Ο διχασμός του δημοψηφίσματος και οι τελευταίες ημέρες της κρίσης ανέδειξαν και πάλι ένα μείζον θέμα ταυτότητας του Ελληνα. Ποιος είναι; Απέναντι στον εαυτό του βάζει τους «άλλους» και αυτοί οι άλλοι είναι οι Ευρωπαίοι, δηλαδή ο ίδιος του ο εαυτός. Αυτή η επικίνδυνη διχοτομία εμφανίζεται πάντοτε στις κρίσιμες και κριτικές στιγμές, όταν αρνούμαστε, σαν τα παιδιά, να δούμε τον εαυτό μας στον καθρέφτη. Κι όμως, είτε το θέλουμε είτε όχι, η Ευρώπη είναι κομμάτι της ταυτότητάς μας, και ας μας βολεύει να αυτομαστιγωνόμαστε ως… δουλοπάροικοι. Πώς το είπε ο πραξικοπηματίας της δραχμής;

Χρεοδουλοπαροικία. Ευρώπη είναι το ίδιο μας το κράτος, είναι το σύνταγμά μας, είναι οι θεσμοί μας, είναι η γλώσσα μας, είναι το νόμισμά μας, είναι η (ευρωπαϊκή) γεωγραφία μας, είναι η ελευθερία μας, είναι η λογοτεχνία μας, είναι η μουσική μας… «Η Αθήνα δεν υπάρχει πια, υπάρχει η Ευρώπη. Δος της / Ευρώπη από τα σπλάχνα σου της νιοφανερωμένης» έγραφε ο Κωστής Παλαμάς το 1910 στη Φλογέρα του Βασιληά. Και μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τότε που είχαν φουντώσει και πάλι οι εθνικισμοί, έγραφε στα Παράκαιρα το 1919: «Η μοιράστρα της χαράς και της δύναμης η Ευρώπη / και της σκέψης ρυθμός και της πράξης». Το 1929 ο Γιώργος Θεοτοκάς έγραφε στο Ελεύθερο Πνεύμα: «Απάνω από τις τοπικές διαφορές των λαών της Ευρώπης υπάρχει μια κοινή πνευματική και ηθική ζωή, μια κοινή ευρωπαϊκή παιδεία».

Ο λόγος για την Ευρώπη από την πλευρά του Ελληνα-ως-Ευρωπαίου είναι πολύ ισχυρός στη διάρκεια των δύο αιώνων ζωής του ελληνικού κράτους. Οι αδαείς φαντασιοκόποι της εξουσίας είναι φανερό ότι αγνοούν την ιστορία μας καθώς γι’ αυτούς η Ευρώπη ταυτίζεται πάντα με την «Ευρώπη των μονοπωλίων». Σήμερα, πέρα από τον οικονομικό ορθολογισμό, η Ευρώπη απέδειξε – (και) στη σύνοδο του περασμένου Σαββατοκύριακου – ότι είναι ένα δυναμικό μόρφωμα και επιπλέον ένα μόρφωμα με πολλαπλή δυναμική. Εξω από την Ευρώπη δεν θα είμαστε παρά παρίες των διεθνών συσχετισμών.