Όταν πριν λίγες εβδομάδες μου τηλεφώνησε ο Σπύρος Δανέλλης και μου ζήτησε να παρουσιάσω το βιβλίο του, ανταποκρίθηκα με μεγάλη χαρά.
Το βιβλίο αποτελεί, μια συλλογή από άρθρα, εισηγήσεις, συνεντεύξεις ή ομιλίες από το 1993 μέχρι σήμερα.
Η χρησιμότητά τους έγκειται στο γεγονός, ότι μας επιτρέπουν να κατανοήσουμε τις παθογένειες στη λειτουργία του πολιτικού συστήματος, το θεσμικό έλλειμμα που χαρακτηρίζει τη χώρα αλλά και τις στρεβλώσεις στον τρόπο λειτουργίας της οικονομίας, παράγοντες που ευθύνονται για την κρίση που αντιμετωπίζουμε.
Με τις προτάσεις που καταθέτει, επιχειρεί να οριοθετήσει τις προϋποθέσεις και τις επιλογές που έχουμε στη διάθεσή μας για να βγούμε από την κρίση.
Όταν άρχισα να διαβάζω τα κείμενα, διαπίστωσα, ότι σε σχέση με το χρόνο που αυτά γράφτηκαν, διατηρούν την επικαιρότητά τους.
Επιπρόσθετα, ο Σπύρος, «σφύριζε κόντρα στον άνεμο» σε δύσκολες στιγμές, τότε που πολλοί είτε σιωπούσαν, αφήνοντας τους λίγους από εμάς που αγωνίζονταν από τον Οκτώβριο του 2009 να επωμιστούν το βάρος της αντιμετώπισης της κρίσης, είτε άλλαζαν στρατόπεδο γιατί είναι πιο εύκολο να καταγγέλλεις και δυσκολότερο να υπερασπίζεσαι την αναγκαιότητα των δύσκολων επιλογών.
Η παρατηρητική ματιά του ορθολογιστή πολιτικού Δανέλλη διέβλεπε από νωρίς, πριν ξεσπάσει η κρίση, ότι «δεν είναι στραβός ο γιαλός» αλλά ότι εμείς ως χώρα αρμενίζαμε στραβά.
Γιατί, όπως λέει και ο ίδιος, η έκφραση:
«όταν εμείς χτίζαμε Παρθενώνες, οι Ευρωπαίοι έτρωγαν βελανίδια… δεν είναι παρά η αγωνιώδης έκφραση ανασφάλειας, φόβου και αίσθηση κατωτερότητας απέναντι στους άλλους».
Το βιβλίο περιλαμβάνει τρεις ενότητες.
Από την 1η ενότητα που φέρει τον τίτλο «Μύθοι και Δαιμόνια της Κρίσης» προστρέχω στο άρθρο με τίτλο «Περιούσιος Λαός». Είναι γραμμένο το 2000.
Σε αυτό το άρθρο συμπυκνώνεται η άποψη του Δανέλλη για τις ιδεοληψίες που μας εμποδίζουν στην κατάκτηση της αυτογνωσίας.
Αφορμή για τη συγγραφή αυτού του άρθρου, οι μεγάλες διαδηλώσεις για την αναγραφή ή μη του θρησκεύματος στα δελτία των αστυνομικών ταυτοτήτων.
Αν, λοιπόν, κάποιος, θέλει να αναζητήσει πρόδρομα φαινόμενα για την ανάδειξη σήμερα στην πολιτική σκηνή των ακραίων νεοναζιστικών και σκοταδιστικών αντιλήψεων, είναι χρήσιμο να ανατρέξει πίσω στα γεγονότα εκείνης της περιόδου.
Έγραφε τότε ο Δανέλλης:
«Η χρονική σύμπτωση των ακραίων φαινομένων των λαοσυνάξεων με την επικύρωση της ένταξης της χώρας μας στο στενό πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης τονίζει τις αντιφάσεις, τις αντιθέσεις και τις διαφορετικές ταχύτητες που χαρακτηρίζουν την ελληνική κοινωνία».
Θεωρώ, ότι αυτές οι αντιφάσεις και οι συνθήκες που επικρατούν στην Ελλάδα σε διαφορετικές περιόδους, καθορίζουν το αποτέλεσμα της χρόνιας σύγκρουσης που λαμβάνει χώρα στην Ελλάδα από την συγκρότησή της.
Μιας σύγκρουσης, ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση, στον ορθολογισμό και στο μυστικισμό, στη σκοτεινή πλευρά του Βυζαντίου και το Διαφωτισμό.
Σε αυτή τη φάση που μιλάμε, νικά η «καθ’ ημάς» Ανατολή, ο Μόσκοβος και το ξανθό το γένος.
Λέει ο Δανέλλης:
«οι Ευρωπαίοι Εταίροι έγιναν εχθροί, γιγαντώθηκε η αμυντική εσωστρέφεια του περιούσιου λαού του ανάδελφου έθνους και πολλαπλασιάστηκαν οι συνομωσίες των ανθελλήνων …
Αλλά θα τους αντιμετωπίσουμε, εμείς και η Παναγιά της Ελλάδας και ο καλός Θεός, οι οφειλές της ανθρωπότητας στην αρχαία Ελλάδα, οι Νεφελίμ, η Τράπεζα της Ανατολής, σωτήρες από τον Καναδά και μερικοί γηγενείς Μεσσίες»
Από την ανάγνωση των κειμένων του Σπύρου, διακρίνω την αγωνία του για την άνιση μάχη μεταξύ ορθολογισμού και ανορθολογισμού.
Μάχη, που ξεκινά πολύ πριν από την εκδήλωση της κρίσης αλλά κορυφώνεται κατά την διάρκεια της, όταν πλέον γίνεται φανερό, ότι οι δυνάμεις του ανορθολογισμού, του σκοταδισμού, του άκρατου λαϊκισμού, αριστερού και δεξιού, κυριαρχούν έναντι του ορθού λόγου.
Στους «Μύθους που μας Στοιχειώνουν» άρθρο του στο Protagon στον 7ο μύθο «Τα μνημόνια πηγή των δεινών μας» γράφει:
«Αριστερή και δεξιά προπαγάνδα από κοινού με την επικρατούσα στον Τύπο, κυρίως ηλεκτρονικό, σχολή της λαϊκιστικής δημαγωγίας, διαμορφώνουν στην κοινωνία την πεποίθηση, ότι η οικονομική και κοινωνική συντριβή της χώρας οφείλεται στα Μνημόνια που ψήφισαν οι “προδότες και δοσίλογοι βουλευτές του ΠΑΣΟΚ” ενώ οι φίλοι του λαού εκ του ασφαλούς κρατήθηκαν αμόλυντοι».
Και αναρωτιέται για τη στάση της Αριστεράς που αρνείται την ανάγκη να αντιμετωπιστούν τα δημοσιονομικά προβλήματα της χώρας:
«τι σόι Αριστερή αντίληψη είναι, το να σπρώξουμε τις οφειλές μας στις μελλοντικές γενιές, τι διαγενεακή δικαιοσύνη πρεσβεύει αυτή η Αριστερά;»
Οι μυθοπλασίες και η εργαλειοποίηση των θεσμών από τη δεξιά και την αριστερά ευθύνονται, κατά τον Δανέλλη, όχι μόνο για το ότι φτάσαμε μέχρι εδώ, αλλά και για τον τρόπο που επέλεξαν διάφοροι να σταθούν απέναντι στη μεγαλύτερη κρίση της χώρας.
Λέει ο Δανέλλης, «όσοι σήμερα εκ του ασφαλούς καταδικάζουν την αποδοχή του πρώτου Μνημονίου δεν μας εξηγούν, πώς θα φτάναμε στο δεύτερο αν δεν είχαμε εξασφαλίσει τη διάσωσή μας»;
Μήνυμα καθαρό για όσους αναζητούσαν στα Ζάππεια τις λύσεις, για τα δίδυμα ελλείμματα της χώρας, για το θεσμικό έλλειμμα και για το μη ανταγωνιστικό παραγωγικό πρότυπο.
Αλλά και στους άλλους, που αποκαλούσαν τα στελέχη του ΠΑΣΟΚ προδότες, μειωμένου πατριωτισμού, αυτούς που υπόσχονται ότι θα σχίσουν τα μνημόνια ή θα τα καταργήσουν με ένα άρθρο.
Και βέβαια, σε όσους μέσα από τα τείχη, λένε πως υπήρχε και άλλη λύση γιατί τώρα έτσι βολεύει.
Μια από τις μεγαλύτερες αδυναμίες της χώρας, το έλλειμμα των θεσμών και η εργαλειοποίηση τους από Δεξιά και Αριστερά. Οι θεσμοί είναι καλοί μόνο αν υπηρετούν τις ανάγκες μας, είναι η επικρατούσα αντίληψη.
Την προηγούμενη εβδομάδα το ΕΚ ψήφισε την Έκθεση για τις Τρόικες με μεγάλη πλειοψηφία.
Την Έκθεση καταψήφισαν οι Ευρωβουλευτές της ΝΔ, οι οποίοι σε ανακοίνωσή τους για τη στάση τους κατηγόρησαν το ΕΚ, ότι αλλοίωσε τα στατιστικά στοιχεία για το έλλειμμα του 2009.
Επίσης, λένε, ότι η Έκθεση βγάζει λάθος συμπεράσματα για το πώς φτάσαμε στο Μνημόνιο.
Δηλαδή, οι Ευρωβουλευτές της ΝΔ κατηγορούν τους συναδέλφους τους του ΕΛΚ, ότι κακώς ψήφισαν την Έκθεση, που αναφέρει ότι γινόταν παραποίηση στατιστικών στοιχείων στην Ελλάδα μέχρι το 2009 ή ότι το έλλειμμα του 2009 ήταν 15,7% ή ότι το χρέος αυξήθηκε υπέρμετρα μεταξύ 2003 και 2009, γιατί αυτά δεν ισχύουν.
Γιατί άλλα είναι τα δημοσιονομικά δεδομένα του 2009. Το ποιο είναι το έλλειμμα του 2009, θα μας το πουν κάποια άλλη στιγμή, φαντάζομαι.
Πάντως, κατ’ αυτούς, δεν είναι αυτό που αποδέχονται η ΕΛΣΤΑΤ και η Eurostat.
Την Έκθεση καταψήφισε και ο ΣΥΡΙΖΑ παρά τις συνεχείς ανακοινώσεις του περασμένου Δεκεμβρίου, ότι υπάρχει σκευωρία για να μην γίνει συζήτηση στη Βουλή με τους δυο Ευρωβουλευτές που ετοίμαζαν την Έκθεση.
Προφανώς, τα ευρήματα της Έκθεσης δεν εξυπηρετούν την αφήγησή του, αφού στην Έκθεση αναφέρεται, ότι η χώρα δεν είχε άλλες επιλογές και έτσι αποσιωπήθηκε εντελώς το γεγονός.
Ως έχει η Έκθεση, δεν θα ζητηθεί ούτε από τους Βουλευτές της ΝΔ ούτε του ΣΥΡΙΖΑ να συζητηθεί στη Βουλή.
Ο Δανέλλης, υποστήριζε από παλαιά, την αναγκαιότητα για ευρύτερες πολιτικές συναινέσεις ως προϋπόθεση για σημαντικές μεταρρυθμίσεις.
Στο άρθρο του «Η Ουτοπία της Διακομματικής Συνεννόησης για το Δημόσιο» εκφράζει την απογοήτευσή του για τη στάση των Κομμάτων να μην προχωρήσουν σε μια συνεννόηση για την αναμόρφωση της Δημόσιας Διοίκησης.
Αυτή η ανάγκη, είναι μεγαλύτερη μετά το ξέσπασμα της κρίσης, διότι η αντιμετώπιση της κρίσης στην Ελλάδα δεν θα μπορούσε και δεν μπορεί να γίνει μόνο από ένα Κόμμα.
Απαιτεί ευρύτερες πολιτικές συναινέσεις, που τα Κόμματα της Αντιπολίτευσης δεν επιθυμούν να παράσχουν, υποβαθμίζοντας το ρόλο της πολιτικής σταθερότητας για την αντιμετώπιση της κρίσης.
Σε συνέντευξή του με τίτλο: «Μας Συμπαθούν αλλά δεν μας Καταλαβαίνουν», απαντάει σε ερώτημα, για το αν οι Ευρωπαίοι πολιτικοί μας κατανοούν:
«Δεν κατάλαβαν όμως ποτέ, πως, ενώ βρισκόμαστε στον γκρεμό, πήγαμε πέρυσι σε διπλές εκλογές. Πως, ακόμη σήμερα, οι πολιτικές δυνάμεις αδυνατούν να συνεννοηθούν, ώστε να αποκτήσουμε διαπραγματευτική ισχύ προτείνοντας, επιτέλους, ένα ρεαλιστικό εναλλακτικό σχέδιο εξόδου από την κρίση».
Λόγια επίκαιρα, που απευθύνονται, όχι μόνο σε εκείνους που βρίσκονται εκτός των τειχών αλλά και σε εκείνους εντός των τειχών, που δυνατά ή σιγανά αποδυνάμωναν τον ούτως ή άλλως αρνητικό συσχετισμό δυνάμεων, αφού το ΠΑΣΟΚ μόνο, και όχι όλο, έδινε τη μάχη στις κρίσιμες για τη χώρα στιγμές.
Και επειδή το τελευταίο διάστημα, γίνεται μια κατευθυνόμενη και εκ του πονηρού συζήτηση για το ρόλο του ΠΑΣΟΚ στη διασφάλιση της πολιτικής σταθερότητας, θα ανατρέξω σε πρόσφατα περιστατικά για να καταδείξω πόσο όψιμη και ιδιοτελής είναι η αγωνία της ΝΔ, ως προς το ζήτημα αυτό.
Το Νοέμβριο του 2011, συναντηθήκαμε στο γραφείο του τότε Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης και Υπ. Οικονομικών κ. Ε. Βενιζέλου με τριμελή αντιπροσωπεία της Ν.Δ. προκειμένου να τους ενημερώσουμε για τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετώπιζε η χώρα, καθώς έπρεπε να ψηφιστούν κρίσιμα νομοσχέδια για να γίνει η εκταμίευση των χρημάτων του δεύτερου προγράμματος, που μόλις είχε εγκριθεί και να εφαρμοστεί το PSI.
Αφού έγινε λεπτομερής ενημέρωση, περιμέναμε ερωτήσεις για τα μεγάλα θέματα της χώρας, αλλά διαπιστώσαμε, ότι το πιο σημαντικό για την αντιπροσωπεία της ΝΔ ερώτημα, ήταν αν οι εκλογές θα γίνουν τη Δεύτερη ή την Τρίτη Κυριακή του Φεβρουαρίου του 2012.
Τελικά, η χώρα οδηγήθηκε σε εκλογές τον Μάιο οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα να κυριαρχήσει η αβεβαιότητα, καθώς τα δύο πρώτα Κόμματα, δηλαδή η ΝΔ του 18,9% και ο ΣΥΡΙΖΑ του 16,7% ήθελαν, ανεξαρτήτως κόστους για τη χώρα και την πολιτική σταθερότητα, να πάμε σε δεύτερες εκλογές.
Η εμπιστοσύνη των καταθετών χάθηκε μετά την πρώτη Κυριακή και σε διάστημα 10 ημερών πριν από τις εκλογές του Ιουνίου διέρρευσαν περίπου 15 δις ευρώ.
Στη 2η Ενότητα με τίτλο «Λάθη, Πάθη και Αυταπάτες» ο Δανέλλης αναδεικνύει τα εμπόδια, που ύψωσαν στη μεγάλη τους πλειοψηφία τα ΜΜΕ, στην κατάκτηση της αυτογνωσίας αλλά και στην αντιμετώπιση της κρίσης.
Λέει, σε εισήγησή του σε Εσπερίδα στα Χανιά, το 2011:
«Με βασική ευθύνη των ΜΜΕ ποτέ ο διάλογος στη χώρα μας δεν αφορά την ουσία του προβλήματος. Πάντα μένει στην επιφάνεια, συχνά με στερεότυπα αγραμματοσύνης και λαϊκισμού».
Σήμερα, η άποψη αυτή παραμένει επίκαιρη.
Την Κυριακή 9 Μαρτίου στην Καθημερινή δημοσιεύτηκε η επιστολή του τότε Διοικητή της ΕΚΤ κ. Τρισέ προς τον Πρωθυπουργό της χώρας Γ. Παπανδρέου.
Το περιεχόμενο της ήταν αποκαλυπτικό, ως προς τις συνέπειες για το τραπεζικό σύστημα της χώρας και την οικονομία, αν η κυβέρνηση Παπανδρέου προχωρούσε σε αναδιάρθρωση του χρέους.
Καθώς το θέμα της βιωσιμότητας του χρέους αλλά και των επιλογών που υπάρχουν στη διάθεση μας παραμένει επίκαιρο, θα περίμενε, όπως τόνισε σε άρθρο του στην Καθημερινή της 12 Μαρτίου ο Αγ. Στάγκος, να γίνει μεγάλη δημόσια συζήτηση για το θέμα αυτό και υπό το πρίσμα του περιεχομένου της επιστολής.
Άλλωστε, ανάλογη συζήτηση ξεκίνησε όταν δημοσιοποιήθηκε έγγραφο του ΔΝΤ που εξέφραζε την άποψή του για την αναγκαιότητα πραγματοποίησης της αναδιάρθρωσης.
Η απαξίωση των ΜΜΕ δεν είναι τυχαία, ούτε υστερεί έναντι αυτής του πολιτικού δυναμικού.
Όπως λέει και ο Δανέλλης:
«Πολιτική και δημοσιογραφία στην Ελλάδα πορεύτηκαν σε μια παράλληλη απαξίωση, σε μια τεμνόμενη χειραγώγηση, σε μια μοιραία σχέση αλληλοεξυπηρέτησης, ευνουχισμού και τελικά, αναξιοπιστίας».
Η Τρίτη Ενότητα με τίτλο «Να Αλλάξουμε Νοοτροπία, Συνήθειες και Τρόπο Δουλειάς» είναι η συνεισφορά του στο δημόσιο διάλογο με προτάσεις για την επόμενη ημέρα, πολλές από τις οποίες, αν και γραμμένες από παλιά, είναι ανησυχητικά επίκαιρες.
Λέει στην εισαγωγή της Τρίτης Ενότητας:
«Ξαναδιαβάζοντας δημόσιες παρεμβάσεις μου περασμένων δεκαετιών, διαπίστωσα ότι θα μπορούσα να τις δημοσιεύσω ξανά σήμερα χωρίς καμία αλλαγή… … είναι τρομακτική η διαπίστωση, τρομάζει κανείς, αν αναλογιστεί πόσοι και πόσοι έχουν περάσει από την πολιτική ζωή του τόπου, με την ελκυστική αλλά παραπλανητική συνθηματολογία της ριζοσπαστικής αλλαγής».
Υποστηρίζω, ότι η χώρα για να γίνει ένα κανονικό κράτος, που είναι και το μεγάλο ζητούμενο, προϋποθέτει, ότι θα αποκτήσει και κανονικά Κόμματα.
Ο Δανέλλης βλέπει τα ιστορικά Κόμματα στην Ευρώπη να γκρεμίζονται, τον ευρωσκεπτικισμό να αναδεικνύεται απειλητικός.
Για αυτόν, η ανασύνταξη της κεντροαριστεράς μέσα από τη συνεργασία των πολιτικών δυνάμεων του χώρου είναι απόλυτη ανάγκη, για να εκφραστεί πολιτικά ένα σημαντικό τμήμα της κοινωνίας.
Βλέποντας τις δυστοκίες, λέει ο Δανέλλης, πως το «ΠΑΣΟΚ χωρίς οποιαδήποτε κριτική αποτίμηση του παρελθόντος δεν πείθει, και η ΔΗΜΑΡ στην προσπάθειά της, να είναι μόνη της ο τρίτος πόλος, δεν εμπνέει.
Σήμερα, υπάρχουν πολλές διεργασίες στο χώρο της Κεντροαριστεράς που όμως δεν οδήγησαν στο μεγάλο ζητούμενο, δηλαδή, στη συνεργασία ΠΑΣΟΚ και ΔΗΜΑΡ. Δεν προκάναμε σύντροφε Λυκούδη, όπως θα έλεγε και ο αείμνηστος Χ. Φλωράκης.
Έχει όμως ο καιρός γυρίσματα. Ίσως, ότι δεν επιτεύχθηκε πριν τις Ευρωεκλογές, να το πετύχουμε μετά.
Προφανώς, ένα κανονικό κράτος προϋποθέτει και μια κανονική οικονομία και κανονικούς φορολογούμενους, που δεν αποφασίζουν κατά το δοκούν, πότε και αν θα πληρώσουν φόρους.
Σε ότι αφορά το παραγωγικό μοντέλο, η θέση του Δανέλλη είναι ξεκάθαρη, ότι μόνο μια οικονομία που κάνει ορθολογική αξιοποίηση των πόρων της και επικεντρώνεται στα συγκριτικά της πλεονεκτήματα, μπορεί να διασφαλίσει τις προϋποθέσεις για τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Για τον Δανέλλη, ο πρωτογενής τομέας, έχει το δικό του ιδιαίτερο ρόλο στην προσπάθεια ανασυγκρότησης της οικονομίας και στην απασχόληση ανθρώπων που επιστρέφουν στην ύπαιθρο.
Όμως, η πραγματική ανάπτυξη της υπαίθρου, απαιτεί διαφοροποίηση των γεωργικών δραστηριοτήτων, την ανάπτυξη, δηλαδή, των εναλλακτικών δραστηριοτήτων για τους γεωργούς, ώστε να αξιοποιείται πλήρως ο χρόνος του αγρότη και να πολλαπλασιάζονται οι πηγές εισοδήματος.
Εξίσου σημαντικός, είναι ο ρόλος του τουρισμού που στηρίζεται στο περιβάλλον, το οποίο πρέπει να προστατευτεί.
Στο τέλος του βιβλίου περιλαμβάνεται και η ομιλία του στην Ολομέλεια του ΕΚ για τη Γαλάζια Ανάπτυξη, – ήταν Εισηγητής ο Σπύρος – που είναι η νέα μεγάλη πολιτική της ΕΕ για τη θάλασσα, πρόταση, που όπως λέει ο ίδιος, μπορεί να αποτελέσει βάση αναφοράς για την κατάστρωση ενός σχεδίου Μάρσαλ για τις χώρες του Νότου.
Στο ερώτημα, πόσο καλά είναι τα κείμενα του Σπύρου; εκείνο που ξέρω να πω είναι, ότι για πολλά από αυτά, ένοιωσα ότι θα ήθελα να είμαι εγώ ο συγγραφέας τους.
Και βέβαια, ζήλεψα το σκίτσο στο εξώφυλλο του Α. Πετρουλάκη με τον Σπύρο βρακοφόρο.
Οι Πόντιοι και οι Κρητικοί, πέρα από τη λύρα, μας συνδέει και η βράκα!
Κλείνοντας, θέλω να μιλήσω για τον Ευρωβουλευτή Σπύρο Δανέλλη, και να τον ευχαριστήσω για τη βοήθεια και τη συμπαράσταση που είχαμε οι Βουλευτές της περιφέρειας για τα ζητήματα Αγροτικής Πολιτικής και ειδικά της Νέας ΚΑΠ.
Ως Έλληνας που κατάγεται από την Ελασσόνα, μια ορεινή επαρχία του Νομού Λάρισας με ιδιαίτερα αναπτυγμένη κτηνοτροφική δραστηριότητα, θέλω να τον συγχαρώ γιατί με δική του παρέμβαση διασφαλίστηκαν πρόσθετα κονδύλια για την Ελλάδα και τους Έλληνες κτηνοτρόφους στη νέα ΚΑΠ.
Ο Σπύρος πέτυχε να διευρυνθεί ο αρχικός ορισμός του βοσκότοπου – ο αρχικός ταίριαζε στα βοσκοτόπια της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης- ώστε να περιλαμβάνει και εκτάσεις με ξυλώδη βλάστηση, σαν και αυτές που υπάρχουν στη χώρα μας και στο Μεσογειακό Νότο. Έτσι, μεγάλες εκτάσεις στη χώρα μας έγιναν επιλέξιμες και διασφαλίστηκαν πρόσθετα κονδύλια για μια οικονομία που βρίσκεται σε ύφεση από το 2008 και η οποία έχει χάσει πάνω από το 25% του ΑΕΠ και έχει ανάγκη από πόρους.
Σπύρο, καλή συνέχεια στους κοινούς αλλά και στους προσωπικούς σου αγώνες.