Φανταστείτε τον εαυτό σας σε μια σαβάνα της Αφρικής, πριν από χιλιάδες χρόνια. Ο ήλιος καίει, η ζέστη είναι αφόρητη και η πείνα σάς τυραννά. Τριγύρω σας, οι υπόλοιποι κυνηγοί τροφοσυλλέκτες της φυλής σας, έχουν ξεκινήσει το κυνήγι για την εύρεση τροφής. Εσείς, όμως, προτιμάτε να μείνετε κάτω από τη σκιά ενός δέντρου, χαλαρώνοντας και αφήνοντας τους άλλους να φέρουν το φαγητό.

Μπορεί να σας φαίνεται τεμπέλικο και "ανόητο", αλλά στην πραγματικότητα, η συμπεριφορά σας αυτή μπορεί να έχει μια λογική εξήγηση, σύμφωνα με την κοινωνιοβιολογία.

Η "αποδοτικότητα" της τεμπελίας

Σύμφωνα με την κοινωνιοβιολογία, οι άνθρωποι, όπως και τα ζώα, εξελίχθηκαν με τρόπο που να μεγιστοποιούν τις πιθανότητες επιβίωσης και αναπαραγωγής τους. Σε ένα περιβάλλον με περιορισμένους πόρους, η "αποδοτικότητα" είναι ζωτικής σημασίας.

Έτσι, ενώ οι υπόλοιποι κυνηγοί κουράζονται και ξοδεύουν ενέργεια για το κυνήγι, εσείς "εξοικονομείτε" δυνάμεις. Αν το κυνήγι είναι επιτυχημένο, θα επωφεληθείτε και εσείς από το φαγητό που θα φέρουν οι άλλοι. Αν, πάλι, το κυνήγι αποτύχει, δεν θα έχετε χάσει πολύτιμη ενέργεια.

Η "χαμηλή" νοημοσύνη ως πλεονέκτημα;

Φυσικά, η τεμπελιά δεν είναι πάντα η καλύτερη στρατηγική. Αν όλοι ήταν τεμπέληδες, η φυλή δεν θα επιβίωνε. Ωστόσο, η ύπαρξη κάποιων "τεμπέληδων" μπορεί να είναι ωφέλιμη για την ομάδα, καθώς αυτοί μπορούν να αναλάβουν άλλες εργασίες, όπως η φύλαξη του καταυλισμού ή η φροντίδα των παιδιών.

Επιπλέον, η "χαμηλή" νοημοσύνη, με την έννοια της έλλειψης φιλοδοξίας και διάθεσης για περιττές προσπάθειες, μπορεί να οδηγήσει σε μια πιο ήρεμη και μακροζωία ζωή. Οι άνθρωποι που δεν "κυνηγούν" την επιτυχία και την κοινωνική ανέλιξη, μπορεί να είναι πιο ευτυχισμένοι και να ζουν περισσότερο.

Η τεμπελιά έχει αποτελέσει στόχο κριτικής και αποδοκιμασίας από την αρχαιότητα, με πολλούς φιλοσόφους και σοφούς να καταδικάζουν την απραξία και την αδράνεια. Ακολουθούν μερικά από τα πιο γνωστά και διαχρονικά ρητά κατά της τεμπελιάς:

• "Αργία μήτηρ πάντων των κακών" (Η τεμπελιά είναι η μητέρα όλων των κακών): Αυτό το αρχαίο ελληνικό ρητό, που αποδίδεται στον αρχαιότερο φιλόσοφο Χίλωνα της Σπάρτης, τονίζει τις αρνητικές συνέπειες της τεμπελιάς, η οποία θεωρείται η πηγή όλων των κακών, καθώς οδηγεί στην απραξία, την ανία και την ηθική κατάπτωση.

• "Ουκ έστιν άργος, αλλ' έργον" (Δεν υπάρχει αργία, αλλά έργο): Αυτό το λακωνικό ρητό, που αποδίδεται στους αρχαίους Σπαρτιάτες, υπογραμμίζει τη σημασία της εργασίας και της δράσης για το καλό της κοινότητας, ενώ καταδικάζει την τεμπελιά και την απραξία ως αφαίρεση αξίας στην κοινωνία.

• "Η τεμπελιά είναι ο τάφος του ζωντανού ανθρώπου" (Ισπανική παροιμία): Αυτή η παροιμία, που απαντάται σε πολλές κουλτούρες, παρομοιάζει την τεμπελιά με τον θάνατο, καθώς ο άνθρωπος που αφήνεται στην απραξία χάνει την ευκαιρία να ζήσει και να δημιουργήσει.

• "Η τεμπελία είναι σαν τη σκουριά, που κατατρώει το σίδερο" (Αγγλική παροιμία): Αυτή η παροιμία παρομοιάζει την τεμπελία με τη σκουριά, η οποία καταστρέφει το μέταλλο, υπογραμμίζοντας τις αρνητικές επιπτώσεις της απραξίας στην ψυχική και σωματική υγεία του ανθρώπου.

• "Ο τεμπέλης δεν κερδίζει ποτέ τίποτα" (Ελληνική παροιμία): Αυτή η παροιμία τονίζει ότι η τεμπελιά δεν οδηγεί σε κανένα θετικό αποτέλεσμα, καθώς ο άνθρωπος που δεν προσπαθεί για κάτι, δεν μπορεί να επιτύχει τους στόχους του.

Αυτά είναι μερικά μόνο από τα πολλά ρητά που έχουν γραφτεί κατά της τεμπελιάς. Όλα αυτά τα ρητά, με τον τρόπο τους, μας προτρέπουν να εγκαταλείψουμε την απραξία και να επιδιώξουμε την εργασία, τη δημιουργία και την προσωπική ανάπτυξη.

Η σύγχρονη εκδοχή της τεμπελίας

Στη σύγχρονη κοινωνία, η τεμπελιά έχει συνδεθεί με την ανεργία, την απάθεια και την έλλειψη κινήτρων. Ωστόσο, ακόμα και σήμερα, η "αποδοτικότητα" της τεμπελιάς μπορεί να έχει κάποια πλεονεκτήματα.

Για παράδειγμα, η αποφυγή της υπερβολικής εργασίας και του άγχους μπορεί να βελτιώσει την ψυχική και σωματική υγεία. Επίσης, η αφιέρωση χρόνου σε δραστηριότητες που μας ευχαριστούν, όπως η χαλάρωση, η διασκέδαση και η κοινωνική συναναστροφή, μπορεί να μας κάνει πιο ευτυχισμένους και δημιουργικούς.

Συμπεράσματα

Η τεμπελιά, λοιπόν, δεν είναι πάντα κάτι αρνητικό. Μπορεί να είναι μια εξελικτική στρατηγική που μας βοηθά να επιβιώσουμε και να ευημερήσουμε. Φυσικά, η ισορροπία είναι το κλειδί. Η υπερβολική τεμπελία μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα, αλλά η πλήρης απουσία της μπορεί να μας κάνει δυστυχισμένους και ανικανοποίητους.

Ας απολαύσουμε, λοιπόν, λίγη περισσότερη ανεμελιά, τεμπελιά, με σύνεση και μέτρο και ας θυμόμαστε ότι η ζωή είναι πολύ μικρή για να τη σπαταλήσουμε σε περιττές προσπάθειες κυνηγώντας ίσως ψεύτικες προσδοκίες, Χείμερες, οράματα, ιδεολογίες, δόγματα... που είναι απλώς λογικές πλάνες και εγκλωβίζουν τον άνθρωπο από ον της φύσης σε υποκατάστατο γρανάζι ενός κοινωνικού μηχανισμού αυτοσυντήσης χωρίς κανένα νόημα για τον άνθρωπο. Ίσως η άρνηση για ενσωμάτωση σε μια κούρσα ανταγωνισμού είναι μια πολύ έξυπνη αντίδραση την αλλοτρίωση της κοινωνικής οργάνωσης να εξαθλιώσει τον άνθρωπο σε δούλο της, να τον εξανδραποδίσει δηλαδή, σε εξάρτημα της μηχανικής του συστήματος παραγωγής και κατανάλωσης, να γίνει απλώς "υπήκοος" πελάτης της ιδεολογικής εξουσίας και των εργαλείων πειθούς της, την εκπαίδευση, διαπαιδαγώγηση, υποταγή του ποιμνίου σε κλειστές ιδέες προπαγάνδας και ελεγχόμενα από ιερατεία δόγματα πίστης.

Σας θυμίζει κάτι όλο αυτό το σενάριο;

Ευάγγελος Αλεξανδρής Ανδρούτσος – Fact Checker Εκπαιδευτικός, κοινωνιολόγος, δημοσιογράφος, εκδότης. Σύμβουλος οργάνωσης και επικοινωνίας. Συντονιστής διεθνών ευρωπαϊκών προγραμμάτων.

Πηγές:

https://www.facebook.com/groups/eureka.science.moments/posts/3935312383367620/

https://www.facebook.com/groups/eureka.science.moments/posts/3932200697012122/

https://www.facebook.com/groups/eureka.science.moments/posts/3941856789379846/

https://www.facebook.com/groups/eureka.science.moments/posts/3911975172368008/

https://www.facebook.com/groups/eureka.science.moments/posts/3231595883739277

https://www.facebook.com/groups/socialnetiquette/posts/10162588245578234/

https://www.facebook.com/groups/eureka.science.moments/posts/3856499047915621/

https://www.facebook.com/groups/natural.human.food/posts/1719416728788080/

https://www.facebook.com/groups/ellines.energoi.polites/posts/3981233088825968/