Πολλές φορές, κάποιοι από τους μαθητές μου στην κλασική κιθάρα, το παρακάνουν με τον μετρονόμο και αποκτούν μια σχεδόν στρατιωτική πειθαρχία στη ρυθμολογία τής μουσικής, που μετασχηματίζει το κομμάτι σε ψυχρή διαδικασία εκτέλεσης φθόγγων. Μελετούν συνήθως με μετρονόμο,πράγμα για το οποίο τους έχω συστήσει να τον τοποθετούν ψηλά στη βιβλιοθήκη τους για να δυσκολεύονται να τον ξαναπάρουν…

Τους ζητάω και τους προτρέπω, να απαλλαχτούν από το μηχάνημα και να ελευθερώσουν τις μουσικές φράσεις. Και η συμβουλή αυτή, περί «ελευθερίας» τής φράσης, καταλήγει σε κακοποίηση της φράσης, μέσα από ελευθερίες,
κενά, αμηχανίες, ασυνταξίες και πελαγοδρομήσεις…
-Μα, γιατί το παίζεις υπερβολικά ελεύθερα; Τον ρωτάω.
-Μα, εσείς δάσκαλε μου ζητήσατε να το παίξω ελεύθερα. Μου απαντάει.
-Ναι, αλλά υπερβάλεις στις ελευθερίες των φράσεων. Ελευθερία δεν σημαίνει
να ξεχειλώσουμε ένα κομμάτι, αλλά να διατηρήσουμε τον ειρμό του.
-Μα, για να καταλάβω δάσκαλε. Να το παίξω ελεύθερα ή πειθαρχημένα;
-Ελεύθερα! Του φωνάζω. Ελευθερία δεν είναι κάτι που σου δίνει την
ελευθερία να είσαι άμετρος, αμήχανος και να χάνεσαι στους κανόνες.
-Δάσκαλε, δεν καταλαβαίνω τι θα πρέπει να κάνω για να ερμηνεύσω με την
«ελευθερία» που μου ζητάτε, γιατί πρώτα απ’ όλα δεν αντιλαμβάνομαι σε ποια
ελευθερία αναφέρεστε…
Η προσπάθειά μου συνεχίστηκε.

-Κοίτα, του λέω, εσύ όπως παίζεις τις μουσικές φράσεις, έχεις ξεχάσει τους κανόνες και τις αναγκαίες στιλιστικές υποχρεώσεις τής μουσικής, της εποχής που γράφτηκε το έργο, της ιδιαιτερότητας του συνθέτη, του οργάνου για το
οποίο γράφτηκε το συγκεκριμένο έργο και άλλες παραμέτρους. Όταν σου λέω «παίξε ελεύθερα», δεν σου ζητάω να καταργήσεις τους κανόνες τους οποίους είσαι υποχρεωμένος να τηρήσεις. Ελευθερία είναι να συμπεριλάβεις τους
άγραφους νόμους μιας χρονικής εξέλιξης και να τους αναπτύξεις μέσα σε ένα έργο που θα το ερμηνεύσεις περιέχοντας την ελευθερία μαζί με τους κανόνες που υπάρχουν από τον παρελθόντα και τον παρόντα χρόνο…

Βέβαια όλο αυτό είναι ένας… περιγραφικός διάλογος που τον αποτύπωσα για να καταλαβαινόμαστε. Τώρα, το τι καταλάβατε από τις «εξηγήσεις» μου είναι άλλου παππά ευαγγέλιο. Σας πληροφορώ πως ο μαθητής μου μάλλον βγήκε πιο θολωμένος από τις εξηγήσεις μου περί Ελευθερίας… Είναι επίσης ένας διάλογος συχνός σύμφωνα με την διδασκαλική εμπειρία μου. Η ελευθερία,ανέκαθεν συνυπήρξε με μια αίσθηση τακτοποίησης κανόνων και ορίων. Δεν
είναι, πιστέψτε με, μια αντίφαση αυτό. Έχει να κάνει με την βαθύτερη καλλιέργεια του ανθρώπου, ο οποίος, μέσα από την ιστορική μνήμη, την κατανόηση και τη μελέτη στοιχείων και προσωπικών γεγονότων, θα αντιληφθεί το περιοριστικό πλαίσιο που επιβάλει το αντίθετο της ελευθερίας, ώστε, συνειδητά πλέον και εφόσον το επιθυμεί, να αναζητήσει την ανατροπή των συνθηκών που τον παγίδευαν μέσα στην ανελευθερία…

Δεν ξέρω αν το σχολιάκι δημοσιεύεται στον κατάλληλο χώρο, για ένα θέμα με τόσο βάθος που απασχολεί την ανθρωπότητα από… αρχαιοτάτων χρόνων. Το θέμα τής έννοιας της ελευθερίας και των κανόνων που την διέπουν,
απλώνεται σε όλους τούς χώρους τής ανθρώπινης έκφρασης. Είναι αυτονόητο πως η κοινωνία και η πολιτική αποτελούν ένα ξεχωριστό κεφάλαιο, το οποίο ορίζει, καθορίζει, θέτει κανόνες και σχηματίζει το περίγραμμα και τον βαθμό ελευθερίας τής Ελευθερίας. Ελευθερίας, μέσα από νόμους, δικαιώματα, αλλά και υποχρεώσεις τού πολίτη. Εκεί υπάρχουν απαραίτητοι κανόνες και κανονισμοί λειτουργείας, ώστε να στηριχτεί γόνιμα, νόμιμα και δημιουργικά το ελεύθερο δικαίωμα όλων των πολιτών και της οργανωμένης, συντεταγμένης
και συγκροτημένης κοινωνίας.

Το αρχικό παράδειγμα, του διαλόγου με τον δάσκαλο και τον μαθητή, δείχνει τη δυσκολία τής κατανόησης, όταν ζεις μέσα στην πραγματικότητα της ελεύθερης έκφρασης. Διόλου εύκολη η κατανόηση των κανόνων και των
ορίων. Ακόμα και ο αυτονόητος κανόνας πως, η ελευθερία μας, σταματάει εκεί που αρχίζει η ελευθερία τού άλλου και δεν την παραβιάζουμε για να είμαστε εμείς ελεύθεροι… Κανόνες δύσκολοι, ίσως και δυσνόητοι, που δεν γίνονται
εύκολα αντιληπτοί.

Η ιστορική γνώση πως, μετά από κάθε απελευθερωτικό πόλεμο, η χώρα μας, η Ελλάδα, έμπαινε αμέσως μετά σε εμφύλιους σπαραγμούς, δείχνει και τη δυσκολία τής ακηδεμόνευτης, ηθικής και χρηστής διαχείρισης τής ελευθερίας, από την πολιτική και την κοινωνία των πολιτών. Η προπολεμική και μεταπολεμική ιστορία αυτής τής χώρας, δεν επέτρεψε να δώσει δημιουργικό, προοδευτικό χώρο και εκπαίδευση, στην πλειοψηφία τού λαού της, ώστε να πλησιάσει, με φρόνηση και ορθή κρίση, τη γνωστική κατανόηση της ελευθερίας έκφρασης. Αντιθέτως, σκληρά και ανελεύθερα κυβερνητικά σχήματα, επέβαλαν αντίστοιχες συμπεριφορές, χειραγωγώντας την ελληνική κοινωνία, με αποτέλεσμα να έχουμε διαμορφώσει, στο μεγαλύτερό του μέρος, ένα συντηρητικό και αντιδραστικό πλήθος προς κάθε φιλελεύθερο και προοδευτικό βήμα και πνεύμα.

Μεταπολεμικά και κυρίως μεταπολιτευτικά, η κυρίαρχη σκέψη που επικρατούσε ήταν η οικονομική άνοδος και η συσσώρευση πλούτου από τη μεσαία και ανώτερη τάξη. Ο εγχώριος Πολιτισμός και η Παιδεία, παρόλο που άνοιξαν οι πόρτες και τα παράθυρα για έναν ριζικό ανανεωτικό αέρα εκσυγχρονισμού, τελικά δεν κατάφεραν να υπερνικήσουν τα υπόγεια παιχνίδια και τους μηχανισμούς τής εξουσίας, που σαν άλλη Κίρκη μεταμόρφωσε πολλούς σε χοίρους. Δεν ξέρω, φυσικά, πόσο και αν ανανεώθηκε η γενικότερη αντίληψη της κοινωνίας. Τα
σύγχρονα Μέσα, η τεχνολογία, το internet και τα παράγωγά του, η ανατροπή των παλαιότερων επικοινωνιακών σχημάτων, όλα αυτά, μαζί με άλλα, παρακολουθούν παράλληλα τις εξελίξεις και τις κοινωνικές διαμορφώσεις που
συμβαίνουν στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες.

Το αίτημα και το ζήτημα της ελευθερίας, θα αποτελεί μια αργή κίνηση προς την πρόοδο. Οι δυο αυτές έννοιες είναι αλληλένδετες και σιαμαίες. Έτσι, η αυτογνωσία τής ελευθερίας με τους κανόνες της και τον απαραίτητο αυτοέλεγχο, είναι μια υποχρέωση εκ των ων ουκ άνευ. Οι φιλοσοφίες, οι ιδεολογίες, οι θεωρίες, οι στοχασμοί, σε κάθε επιστήμη, σε κάθε τέχνη, ασχολούνται δραστήρια με τις πολλαπλές έννοιες της ελευθερίας. Από την εποχή του Ρομαντισμού, που αναπτύχθηκε στα τέλη του 18ου αιώνα ακολουθώντας ιστορικά τον Διαφωτισμό, ο αγώνας για την απελευθέρωση του ανθρώπινου πνεύματος, μαζί με τις τέχνες και τη λογοτεχνία, δημιουργεί σημαντικά κινήματα, με σημαία και στόχους ουσιαστικά, την απελευθέρωση από πνευματικές δυσκαμψίες και φοβίες που έχουν τις ρίζες τους σε σκοτεινές εποχές, στη μεταφυσική αντίληψη τού κόσμου και τις περιττές πειθαρχίες.

Όσον αφορά στο χώρο τής μουσικής, μόνο και μόνο οι εμβληματικές αναφορές στους: Μπετόβεν, Παγκανίνι, Φρεντερίκ Σοπέν, Σούμπερτ, Λιστ, Σμέτανα, Βάγκνερ, Σούμαν, κα. δηλώνουν την ιστορική αγωνία να απελευθερωθούν οι μουσικές φράσεις. Βέβαια, στο χώρο τής μουσικής, οι πρωτοβουλίες των πειραματικών κινημάτων, καθώς και οι εκσυγχρονιστικές τάσεις που, με τη βοήθεια της τεχνολογικής εξέλιξης, ανατρέπουν κάθε
ορθολογισμό, κάθε πειθαρχία, κάθε στιλιστική αγκύλωση, ανοίγουν ένα μεγάλο κεφάλαιο ατέρμονων προβληματισμών μήπως και η κατάχρηση της ελευθερίας μάς πάνε σε μια άλλη, επίσης μελαγχολική συζήτηση…

Είπαμε και επαναλαμβάνουμε: Τα όρια των ελευθεριών και των πρωτοβουλιών, όταν δεν γίνονται κτήμα αυτογνωσίας, όταν παραβιάζονται, σπρώχνουν τη δημιουργία και τον δημιουργό προς κατευθύνσεις
αψυχολόγητων τοποθετήσεων… Με αυτό τον τρόπο, η ελευθερία καταλήγει σε ασυδοσία και σε παράδειγμα προς αποφυγή. Και πάλι, οι κανόνες είναι εκείνοι που θα «σώσουν» το οικοδόμημα της ελευθερίας μέσα στο έργο,
καθώς και τις ατομικές ελευθερίες…
Ελευθερία είναι…
Συμπληρώστε όποια θεματική θέλετε. Είναι ένα ανοιχτό πνευματικό-ιδεολογικό «παιχνίδι» που μπορεί να συμμετάσχει όποιος έχει την πρόθεση να απαλλαχτεί από πάσης φύσεως εγκλωβισμούς…