Η εκλογική επιτυχία της Τζόρτζια Μελόνι και του κόμματός της, καθώς και η διαφαινόμενη ανάληψη της πρωθυπουργίας στην Ιταλία, έθεσαν με επίταση το πρόβλημα του εντοπισμού της πολιτικής της φυσιογνωμίας.

Πολλοί αναλυτές έσπευσαν να χαρακτηρίσουν το κόμμα Αδέλφια της Ιταλίας ως φασιστικό, μεταφασιστικό, νεοφασιστικό. Πρόκειται για μια απλουστευτική αντίληψη, αυτό που ο Κας Μούντε αποκαλεί «πανφασισμό», επισημαίνοντας ότι «πρέπει κάποια στιγμή να υπερβούμε την ιδέα πως ό,τι φοβόμαστε ή δεν μας αρέσει στην πολιτική ισούται με φασισμό».

Ξεπερνώντας τον σκόπελο της απλούστευσης, μπορούμε να εντοπίσουμε ένα κυρίαρχο χαρακτηριστικό στον πολιτικό λόγο της Μελόνι, εκείνο της ταυτοτικής ρητορείας. Η προεκλογική της πολιτική πρόταση διατύπωνε ένα κοσμοείδωλο για τους Ιταλούς, εκείνο της απειλούμενης εθνικής, θρησκευτικής, έμφυλης και οικογενειακής ταυτότητας. Δεν υπήρξε ομιλία της που να μην αναφέρθηκε σε αυτό το θέμα. Είναι χαρακτηριστικό το παρακάτω απόσπασμα, από τα χιλιάδες βίντεο που κυκλοφορούν στο YouTube:

«Γιατί η οικογένεια είναι εχθρός; Γιατί η οικογένεια είναι τόσο τρομακτική; Υπάρχει μία και μόνη απάντηση σε όλα αυτά τα ερωτήματα. Επειδή μας καθορίζει. Επειδή είναι η ταυτότητά μας.

Επειδή ό,τι μας ορίζει είναι τώρα εχθρός για εκείνους που θα ήθελαν να μην έχουμε πλέον ταυτότητα και να είμαστε απλώς τέλειοι καταναλωτικοί σκλάβοι. Και έτσι επιτίθενται στην εθνική ταυτότητα, επιτίθενται στη θρησκευτική ταυτότητα, επιτίθενται στην έμφυλη ταυτότητα, επιτίθενται στην οικογενειακή ταυτότητα.

Δεν μπορώ να αυτοπροσδιοριστώ ως Ιταλίδα, χριστιανή, γυναίκα, μητέρα...

Θα υπερασπιστούμε την αξία του ανθρώπου. Κάθε άνθρωπο. Επειδή ο καθένας από εμάς έχει έναν μοναδικό γενετικό κώδικα που δεν μπορεί να επαναληφθεί. Και είτε σας αρέσει είτε όχι, αυτό είναι ιερό. Θα το υπερασπιστούμε. Θα υπερασπιστούμε τον Θεό, την πατρίδα και την οικογένεια. Αυτά τα πράγματα που αηδιάζουν τόσο πολύ κάποιους ανθρώπους. Θα το κάνουμε για να υπερασπιστούμε την ελευθερία μας, γιατί δεν θα γίνουμε ποτέ σκλάβοι και απλοί καταναλωτές στο έλεος των οικονομικών κερδοσκόπων. Αυτή είναι η αποστολή μας».

Η Μελόνι φαίνεται ότι έχει αντιληφθεί πολύ καλά το ότι στις σύγχρονες φιλελεύθερες δημοκρατίες το βασικό κριτήριο της ψήφου είναι ταυτοτικό, σε αντίθεση με την ταξική ψήφο που είχε επικρατήσει μεταπολεμικά στην Ευρώπη. Οι ψηφοφόροι ψηφίζουν με βάση τις αντιλήψεις, τους μύθους και τα στερεότυπα που έχουν εγκολπωθεί. Πρόκειται για μια πολιτισμική, μεταϋλιστική ψήφο, σε αντίθεση με την κοινωνικοοικονομική πολιτική ταύτιση.

Εδώ βρίσκεται η μεγάλη δύναμη του 4ου κύματος της Ακροδεξιάς που έχει κάνει την εμφάνισή του τα τελευταία χρόνια. Δίνει, και κερδίζει σε πολλές περιπτώσεις, τη μάχη των ιδεών. Οι αντιλήψεις της ηγεμονεύουν στις κοινωνίες και πολλές φορές υιοθετούνται από τα συστημικά κόμματα. Η Ακροδεξιά μοιάζει να κερδίζει την ηγεμονία στο επίπεδο των ιδεών. Οι ψηφοφόροι, αντιδρώντας φοβικά, αποευθυγραμμίζονται από τα παραδοσιακά κόμματα και αναγνωρίζουν τον εαυτό τους, την ταυτότητά τους, στα αντισυστημικά κόμματα. Η κοινωνική ζήτηση ταυτίζεται με την πολιτική προσφορά και η Ακροδεξιά βγαίνει από το πολιτικό περιθώριο. Ο ρατσισμός της δεν είναι πλέον βιολογικός, μετασχηματίζεται σε διαφορικό.

Αυτή είναι η μεγάλη πρόκληση για τα συστημικά κόμματα που υπερασπίζονται τη φιλελεύθερη δημοκρατία. Πρέπει να μετασχηματιστούν ριζικά, εγκαταλείποντας τις αυταπάτες της διαδικαστικής δημοκρατίας. Πρέπει να δώσουν τη μάχη των ιδεών, στη λογική της μαχόμενης δημοκρατίας. Πριν είναι αργά.