Δυστυχώς, δυστυχέστατα, όσα κωμικοτραγικά (περισσότερο τραγικά, παρά κωμικά, είναι η αλήθεια) συμβαίνουν αυτές τις μέρες σε δημόσια θέα στην Ανώτατη Εκπαίδευση, αποτελούν την κορυφή του παγόβουνου. Το σκοτάδι στο τούνελ της παιδείας στην Ελλάδα είναι πολύ βαθύ και όχι μόνο δεν φαίνεται το φως στην άκρη του, αλλά είναι αμφίβολο αν υπάρχει φως. Το κλείσιμο των πανεπιστημίων, η βία που ασκούν οργανωμένες μειοψηφίες, ο κομματισμός και οι παρεμβάσεις κομμάτων, η άσκηση διοίκησης από απερίγραπτους πρυτάνεις και η επιδεικτική αδιαφορία πολλών διδασκόντων αποτελούν ομολογουμένως μεγάλα προβλήματα.
Το τεράστιο όμως, πολύπλοκο και ίσως άλυτο πρόβλημα είναι η χαμηλή επιθυμία της ελληνικής κοινωνίας για μία καλύτερη παιδεία. Μιας κοινωνίας που υποτίθεται ότι η αναζήτηση καλύτερης παιδείας για τα παιδιά της ήταν πάντα στις παραδόσεις της, αλλά που τις τελευταίες αρκετές δεκαετίες έχει συμβιβαστεί και βολευτεί με τα ελάχιστα και τυπικά. Δίχως να αντιλαμβάνεται ότι χάνουν συνεχώς έδαφος στον σημερινό, άκρως ανταγωνιστικό κόσμο. Και δίχως επίσης να καταλαβαίνει ότι είναι αδύνατον πλέον να τα προστατεύει από τις απαιτήσεις των καιρών εξασφαλίζοντας γι’ αυτά μία περίκλειστη χώρα, ανεπηρέαστη από όσα συμβαίνουν στο ευρύτερο περιβάλλον.
Τα ευρήματα της σχετικής έκθεσης του ΟΟΣΑ για τις δεξιότητες των δεκαπεντάχρονων Ελληνόπουλων είναι άκρως ανησυχητική. Μία τέτοια έκθεση σε οποιαδήποτε κανονική χώρα θα κτυπούσε καμπάνες συναγερμού και θα ήταν μεγάλο θέμα δημόσιου διαλόγου μέχρι να αναδιαρθρωθεί όλο το σύστημα της παιδείας της. Μετά από μία περίοδο δεκαετούς στασιμότητας τα παιδιά μας μένουν πίσω στα μαθηματικά, στις θετικές επιστήμες και στην ανάγνωση, σε σύγκριση με τον μέσο όρο της Ευρώπης. Οι επιδόσεις τους είναι καλύτερες μόνο από τους Κυπρίους, τους Βούλγαρους και σε ορισμένα πεδία, από τους Ρουμάνους μαθητές. Το επίπεδο των παιδιών μεταναστών είναι ακόμη χαμηλότερο.
Πολλοί θα σπεύσουν να αποδώσουν τα απογοητευτικά αποτελέσματα στην οικονομική κρίση. Αλλά δεν είναι ακριβώς έτσι. Δεν υπήρχε κρίση όταν επί δέκα συναπτά χρόνια οι επιδόσεις των Ελληνόπουλων στα τρία γνωστικά αντικείμενα δεν παρουσίαζαν βελτίωση, σύμφωνα πάντα με τον ΟΟΣΑ και δεν εξηγείται με την κρίση ότι τα κορίτσια έχουν καλύτερες επιδόσεις από τα αγόρια. Ούτε το γεγονός ότι οι μικροί Ευρωπαίοι γενικώς υστερούν απέναντι στους συνομηλίκους τους Κινέζους, Κορεάτες, Ιάπωνες εξηγείται με όρους κρίσης. Και ανάμεσα στους Ευρωπαίους, που δεν μπορούν να ανταγωνιστούν τους Ασιάτες, είμαστε τελευταίοι!
Η καθυστέρηση οφείλεται απλά στο σύστημα, που στη δική μας περίπτωση είναι εξαιρετικά ξεπερασμένο και με τις δικές του ιδιαιτερότητες. Είναι δηλαδή προσαρμοσμένο πλήρως στην «ελληνική πραγματικότητα» της παραπαιδείας, της απειθαρχίας και της ασυδοσίας, της έλλειψης αυτογνωσίας, της πρωτοκαθεδρίας συντεχνιακών συμφερόντων, της παρελθοντολαγνείας, της αδιαφορίας και του χαμηλού επιπέδου πάρα πολλών διδασκόντων, της αδυναμίας προσαρμογής στα όσα συμβαίνουν στον κόσμο και στις ανάγκες της οικονομίας, της απόρριψης των αναγκαίων γνώσεων για την επιβίωση των επόμενων γενεών.
Με λίγα λόγια, η άθλια εικόνα που επικρατεί στην Ανώτατη Εκπαίδευση αποτελεί σε μεγάλο βαθμό προέκταση της κατάστασης που χαρακτηρίζει τη Δευτεροβάθμια, σε συνδυασμό με τις στρεβλές λογικές που διαμορφώνουν την ελληνική κοινωνία. Ετσι, αναρωτιέται κανείς αν έχει νόημα η επισήμανση «είναι η παιδεία, ανόητε…».