάσχουν ως σύνολο στο ψηφοδέλτιο της Ελιάς. Και δεν μπορω να κατακρίνω κάποιον που έσπευσε να αξιοποιήσει την κατάσταση, όμως επιμένω ότι η ενότητα του χώρου έχει μεγαλύτερη σημασία, διάρκεια και αντοχή από το όποιο «πλασάρισμα» στην πολιτική ζωή.

Για να στηρίξει αυτή του την επιλογή, ο Θεοδωράκης τράβηξε το χαρτί της ανανέωσης και του καινούργιου προϊόντος. Μόνο που φοβάμαι ότι το παρατράβηξε. Και εδώ αρχίζει μια σειρά αντιφάσεων. Η συνταγή απαιτεί μανιχαϊσμό σε συνδυασμό με παρθενογένεση. Το Ποτάμι είναι το καινούργιο, όλοι -μα όλοι- οι άλλοι είναι το παλιό και φθαρμένο και θέλουν να συντηρήσουν αναλλοίωτο το πολιτικό σύστημα. Δεν είναι έτσι και νομίζω ότι οι φίλοι στο Ποτάμι βαθιά μέσα τους το ξέρουν. Η ανανέωση είναι κάτι πολύ σημαντικό, αναγκαίο και απαιτεί, όπως όλα τα σημαντικά και αναγκαία στην πολιτική, επιμονή και υπομονή. Γρήγορα, αλλά όχι βιαστικά βήματα. Αυτή η συλλήβδην απόρριψη του πολιτικού συστήματος πρέπει να απορριφθεί ως επικίνδυνη, ανεξαρτήτως προθέσεων διχαστική και τελικά ακυρωτική της αναγκαίας ανανέωσης. Που δεν γίνεται επειδή κάποιος αποφάσισε ότι μόνο αυτός την εκπροσωπεί. Η λογική του αντικομματικού κόμματος και ο αντισυστημικός οίστρος (εμείς μόνοι μας απέναντι στο καταρρέον πολιτικό σύστημα) δεν νομίζω ότι ταιριάζει στους καθ? όλα συστημικούς φίλους, που πλαισίωσαν το Ποτάμι. Ελπίζω ότι αυτού του τύπου η «αντισυστημικότητα» θα εξαφανιστεί, γιατί αλλιώς ελλοχεύει ο κίνδυνος το Ποτάμι αντί να είναι το καινούργιο που επιδιώκει, να αποτελέσει τους τελευταίους σπασμούς ενός τμήματος ευπρεπών αγανακτισμένων.

Την Ελιά τη συνόδευσε, από την πρώτη στιγμή, η καχυποψία ως προς τις προθέσεις της για την ανανέωση, πολιτική και ηλικιακή, του χώρου. Η επωδός ήταν ότι πρόκειται για κόλπο του ΠΑΣΟΚ για να κρυφτεί, ενώ βεβαίως την ίδια στιγμή από το εσωτερικό του ΠΑΣΟΚ ακούγονταν οδυρμοί για το κόλπο του Βενιζέλου, που είχε στόχο να διαλύσει το ΠΑΣΟΚ μέσα στην Ελιά. Και τα δυο κόλπα έμειναν στο μυαλό των δημιουργών τους. Η άλλη «κατηγορία» ήταν ότι με τον σταυρό προτίμησης, ο ραδιούργος Βενιζέλος θα επέβαλε ένα γερασμένο πολιτικά και ηλικιακά ψηφοδέλτιο. Το ίδιο το ψηφοδέλτιο της Ελιάς έδωσε αποστομωτική απάντηση στους οπαδούς της αυτοεκπληρούμενης προφητείας. Και επειδή την παρακολούθησα από κοντά αυτή την περιπέτεια, οφείλω να επαναλάβω ότι ο Βενιζελος και το ΠΑΣΟΚ τήρησαν στο ακέραιο τα συμφωνηθέντα. Άλλοι είδαν πρωί τον ίσκιο τους, τον πήραν για μπόι και βάλανε τρικλοποδιά στον εαυτό τους. Παραμένει, όμως, γεγονός ότι η Ελιά οφείλει σε κάθε της βήμα να αντιμετωπίζει αυτήν την καχυποψία που έχει τις ρίζες της στο παρελθόν των σχέσεων του ΠΑΣΟΚ με τις «άλλες δημοκρατικές δυνάμεις». Και μέχρι στιγμής και οι πιο δύσπιστοι δεν έχουν κάτι να της προσάψουν.

Εκεί που η Ελιά νομίζω ότι έχει σαφέστατο προβάδισμα απέναντι στο Ποτάμι, είναι το πεδίο της εφαρμοσμένης πολιτικής, αυτό που μου αρέσει να αποκαλώ «σκληρό πυρήνα της πολιτικής». Αυτό έχει βέβαια μια αντικειμενική βάση. Το ΠΑΣΟΚ, που αποτελεί σημαντικό κομμάτι της Ελιάς, συγκυβερνά. Αλλά και η Ελιά, που δεν έχει σχέση με την κυβέρνηση, έθεσε στον προγραμματικό της λόγο σε πρώτη προτεραιότητα την πολιτική σταθερότητα, δεν κρύφτηκε πίσω από αφορολόγητες αοριστίες. Το Ποτάμι, προσπαθώντας να μην χάσει την ανανεωτική παρθενία του, εμφανίστηκε λίγο πριν τις εκλογές και δείχνει μέχρι στιγμής να υποστηρίζει ότι δεν είναι υποχρεωμένο να τοποθετηθεί σε κρίσιμα ζητήματα. Η Ελιά, όμως, είναι υποχρεωμένη εκ της θέσεως της να το πράττει ως Κεντροαριστερά της ευθύνης.

Όλοι φαντάζομαι ότι θα συμφωνήσουμε ότι μεγάλο ρόλο θα παίξουν οι προγραμματικές θέσεις, το αφήγημα για την Ελλάδα και την Ευρώπη. Την Κυριακή, η Ελιά θα δώσει στη δημοσιότητα τις προτάσεις της. Χοντρικά, υπάρχουν τρία αφηγηματα: του Λαϊκού κόμματος, που βρίσκει οτι η Ευρώπη πάει μια χαρά και δεν χρειάζεται αλλαγές, ο δρόμος της ακροαριστεράς και της ακροδεξιάς, που (με διαφορετική, βέβαια, προσέγγιση και φιλοσοφία) συμπίπτουν στο ότι δεν θέλουν Ευρώπη αλλά αναδίπλωση στην αυτάρκεια του εθνικού κράτους και νομίσματος, και ο δρόμος των Σοσιαλιστών και των συμμάχων τους, που ζητούν περισσότερη Ευρώπη, πιο δημοκρατική, συμμετοχική και, κυρίως, κοινωνικά δίκαιη. Κάθε ευρωπαϊστής, και αναμφίβολα ο Σταύρος και οι φίλοι που τον πλαισιώνουν είναι ευρωπαϊστές, πρέπει να πάρει θέση, που δεν είναι άμοιρη συνεπειών και στο εθνικό πεδίο. Γιατί έτσι ανιχνεύονται συμπτώσεις και αποκλίσεις, εξ αντικειμένου διερευνούν όλοι το έδαφος για συμμαχίες. Συμπτώσεις που δεν μπορεί να ισχύουν για την Ευρώπη και να αποκλείονται για τη χώρα, όπως νομίζει ο Φώτης Κουβέλης. Κατά τούτο έχει σημασία να αποφασίσει το Ποτάμι με ποια ομάδα θα συνταχθεί στο Ευρωκοινοβούλιο.

Φτάνουμε, λοιπόν, στην περίφημη επόμενη μέρα. Που για να είναι όπως τη θέλουμε πρέπει να είναι καλή η 25η Μαίου. Η επόμενη ημέρα για την ευρύτερη Κεντροαριστερά εν πολλοίς θα δρομολογηθεί από το αποτέλεσμα. Όσοι πόνταραν στην καταστροφή ώστε να κτίσουν αυτοί επί των ερειπίων, πρέπει να απογοητεύτηκαν. Όποιοι νόμιζαν ότι αυτοί μόνοι τους θα εκπροσωπούσαν τον χώρο, συμφιλιώνονται με την ιδέα της ευρύτερης συμπαράταξης. Η Ελιά δεν χρειάζεται να συμφιλιωθεί γιατί αυτή η ευρύτερη συμπαράταξη είναι γραμμένη στο πιστοποιητικό γέννησής της. Όσο πιο ισχυρή βγει, τόσο πιο γρήγορα και σταθερά θα βαδίσουμε όλοι μαζί τον δρόμο της ενότητας και της ανανέωσης. Πού θα καταλήξει αυτός ο δρόμος; Όλοι μαζί ισότιμα θα το αποφασίσουμε.