Ποιος έχει την αρμοδιότητα για τους δρόμους; Σε ποιον ανήκει η Κηφισίας και σε ποιον η Ιπποκράτους; Αν σπάσει κάποιο κλαδί και πέσει σε καλώδιο ρεύματος, τηλεφωνούμε στον δήμο ή στον ΔΕΔΗΕ; Τα ερωτήματα πολλά και εν μέρη αναπάντητα, μετά το καταστροφικό πέρασμα του χιονιά από την Αττική. Μιας καταστροφής που επανάφερε στη συζήτηση το ζήτημα της διακυβέρνησης του αχανούς λεκανοπεδίου. Θα μπορούσε άραγε η Αττική να γίνει Μητροπολιτική Περιφέρεια ή να υπάρξει συνένωση δήμων μικρότερου μεγέθους υπό την σκέπη ενός Μητροπολιτικού Δήμου Αθήνας;
Πριν δούμε αν υπάρχουν οι δυνατότητες ενός τέτοιου πρότζεκτ, ας δούμε τι σημαίνει Μητροπολιτική Διοίκηση. Όπως αναφέρει η μελέτη του Ινστιτούτου Τοπικής Αυτοδιοίκησης, με τίτλο «Μητροπολιτική Αθήνα – Διοικητική Οργάνωση και Αναπτυξιακή Στρατηγική», που εκπονήθηκε τον Νοέμβριο του 2017 με τη συνεργασία του Ινστιτούτου Περιφερειακής Ανάπτυξης, «Μητρόπολη είναι ένας οργανισμός δημόσιου χαρακτήρα, που αφορά συνεργασίες μεταξύ χωρικών ενοτήτων, οι οποίες δημιουργούν ένα χώρο αλληλεγγύης, διαμορφώνουν και υλοποιούν μαζί ένα πρόγραμμα χωροταξικής οργάνωσης και οικονομικής, οικολογικής, εκπαιδευτικής, ερευνητικής, πολιτιστικής και κοινωνικής ανάπτυξης, με κύριους στόχους την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, της ποιότητας ζωής και της συνοχής». Και συνεχίζει: «Η πολιτική της Μητρόπολης επικεντρώνεται στην αξιοποίηση των μητροπολιτικών οικονομικών δυνατοτήτων, των δικτύων μεταφορών, των δομών ανώτατης εκπαίδευσης, έρευνας και καινοτομίας, καθώς και των δομών και λειτουργιών του πολιτισμού, της δημιουργικότητας και του τουρισμού πόλης, καθώς και στην διαχείριση των πόρων και στην προστασία του περιβάλλοντος».
Συνεργασία σε όλα δηλαδή. Ένα μικρό κράτος μέσα στο κράτος, με πολλές εξουσίες και βεβαίως με δικά του έσοδα και έξοδα.
«Απαιτείται Μητροπολιτικός Δήμος Αθηναίων σε όλο το Λεκανοπέδιο, ώστε να προχωρεί απρόσκοπτα το δημοτικό έργο» έλεγε το 2014 ως υποψήφιος δήμαρχος ο Γιώργος Καμίνης, ενώ περίπου έναν χρόνο νωρίτερα, σε συνέντευξή του στο πρακτορείο Bloomberg (06/03/2013), αφού έφερνε ως παράδειγμα το Παρίσι, σημείωνε: «Μέχρι σήμερα, η Αθήνα δεν έχει τις εξουσίες και τις αρμοδιότητες που θα θέλαμε και που χρειάζεται. Αλλά νομίζω ότι έχει φτάσει η ώρα να γίνει και η Αθήνα μητροπολιτικός δήμος». Παρόμοιες απόψεις έχουν υποστηρίξει κατά καιρούς και άλλοι υποψήφιοι δήμαρχοι της πόλης.
Όμως, ποιο κυβερνητικό κόμμα θα ήθελε να έχει απέναντί του έναν θεσμό με τόσο μεγάλη πολιτική δύναμη που θα έχει εκλεγεί από σχεδόν το μισό του συνόλου του πανελλαδικού εκλογικού σώματος; Το «σωσίβιο» το πετάει το ίδιο το Σύνταγμα, το οποίο στο άρθρο 102, αν και κατοχυρώνει το τεκμήριο αρμοδιότητας των ΟΤΑ ως προς τις τοπικές υποθέσεις και προβλέπει ότι «με νόμο μπορεί να ανατίθεται στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης η άσκηση αρμοδιοτήτων που συνιστούν αποστολή του κράτους», αποκλείει τη λειτουργία τρίτης βαθμίδας ΟΤΑ. Άρα η συζήτηση για Μητροπολιτικό Δήμο σταματάει κάπου εδώ.
Όμως δεν χρειάζεται απαραίτητα η λύση να είναι η πλήρης ένταξη των 66 δήμων του λεκανοπεδίου κάτω από έναν κοινό νέο θεσμό. Υπάρχει και η επιλογή του απλού συντονισμού μεταξύ κεντρικής κυβέρνησης, τοπικής αυτοδιοίκησης, δημόσιων φορέων, ιδιωτικού τομέα και διαφόρων άλλων οργανώσεων που εμπλέκονται με κάθε τρόπο σε μητροπολιτικό επίπεδο.
Στόχος, σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να είναι, μεταξύ άλλων, ο καλύτερος σχεδιασμός και η αποτελεσματικότερη εποπτεία του μεταφορικού έργου και των συγκοινωνιακών δικτύων, η ταχύτερη και ορθολογικότερη διαχείριση των διαδημοτικών προβλημάτων όπως η προστασία του περιβάλλοντος ή οι όροι δόμησης και η πολιτιστική προβολή του συνόλου της Αττικής σε συνάρτηση με το τουριστικό προϊόν που κατέχει. Ακόμα ακόμα και η αποκατάσταση της σωστής λειτουργίας των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων που λειτουργούν εντός περιφέρειας θα μπορούσε να είναι μέσα στις ευθύνες της συνεργασίας. Για παράδειγμα, γιατί να μην ανήκει στην εποπτεία των δήμων η εξαγγελλόμενη πανεπιστημιακή αστυνομία;
Με λίγα λόγια, η συναντίληψη των εμπλεκομένων διοικητικών και κοινωνικών φορέων, ο κομβικός ρόλος του υπουργείου Εσωτερικών και η θετική αντιμετώπιση του ζητήματος από την Περιφέρεια και τους Δήμους της Αττικής, ίσως οδηγήσουν σε έναν καλύτερο συντονισμό και αντιμετώπιση των προβλημάτων που θα προκύψουν στην επόμενη καταστροφική κακοκαιρία.
Από την άλλη, ίσως να αρκεί αυτό που περιέγραψε ο Νίκος Ανδρουλάκης στην δική του παρέμβαση-κριτική για την διαχείριση της κρίσης από την κυβέρνηση: «Είναι η ώρα το αρμόδιο υπουργείο, να γίνει ένα πραγματικό στρατηγείο. Ένα ενιαίο κέντρο σχεδιασμού, συντονισμού και διαχείρισης κάθε φυσικής καταστροφής, με αναβαθμισμένα σχέδια πολιτικής προστασίας».