Η Τόνι Μόρισον, από τις κορυφαίες φωνές της σύγχρονης λογοτεχνίας κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 88 ετών.
Η οικογένεια και ο εκδότης της ανακοίνωσαν την Τρίτη ότι πέθανε το βράδυ της Δευτέρας στο Ιατρικό Κέντρο Μοντεφιόρε της Νέας Υόρκης ύστερα από σύντομη ασθένεια.
Ο θάνατος της πολυβραβευμένης συγγραφέως συνιστά μεγάλη απώλεια για τα αμερικανικά και τα παγκόσμια γράμματα.
Η Τόνι Μόρισον, που το πραγματικό της όνομα ήταν Κλόε Αρντίλια Γουόφορντ, γεννήθηκε το 1931. Το 1988 κέρδισε για την Αγαπημένη το βραβείο Πούλιτζερ. Το 1993 τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας.
Ήταν το δεύτερο από τα τέσσερα παιδιά της οικογένειας. Ο πατέρας της Τζορτζ εργαζόταν κυρίως ως μεταλλοκολλητής, αλλά έκανε παράλληλα κι άλλες δουλειές προκειμένου να στηρίξει την οικογένειά του, ενώ η μητέρα της ήταν μέλος της χορωδίας στην Αφρικανική Επισκοπική Εκκλησία των Μεθοδιστών. Η Τόνι Μόρισον έχει τονίσει σε συνεντεύξεις της πως οι γονείς της τής εμφύσησαν την αγάπη για το διάβασμα, τη μουσική και την αφροαμερικανική παράδοση.
Η συνοικία που μεγάλωσε ήταν πολυφυλετική: οι γείτονές της, εκτός από Αφροαμερικανοί, ήταν Πολωνοί, Ιταλοί και εβραίοι. Ίσως το συγκεκριμένο περιβάλλον να βοήθησε τη Μόρισον να μην αισθανθεί κατώτερη ή διαφορετική παρόλο που ήταν η μόνη Αφροαμερικανή στην τάξη. «Ήμουν η μόνη μαύρη μαθήτρια και η μόνη που ήξερε να διαβάζει» είχε δηλώσει σε συνέντευξή της στους New York Times.
Το σχολείο ακολούθησαν οι σπουδές της στην αγγλική φιλολογία στο πανεπιστήμιο Howard και στη συνέχεια στο Cornell, απ’ όπου έλαβε τον μεταπτυχιακό της τίτλο το 1955. Το 1957 επέστρεψε στο Howard University ως καθηγήτρια και γνώρισε τον μετέπειτα σύζυγό της Χάρολντ Μόρισον, αρχιτέκτονα από την Τζαμάικα. Το 1961 το ζευγάρι απέκτησε έναν γιο, ωστόσο δύο χρόνια αργότερα, η Τόνι αποφάσισε να χωρίσει. Εκείνος επιστρέφει σ την Τζαμάικα και η Τόνι, έγκυος στο δεύτερο παιδί, γύρισε στη γενέτειρά της.
Στο Οχάιο θα μπορούσε να μεγαλώσει με τη βοήθεια των συγγενών της τους γιους της Χάρολντ και Σλέιντ, ωστόσο μετακόμισε μόνη της με τα παιδιά της στην πόλη Syracuse της Νέας Υόρκης για να εργαστεί ως επιμελήτρια βιβλίων. Μια επαγγελματική απόφαση που ύστερα από λίγο καιρό την οδήγησε στον διεθνούς κύρους εκδοτικό οίκο Random House, στη θέση της υπεύθυνης εκδόσεων.
Έχοντας αφήσει το δικό της αποτύπωμα στον εκδοτικό κόσμο, δίνοντας ιδιαίτερη βαρύτητα στην έκδοση Αφροαμερικανών συγγραφέων και συνεργαζόμενη με την ακτιβίστρια ‘Αντζελα Ντέιβις και τον διάσημο πυγμάχο Μοχάμεντ ‘Αλι στην συγγραφή των αυτοβιογραφικών τους έργων, η Μόρισον το 1970 εξέδωσε το πρώτο της μυθιστόρημα, το Γαλάζια Μάτια (The Bluest Eye). Για τη συγγραφική της ιδιότητα επέλεξε το υποκοριστικό «Τόνι». Η Τόνι Μόρισον ήταν καθολική και διάλεξε το καλλιτεχνικό της ψευδώνυμο προς τιμήν του ‘Αγιου Αντώνιου.
«Είναι γεγονός ότι έχω απολαύσει αρκετές τιμές. Καθεμιά από αυτές είναι πολύτιμη αλλά ορισμένες είναι πιο ξεχωριστές από άλλες. Αναμφισβήτητα το Νομπέλ Λογοτεχνίας δεσπόζει ανάμεσα στα βραβεία μου» είχε δηλώσει η ίδια στο «Βήμα της Κυριακής τον Φεβρουάριο του 2016.
«Πρώτον, επειδή η τελευταία φορά που το απέσπασε γυναίκα και Αμερικανίδα ήταν η Περλ Μπακ το 1938 και, δεύτερον, επειδή ως τότε δεν το είχε λάβει ποτέ κάποιος αφροαμερικανός συγγραφέας, άνδρας ή γυναίκα. Επομένως η διάσταση της αντιπροσώπευσης ήταν σημαντική για εμένα» συμπλήρωνε τότε η ίδια.
«Κάποτε άρχισα να γράφω για τους μαύρους ανθρώπους και όχι σχετικά με τους μαύρους ανθρώπους· εντός αυτής της κουλτούρας, όχι κοιτώντας την από μια προνομιούχο απόσταση»
»Το αποτέλεσμα δεν ήταν μόνο μια αληθινή καλλιτεχνική ελευθερία για εμένα, αλλά και ένας σεβασμός προς τους αναγνώστες εν γένει, ανεξαρτήτως πολιτισμικής ή φυλετικής προέλευσης» είχε υπογραμμίσει στη συνέντευξη της στο «Βήμα της Κυριακής».
Η Τόνι Μόρισον εργάστηκε στον εκδοτικό οίκο Random House, δίδαξε επί μακρόν σε πανεπιστήμια όπως το Γέιλ και το Πρίνστον και έγραψε διηγήματα, κριτικά δοκίμια και έντεκα μυθιστορήματα, από το Γαλάζια μάτια (1970) ως το Ο θεός να φυλάει το παιδί (2015).
Το 2012 ο θαυμαστής της Μπαράκ Ομπάμα της απένειμε το Προεδρικό Μετάλλιο της Ελευθερίας.
«Η Τόνι Μόρισον ήταν εθνικός θησαυρός, τόσο καλή αφηγήτρια, τόσο μαγευτικά σαν άνθρωπος όσο και στα γραπτά της» έγραψε ο Ομπάμα στο Twitter. “Η γραφή της ήταν μια όμορφη, γεμάτη νόημα πρόκληση για την συνείδησή μας και την ηθική μας φαντασία. Μεγάλο προνόμιο να αναπνέεις τον ίδιο αέρα με εκείνην, έστω και για λίγο».
Τα τελευταία χρόνια τα βιβλία της Τόνι Μόρισον επανακυκλοφορούν στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος σε νέες μεταφράσεις της Κατερίνας Σχινά.
πληροφορίες ΤΟ ΒΗΜΑ