«– Όλα χάνονται. Του καθενός έρχεται η ώρα. – Όλα μένουν. Εγώ φεύγω. Εσείς να δούμε τώρα»
Οδυσέας Ελύτης»
Λένε πως ο παραπάνω στίχος άρεσε πολύ στον Ανδρέα Παπανδρέου. Λένε πως τις τελευταίες του μέρες ήθελε να βλέπει μόνο πολύ δικούς του ανθρώπους. Λένε πως νιώθοντας το τέλος να πλησιάζει προβληματιζόταν περισσότερο για τις εξελίξεις που έβλεπε να ρχονται. Φοβόταν το πως θα αποφασίσουν χωρίς αυτόν; Ανησυχούσε για την πορεία της παράταξης και της χώρας όταν πια δε θα υπέγραφε εκείνος τις σπουδαίες αποφάσεις; 20 χρόνια μετά….κανείς δεν ξέρει. Άλλωστε ο Ανδρέας το ξερε καλά πως στην τελική ευθεία ο καθείς είναι μόνος. Είτε νικητής είτε νικημένος.
Σε λίγες ώρες από τώρα συμπληρώνονται ακριβώς 20 χρόνια από τότε που ο δικός μας Ανδρέας κίνησε για το μεγάλο ταξίδι. Περίεργο θα πει κάποιος που ο γράφων αποφεύγει το επίσημο « σαν σήμερα 20 χρόνια πριν έφυγε από κοντά μας ο Ανδρέας Παπανδρέου». Καθόλου μα καθόλου περίεργο θα σπεύσω να του απαντήσω. Κάτι τέτοιο δε θα ταίριαζε καθόλου σε μια τέτοια περίσταση. Πρώτον γιατί στα χείλη του λαού το Ανδρέας ήταν πάντα το συγκεκριμένο και ποτέ το αόριστο. Ποτέ άλλοτε στην σύγχρονη ευρωπαϊκή ιστορία δεν υπήρξε πολιτικός ηγέτης που να προσφωνείται με το μικρό του όνομα απ’τον απλό πολίτη. Δεύτερον γιατί αν και η γενιά μας δεν τον έζησε από κοντά σίγουρα μεγαλώσαμε και ανδρωθήκαμε στα χρόνια της μεταπολιτευτικής Ελλάδας που εν πολλοίς ο ίδιος χάραξε. Τρίτον γιατί όσοι από μας επιλέξαμε να ασχοληθούμε με την πολιτική ασχέτως παράταξης και ιδεολογίας είχαμε πάντοτε ως σημείο αναφοράς μας τον Ανδρέα.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι οι φίλοι του και οι υποστηρικτές του τον λέγαμε και τον λέμε «ηγέτη», ενώ οι αντίπαλοί του «δημαγωγό». Ορισμένοι δε κάποτε τον είπαν και «λαοπλάνο». Προφανώς και δε θα επιχειρήσω να επιχειρηματολογήσω υπέρ του πρώτου και να καταρρίψω τα επιχειρήματα των αντιπάλων. Δεν έχει νόημα και δεν είναι της παρούσης. Θέλω όμως απλά να επισημάνω ότι και οι μεν και οι δε χρησιμοποιούσαν για κείνον όρους που μαρτυρούσαν τη βαθιά επίδραση που ασκούσε ο Ανδρέας στο λαό και τη σχέση που είχε με τους Έλληνες. Μια σχέση μοναδική, μια σχέση που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σχέση «οικογενειακή» καθώς ο Ανδρέας μιλούσε στην ψυχή του λαού με τέτοιον τρόπο που κάθε πρότασή του γινόταν εύκολα σύνθημα στα χείλη των απλών ανθρώπων. Από την «αλλαγή», το «συμβόλαιο με το λαό» και το « η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες» μέχρι τα «μπάνια του λαού» και τα «περήφανα γηρατεία».
Μόνο τυχαίο λοιπόν δεν ήταν το γεγονός πως τη μαύρη εκείνη μέρα, όταν ξημέρωσε 23 του Ιούνη του 1996 και έγινε γνωστό πως ο Ανδρέας δεν είναι πια κοντά μας, σχεδόν σε κάθε ελληνικό σπίτι για δυο τουλαχιστον ημέρες όλοι παρακολουθούσαμε την μεγάλη «έξοδο» του Ανδρέα. Ακόμη θυμάμαι πως ήταν η πρώτη φορά που είδα τον πατέρα μου δακρυσμένο, θυμάμαι πως ακόμη και οι αντίπαλοί του ήταν εκεί. Έβλεπες δίπλα δίπλα πολιτικούς που είχες συνηθίσει να τους βλέπεις πάντα απέναντι.
20 χρόνια πέρασαν λοιπόν χωρίς τον Ανδρέα! 20 χρόνια που φυσικά άλλαξαν σε πολλά την πολιτική και την κοινωνία στη χώρα μας. Μεσολάβησαν πολλά από τότε … Το πέρασμα από τη δραχμή στο ευρώ, η είσοδος στην ΟΝΕ, οι Ολυμπιακοί Αγώνες, η ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και πολλά άλλα. Στα καθ΄ημάς όταν τέλειωσε ο καιρός τον «παχέων αγελάδων» και φτάσαμε στην ώρα του λογαριασμού ήρθε η εποχή που οι Έλληνες διχαστήκαμε ψευδώς –όπως αποδείχθηκε- σε Μνημονιακούς και Αν τιμνημονιακούς. Από το 2010 και μετά η χώρα ολοένα και βυθίζεται. Οι κυβερνήσεις διαδέχονται η μια την άλλη και τα ΜΜΕ ανεβοκατεβάζουν κυβερνήσεις όπως έκανε κάποτε ο βασιλιάς πριν ψηφιστεί απ’τον Τρικούπη η αρχή της Δεδηλωμένης. Το κοινωνικό κράτος του Ανδρέα Παπανδρέου καταληστεύτηκε και κατασπαράχθηκε από τους μεν και τους δε, ασχέτως αν ήταν επίγονοι ή αντίπαλοι.
Φυσικά κατακερματίστηκε και διασπάστηκε και ο χώρος της κεντροαριστεράς, αυτός που ο Ανδρέας αποκαλούσε «μεγάλη δημοκρατική παράταξη». Αναμενόμενο θα πει κάποιος. Πολλοί άρχισαν να θεωρούν πως ο Ανδρέας φταίει για όλα λησμονώντας εύκολα όπως αποδείχθηκε πως χωρίς αυτόν έννοιες όπως η κοινωνική ισότητα, η εθνική συμφιλίωση, η ελευθεροτυπία και η κοινωνική δικαιοσύνη θα ήταν άγνωστες. Πολλοί «έφτυσαν» και «φτύνουν» ακόμη το χέρι που τους τάιζε, θέλοντας να εξαγοράσουν μια νέα πολιτική καρέκλα είτε στο όνομα της Δεξιάς είτε της δήθεν-νεόκοπης αριστεράς20 χρόνια μετά ακόμη και οι πολιτικοί του αντίπαλοι προσπαθούν να αντλήσουν ψήφους και μόνο χρησιμοποιώντας δικά του συνθήματα. Προσπαθούν πείσουν τον κόσμο για το ποιος είναι παπανδρεικότερος ή καλύτερα «βασιλικότερος του βασιλέως». Εσχάτως μάλιστα είναι της μόδας να βγαίνουν οι σύγχρονες κασσάνδρες και να προσπαθούν μαντέψουν εις το όνομα του Ανδρέα τι θα έκανε εκείνος αν ζούσε σήμερα. Χαρακτηρηστικά γνωρίσματα όλα τα παραπάνω της πολιτικής αναπηρίας της εποχής μας. Μια εποχής που αφού απαξιώσει κάτι (βλέπε ΠΑΣΟΚ και Ανδρέας Παπανδρέου) προσπαθεί να πατήσει στις στάχτες του και να αναγεννηθεί χρησιμοποιώντας αυτό που απαξίωνε ( βλέπε Καμμένος και ΣΥΡΙΖΑ).
20 χρόνια μετά η χώρα αναλώνεται στην αναζήτηση ηγέτη για να εμπνεύσει, να πείσει, να χαράξει πορεία. Το κυριότερο όλων: ΝΑ ΕΝΩΣΕΙ!
Για όλους εμάς που σε πείσμα των καιρών δεν πηδήξαμε ποτέ απ’το καράβι ο ΑΝΔΡΕΑΣ ΖΕΙ! ΖΕΙ όχι σαν θεός,μεσσίας ή υπεράνθρωπος αλλά ως το πρότυπο του πολιτικού άνδρα που έβλεπε μπροστά απ’την εποχή του. ΖΕΙ ως προσωπικότητα που ξεπερνούσε κομματικά όρια και μεσσιανικές λογικές χαράσσοντας νέα πορεία για τη χώρα. ΖΕΙ ως παράδειγμα ηγέτη που δε δίσταζε ν΄αναγνωρίζει ακόμη και το δικό του λάθος και να βγάζει τη χώρα από τα κρισιμότερα αδιέξοδα.
20 χρόνια λοιπόν μετά ας αφήσουμε στην άκρη τα πολιτικά μνημόσυνα, τις διαθήκες,τα δαχτυλίδια και τα ντοκιμαντέρ για το Χτες! Αν θέλουμε να τιμήσουμε τον Ανδρέα ας κάνει ο καθένας μας τη δική του αυτοκριτική και ας χαράξει τη δική του πορεία. Ας μην πέσουμε και πάλι στην παγίδα του «ποιον» θα χρίσουμε ηγέτη γιατί σίγουρα μας περιμένουν νέες απογοτεύσεις. Ας προσπαθήσουμε να χτίσουμε νέα «πολιτική νοοτροπία» τόσο ως άτομα όσο και ως σύνολα.
Αυτό είναι το μεγάλο στοίχημα!
Υ.Γ. 1 «Οταν καμιά φορά σταματώ για να σκεφτώ λίγο, αναλογίζομαι τον εαυτό μου. Και σας διαβεβαιώ, βλέπω κάτι άλλο από αυτό που εσείς βλέπετε. Δεν σας παρουσιάζω αυτό το παιδί όπως είναι στ’ αλήθεια. Οχι, δεν έχω το θάρρος για κάτι τέτοιο. Προσπαθώ να σας επιδείξω έναν άνθρωπο με μεγάλες πνευματικές δυνάμεις, έναν φιλόσοφο, έναν μεγάλο συγγραφέα, έναν κοινωνικό μεταρρυθμιστή, και κατά κάποιον τρόπο είμαι (ένα από αυτά). Εχω μερικά καλά να πω για τον εαυτό μου, αλλά γενικά όταν βρίσκομαι μόνος μαζί του, δεν είμαι παρά ένας κοινός άνθρωπος. Τρώγω, πίνω, απολαμβάνω την ανατολή του ήλιου και τέλος είμαι γεμάτος ανθρώπινα πάθη, τα οποία προσπαθώ να αποκρύψω».
Με αυτά τα λόγια αυτογνωσίας περιγράφει ο τότε μαθητής του Κολλεγίου Αθηνών Ανδρέας Παπανδρέου τον εαυτό του σε μια προφητική εξομολόγηση-ποταμό γραμμένη στα αγγλικά με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Inner Self». Αργότερα όταν σε ένα ερωτηματολόγιο του ζητούσαν να αναφέρει τα τρία επαγγέλματα που θα τον ενδιέφερε να ακολουθήσει, απαντούσε: «Πολιτικός. Κοινωνιολόγος. Καπετάνιος σε βαπόρι». ΑΥΤΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ. Αυτό είναι που λείπει εδώ και 20 χρόνια από την Ελλάδα! Τα σχόλια δικά σας!
Y.Γ. 2 . Όπως εύστοχα επεσήμανε πρόσφατα η Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Φώφη Γεννηματά: « Πάνω στο μύθο ότι για όλα φταίει το ΠΑΣΟΚ χτίστηκαν πολιτικές καριέρες ελλείψει άλλων επιχειρημάτων και όπως αποδείχθηκε όχι για το καλό της χώρας.» Δυστυχώς ο λαός έχει και μνήμη και κρίση. Όποτε ορισμένοι ας μη βιάζονται. Και το κυριότερο ας μη φύγουν από το γήπεδο πριν το τελευταίο σφύριγμα.