Οι εκλογές είναι βασικό συστατικό χαρακτηριστικό της Δημοκρατίας, αλλά όχι το μόνο: η ουσιαστική Δημοκρατία δεν (πρέπει να) εξαντλείται στις εκλογές και σίγουρα πραγματώνεται πέρα από αυτές. Οι εκλογές είναι σε ορισμένες περιπτώσεις ανάγκη, σε άλλες διέξοδος, αλλά ποτέ πανάκεια: ακόμα και όταν είναι απαραίτητες, δεν δίνουν οι ίδιες τη λύση, ετοιμάζουν (και νομιμοποιούν) το πολιτικό της πλαίσιο. Για τους λαούς που τις έχουν στερηθεί, οι εκλογές είναι αναζήτηση οξυγόνου. Για τις «κανονικές» Δημοκρατίες μπορεί να γίνουν ρουτίνα, είναι όμως πάντα μια κατάκτηση (την οποία οφείλει να διασώζει από τη συγκατάβαση η σκέψη της ενδεχόμενης έλλειψής τους). Με δυο λόγια: οι εκλογές είναι εργαλείο, όχι παιχνίδι. Δείχνουν κατευθύνσεις, δεν στρώνουν τους δρόμους. Δημιουργούν ευθύνες και προϋποθέσεις, δεν αποτελούν ευκαιρίες για ξεκαθάρισμα λογαριασμών.
Σκέφτομαι, φυσικά, την ελληνική περίπτωση και την πρόσφατη, διπλά αντιθεσμική, εικοτολογία σχετικά με το χρόνο τέλεσής τους. Δυόμιση χρόνια μετά την τέλεση των προηγουμένων εκλογών και ενάμιση πριν από την «κανονική» τέλεση τους, είναι προφανές ότι αποτελούν ανάγκη –διπλή ανάγκη: για να εκφράσουν τη νέα πραγματικότητα, που καμία σχέση δεν έχει με την «προ-Μνημονίου» εποχή και για να δώσουν νομιμοποίηση στην εκτελεστική εξουσία, αφού η σημερινή, όσο σημαντικό και να είναι το έργο της, στηρίζεται σε προγραμματική συμφωνία μεταβατικότητας. Με το κράτος να έχει παραλύσει εν αναμονή των υπεσχημένων εκλογών, ενδεχόμενη αναβολή θα είχε το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό το οποίο υποτίθεται ότι θα υπηρετούσε. Από την άλλη, η χρήση των εκλογών ως «παγνίου αυτοδυναμίας» (σε ποιόν θεσμικό κανόνα είναι άραγε γραμμένο ότι νόμιμη και ισχυρή κυβέρνηση είναι μόνο η μονοκομματική;) φανερώνει ασύγγνωστη μη κατανόηση της κρισιμότητας των περιστάσεων και των ουσιαστικών δημοκρατικών κανόνων.
Δεν ισχύει το επιχείρημα ότι οι εκλογές (ή μάλλον το αποτέλεσμά τους) μπορεί να περιπλέξουν ή και να δυσκολέψουν τα πράγματα σε μια ήδη οριακή στιγμή. Από το όποιο αποτέλεσμα οι υπεύθυνες πολιτικές δυνάμεις οφείλουν να βγάλουν τα ορθά συμπεράσματα και να προωθήσουν λύσεις που θα υπηρετούν το –γνωστό σε όλους- γενικό συμφέρον. Αν ακολουθούσαμε τη λογική του φόβου και ανοίγαμε το φακό έξω από τη χώρα μας, θα φτάναμε να πούμε να μείνουν οι δικτατορίες στον αραβικό κόσμο, γιατί δεν είχαν προετοιμαστεί τα νέα συστήματα και οι νέες πολιτικές δυνάμεις, ή ότι δεν έχει αξία η εκλογή στη Βουλή του θηλυκού Μαντέλα, της Αούνγκ Κιι, γιατί δεν της επέτρεψε να καταλάβει την εξουσία. Η Δημοκρατία χτίζεται με (ατελή) βήματα. Οι εκλογές είναι πάντα το πρώτο. Που οι λαοί, μέσα από τον έλεγχο που ασκούν στους κυβερνώντες, οφείλουν να εξασφαλίζουν ότι δεν θα μένει το τελευταίο.
*Ο Κώστας Μποτόπουλος είναι συνταγματολόγος, πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς