Θέλω να σας πω μια ιστορία. Μια ιστορία ζωής πέραν του μισού αιώνα. Την ιστορία της σχέσης μου με ένα ποτάμι, τον Έβρο.
Το 1970, μόλις απολύθηκα από το στρατό, διορίστηκα ως μηχανικός στην Περιφερειακή Διεύθυνση Υδραυλικών Έργων , του υπουργείου Δημοσίων Έργων. Η υπηρεσία αυτή είχε έδρα την Καβάλα και είχε στην αρμοδιότητά της όλους τους ποταμούς και τους χείμαρρους της Ανατολικής Μακεδονίας και τη Θράκης.
Δεν είχαν περάσει μερικοί μήνες , όταν με κάλεσε ένα πρωί στο γραφείο του ο Γενικός Διευθυντής της υπηρεσίας μου που ήταν Αλεξανδρουπολίτης.
«Ετοίμασε τα πράγματά σου», μου είπε με το αυστηρό του ύφος, «αποσπάσαι για λίγους μήνες στην Αλεξανδρούπολη»
Έμεινα έκπληκτος. Προσπάθησα να αντιδράσω. Στην Καβάλα ζούσε η οικογένειά μου, οι φίλοι μου, το κορίτσι μου. Ήταν ανένδοτος
Άκουσε, μου είπε, σε επέλεξα για μια εθνική αποστολή. Οι ειδικότητές σου του Τοπογράφου και του Πολιτικού Μηχανικού, με την εξειδίκευση που έχεις στις διευθετήσεις ποταμών και χειμμάρων, είναι απαραίτητες αυτή την ώρα στον Έβρο. Αποφασίστηκε να ευθυγραμμισθεί ο ποταμός στα Ελληνοβουλγαρικά σύνορα και θα μετάσχεις στην κοινή Ελληνοβουλγαρική επιτροπή μηχανικών και εμπειρογνωμόνων που θα χαράξει τα νέα σύνορα, διότι θα υπάρξουν συμψηφισμοί εδαφών μεταξύ των δύο κρατών».
Μου φάνηκε ενδιαφέρον το αντικείμενο και για ένα επίπλέον λόγο. Θα επισκεπτόμουν τη Βουλγαρία, μια κομμουνιστική χώρα, για την οποία ήταν τόσο αντικρουόμενες οι πληροφορίες που είχαμε.
«Και μετά θα επιστρέψω στην Καβάλα κύριε Επιθεωρητά;», ρώτησα με ελπίδα
«Όχι αμέσως. Θα αναλάβεις μια παρόμοια ευθύνη στο ΔΕΛΤΑ του Έβρου, όπου θα συμμετάσχεις στη διευθέτηση της κοίτης του ποταμού και θα επιβλέψεις την κατασκευή των αντιπλημμυρικών αναχωμάτων ». Άλλη μια διπλή πρόκληση. Να γνωρίσω από μέσα το περίφημο ΔΕΛΤΑ του Έβρου και τη γειτονική Τουρκία.
Σε λίγες μέρες βρέθηκα στα Δίκαια, μια κωμόπολη που έσφυζε από ζωή, δίπλα στα Ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Προηγουμένως είχα αντικρίσει λίγο μετά το Σουφλί , για πρώτη φορά, τον Έβρο να κυλάει τα ήρεμα νερά του δίπλα στο δρόμο, με την Τουρκία τόσο κοντά , στην απέναντι όχθη.
Σε λίγους μήνες τελείωσε η δουλειά μας στα Δίκαια και στο καταθλιπτικό Καπετάν Αντρέγιεβοτης Βουλγαρίας. Μπήκαν οι φαγάνες και οι μπουλντόζες του εργολάβου για να ευθυγραμμίσουν το ποτάμι , σύμφωνα με τα σχέδιά της κοινής μας επιτροπής.
Στο Δέλτα του Έβρου.
Από το Βορρά βρέθηκα στο νότο. Η πρώτη μου επαφή με τον βιότοπο του Δέλτα του Έβρου ήταν μια μαγεία. Καμία σχέση με το σήμερα. Τότε υπήρχαν άφθονα νερά. Πλημμυρισμένες ήταν όλες οι εκτάσεις. Πάνω από 300 είδη φυτών και δέντρων υπήρχαν στις όχθες των καναλιών . Πλατάνια, ιτιές, λεύκες και σκλήθρα. Μέσα στα κανάλια επέπλεαντα νούφαρα , στα λιβάδια φύονταν οι ίριδες , οι ορχιδέες, το κρίνο της θάλασσας. Παντού υπήρχαν πουλιά , εκατομμύρια πουλιά, εκατοντάδων ειδών. Νανόχηνες, πάπιες, ερωδιοί, πελεκάνοι, κύκνοι , αετοί, γερακίνες, κάλυπταν τις επιφάνειες των λιμνών ή αιωρούνταν στον ουρανό.Θηλαστικά τριγυρνούσαν στα δάση και στα λιβάδια. Αλεπούδες, ασβοί, κουνάβια, νυφίτσες, αγριόγατες, αγριογούρουνα, βίδρες. Στο γλυκό νερό ζούσαν το σαζάνι και ο γουλιανός ενώ στο αλμυρό το χέλι, η τσιπούρα, το κεφάλι, το λαβράκι και η γλώσσα. Οι ψαράδες είχαν στήσει τις παράγκες τους, όπου αποθήκευαν τα εργαλεία και τα δίκτυα τους και έδεναν τις μπλάβες τους. Έκαναν τη δουλειά τους αθόρυβα και ευλαβικά, ξεψάριζαν και μπάλωναν τα δίκτυα τους, λες και ήταν ένα με το περιβάλλον , ένα είδος ανθρώπινης πανίδας του βιότοπου.
Μέσα σε αυτό το μαγευτικό περιβάλλον έπρεπε να ασχοληθώ με πεζές ενασχολήσεις. Με μετρήσεις και αποτυπώσεις, με υπολογισμούς παροχών και με επιμετρήσεις κατασκευών. Ήταν φορές που το τοπογραφικό συνεργείο σταματούσε μαγεμένο για να παρακολουθήσει μια «πτήση» ενός πουλιού, μια βουτιά στην ασάλευτη λίμνη ή ένα ερωτικό παιχνίδι αναπαραγωγής.
Σε κάποιο σημείο είδα μερικά κτήρια, σαν βίλες. Μου είπαν ότι ήταν τα «καταφύγια» όπου έμεναν τα μέλη της βασιλικής οικογένειας όταν ανέβαιναν στον Έβρο για να κυνηγήσουν.
Τελειώσαμε τις μετρήσεις, χαράξαμε τα αναχώματα και μπήκαν οι μπουλντόζες, οι φορτωτές, τα φορτηγά και οι οδοστρωτήρες. Πάει χάθηκε η μαγεία. «Έπρεπε να γίνει αυτό το έργο», δικαιολογούνταν οι προϊστάμενοί μου. «Οι αγρότες ήθελαν περισσότερες εκτάσεις για καλλιέργειες και βοσκοτόπους». Τα ίδια περίπου έλεγαν και οι κάτοικοι της Δαδιάς που ήθελαν να εκμεταλλευτούν το πάλαι ποτέ δάσος τους. Και οι πολιτικοί τους άκουσαν.
«Τα καρτάλια θα φροντίσουμε ή τους ανθρώπους» , έλεγε αγρότης βουλευτής του ΠΑΣΟΚ, εννοώντας τα σπάνια αρπακτικά πουλιά που διαβιούσαν στο προστατευόμενο δάσος της Δαδιάς. (Και όμως εάν οι δασεργάτες συνέχιζαν να βρίσκονται μέσα στο δάσος, ίσως να μην είχε αφανισθεί από τη φωτιά).
Πέρασαν τα χρόνια. Παραιτήθηκα από το δημόσιο. Εγκαταστάθηκα μονίμως και παντρεύτηκα στην Αλεξανδρούπολη. Οι λίγοι μήνες έγιναν μια ολόκληρη ζωή. Μια από τις πρώτες μελέτες που ανέλαβα ήταν για μια μεταλλική γέφυρα κοντά στον Πέπλο, που θα συνέδεε την ελληνική ακτή του ποταμού με την απέναντι ακτή που ήταν επίσης …ελληνική.Ήταν ένα από τα παράξενα παιχνίδια της ροής του ποταμού που δεν υπήκοε στα σύνορα που χαράσσουν οι άνθρωποι… Όπως τα πουλιά του Ελληνικού Δέλτα που τρέφονται από τους ορυζώνες της Αίνου…
Αργότερα ασχολήθηκα με τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση . Στις εκλογές, το 1994, εκλέχθηκα Πρόεδρος του Νομαρχιακού συμβουλίου Έβρου . Το πρώτο πράγμα που σχεδιάσαμε ήταν η ανάδειξη του σπουδαίου υγροβιότοπου . Δημιουργήσαμε το Κέντρου Πληροφόρησης του ΔΕΛΤΑ, με σκοπό την οργάνωση των δράσεων που αφορούν τον υγροβιότοπο, στα πλαίσια του Φορέα Διαχείρισης, που υπαγόταν στο ΥΠΕΧΩΔΕ. Δράσεις επιστημονικές , προβολής,προστασίας και εξυπηρέτησης των επισκεπτών.
Αντί των επαίνων αντιμετωπίσαμε την αντίδραση. Κάποιοι δεν είδαν με καλό μάτι αυτό το Κέντρο, ούτε τον Φορέα διαχείρισης, του οποίου ζητούσαν την κατάργηση. Τότε έμαθα για τους αυθαίρετους οικιστές. Είναι μια ομάδα ατόμων που έχουν εγκατασταθεί στο κέντρο του υγροβιότοπου , σε δημόσια γη, μέσα σε 170 αυθαίρετα οικήματα , χωρίς οικοδομική άδεια, χωρίς αισθητική, με αταίριαστα υλικά, χωρίς αποχετεύσεις. Μεταξύ των αυθαίρετων οικιστών, υπήρχαν επώνυμοι πολίτες και δυο τρεις δημοτικοί σύμβουλοι. Τότε έγραψα στον τύπο για όσα συμβαίνουν στο ΔΕΛΤΑ. Όχι μόνο δεν βρήκα ανταπόκριση από τις αρμόδιες αρχές, αλλά αντιμετώπισα διώξεις δικαστικές. Με έκπληξη διαπίστωνα ότι η κατεδάφιση των εκατοντάδων αυθαίρετων κτισμάτων, μικρών και μεγάλων, ενώ θα ήταν μια αυτονόητη ενέργεια ενός κανονικού κράτους, εδώ ήταν μια διαδικασία που οδηγούσε σε αδιέξοδο. Τριάντα χρόνια από τότε καμία από τις αυθαίρετες κατασκευές δεν έχει κατεδαφισθεί, παρά τις αποφάσεις του αρμόδιου Δασαρχείου Αλεξανδρούπολης. Σε ένα τοίχο προσέκρουαν οι αναφορές του. Οι παρεμβάσεις πολιτικών όλων των Κυβερνήσεων ανάστελλαν τις αποφάσεις κατεδάφισης. Τα διοικητικά δικαστήρια έβρισκαν δικαιολογίες για να παρατείνουν την παρουσία τους μέσα στο Δέλτα. Πρόεδροι της Δημοκρατίας, πρωθυπουργοί, υπουργοί και βουλευτές τους επισκέπτονται για να τους επιβραβεύσουν, αδιαφορώντας για τις αυθαιρεσίες τους. Φυσικά τα κτίσματα, μεταξύ των οποίων και μια εκκλησία, δεν ήταν δυνατόν να νομιμοποιηθούν όπως απαιτούσαν οι «ιδιοκτήτες» τους. Θα έπρεπε να παραβιασθεί το Σύνταγμα. Αναβάλλεται λοιπόν στο διηνεκές η κατεδάφισή τους.
Η μόνιμη επωδός των οικιστών και των προστατών τους ήταν ότι αυτοί «φυλάνε Θερμοπύλες» και ότι χωρίς αυτούς θα είχαν «μπουκάρει» οι Τούρκοι. Στις μέρες μας οι παράτυποι μετανάστες, τα πιθήκια, όπως τους αποκαλούν, αντικατέστησαν τον προαιώνιο εχθρό. Ο ρατσισμός τον εθνικισμό. Οι «σερίφηδες» τους «φρουρούς των συνόρων».
Και όμως ο ποταμός Έβρος θα μπορούσε να γίνει ο ειρηνικός κρίκος που θα συνδέσει τις τρεις γειτονικές χώρες. Την Ελλάδα, τη Βουλγαρία και την Τουρκία. Παλαιότερα ο ποταμός ήταν πλωτός. Υπήρχαν μάλιστα και σκέψεις για τη σύνδεσή του με το Δούναβη, ώστε ο μεγάλος ποταμός των τριών πρωτευουσών από βήτα που τις διατρέχει(Βιέννη, Βουδαπέστη, Βελιγράδι), να φθάνει μέχρι τη Μεσόγειο . Και η Αδριανούπολη και η Ορεστιάδα θα συνδεόταν με το Αιγαίο. Εμείς όμως προτιμήσαμε τους θηριώδεις φράκτες που πάνε κόντρα στην Ιστορία και τη γεωγραφία. Και έπειτα ήρθαν και οι πυρκαγιές των δασών μας για να επιβεβαιώσουν ότι ο Έβρος είναι πολύ μακριά από την Αθήνα. Ότι ο νέος ρόλος που καλείται να διαδραματίσει στις νέες συνθήκες που διαμόρφωσε ο πόλεμος στην Ουκρανία, ως μια εναλλακτική διαδρομή απέναντι στα Δαρδανέλλια , είναι μόνο για τους οραματιστές. Για τις κυβερνήσεις θα είναι πάντα μια συνοριακή εμπόλεμη ζώνη, ιδανικό περιβάλλον για να επιβιώνουν οι πατριδοκάπηλοι και οι πολιτικάντηδες που εισπράττουν σε αντάλλαγμα τις ψήφους τους. Ως πότε θα τους ανεχόμαστε με τη σιωπή μας;