Κάποιες σκέψεις για το μεγάλο γεγονός της αντίστασης (ενώ γράφονται αυτές οι γραμμές) της Ουκρανίας που υπάρχει και αντιστέκεται.
Η πιο απεχθής και ολοκληρωτική πλευρά της λογικής Πούτιν είναι η επιχειρηματολογία του ότι η Ουκρανία είναι ψευδο-έθνος. Δεν υπάρχει κατ αυτόν δηλαδή. Δεν υπάρχει μια οργανωμένη κοινωνία σαράντα πέντε εκατομμυρίων πολιτών μέσα στη χώρα και περίπου άλλα δεκαπέντε εκτός. Και επομένως ο ίδιος έχει κάθε δικαίωμα να την «αφανίσει». Είναι μια λογική που υπερβαίνει και το ναζισμό. Τον οποίο ,με τα στερεότυπα του Σταλινισμού, τα αποδίδει στους αντιπάλους, τους Ουκρανούς….
Η θέση αυτή του Ρώσου ηγεμόνα δεν αφορά μόνο την Ουκρανία αλλά το σύνολο των συνορευόντων με την Ρωσία ευρωπαϊκών χωρών (Λευκορωσία, Γεωργία και Λιθουανία, Λετονία, Εσθονία. Ακόμα και την Σουηδία και τη Φιλανδία. Όταν είχε ξεκινήσει από την Γεωργία το 2014. Αλλά και των άλλων χωρών της αλήστου μνήμης ΚΟΜΕΚΟΝ . Όσο για τις αντίστοιχες στα Ανατολικά της χώρες μόλις πριν ένα μήνα το Καζακστάν πνίγηκε στο αίμα με την συνδρομή Ρωσικών τανκς. Αλλά εκείνα τα άμοιρα έθνη νομίζει ο Πούτιν ότι θα τα κρύψει πίσω από την γραμμή διαχωρισμού που αποπειράται να στήσει στην Ευρασία.
Εθνική και δημοκρατική ολοκλήρωση
Η Ουκρανία λοιπόν είναι το μεγαλύτερο από τα Ευρωπαϊκά έθνη των οποίων η πορεία προς την εθνική ολοκλήρωση όχι μόνο διακόπηκε βίαια με την αυτοκρατορία των Σοβιέτ και με την συνδρομή των Ναζί στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο αλλά και μετά από αυτόν ως το 1989-90. Έκτοτε με το τέλος του σιδηρού παραπετάσματος μαζί με τις άλλες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης έχουν εισέλθει στην περίοδο της εθνικής και δημοκρατικής ολοκλήρωσης.
Η Ουκρανία και οι χώρες που συνορεύουν με τη Ρωσία, επιπλέον, προσπαθούν να «οικοδομήσουν» την εθνική και δημοκρατική τους ολοκλήρωση έχοντας στο εσωτερικό τους μεγάλες μειοψηφίες ρωσικών πληθυσμών οι οποίες σε μια ολόκληρη ιστορική περίοδο αποτέλεσαν και τα «όργανα» (ή και τα θύματα) της ρωσικής ή σοβιετικής νομενκλατούρας. Και την ενεργοποίηση αυτών των μειοψηφιών προσπαθεί να αξιοποιήσει το καθεστώς Πούτιν
Αν θελήσει κανείς να κάνει συγκρίσεις της Ουκρανίας με την ιστορία της χώρα μας , ο Στάθης Καλύβας, τη συνέκρινε με το 1821, σίγουρα μπορεί να μεταφερθούμε έστω στο 1922. Όταν για τη χώρα μας τελείωσε η φάση της εθνικής επέκτασης και εγκαινιάστηκε η μεγάλη περίοδος της εθνικής ολοκλήρωσης. Μια περίοδος που ξεκίνησε με την ανταλλαγή πληθυσμών, ενσωμάτωση των προσφύγων, διακόπηκε με τον εμφύλιο και ξανά με την δικτατορία για να καταφέρουμε ακόμα και με εθνικές απώλειες να φτάσουμε σήμερα στην Ευρωπαϊκή μας συμμετοχή, στην λεγόμενη παραδόξως νεωτερική κατάστασή μας.
Τα λέμε όλα αυτά για να καταλάβουμε την πορεία της Ουκρανίας και των άλλων χωρών από το 1990 και εντεύθεν. Χωρίς δημοκρατική παράδοση προσπαθούν, να ενισχύσουν την εθνική τους αυτοπεποίθηση και να οικοδομήσουν σύγχρονα δημοκρατικά καθεστώτα, ευρωπαϊκά. Έχουν και θετικά και αρνητικά αποτελέσματα. Αυτό φαίνεται κυρίως στα βήματα που κάνουν ως προς την εθνική τους συνοχή και την ποιότητα των δημοκρατιών τους.
Περί παρακμής και στρατηγικών επιλογών
Η Δύση στης οποίας τα παραδείγματα αποβλέπουν αυτές οι χώρες έχει τα δικά της προβλήματα. Πολλοί αναφέρονται σε μια φάση παρακμής στην οποία έχει εισέλθει. Και σωστά επισημαίνεται, ως στοιχείο παρακμής, η ευχέρεια (ή και πολυτέλεια) που έχουν(με) αποκτήσει μεγάλα τμήματα του πληθυσμού της να σύρονται σε επιλογές λαϊκίστικες τύπου Τράμπ ή ανορθολογικές όπως αυτές των αντιεμβολιαστών.
Το σημαντικότερο η μεγαλύτερη κατάκτηση μας, αυτή της άρνησης του πολέμου και της υιοθέτησης των κανόνων του διεθνούς δικαίου για την επίλυση των διαφορών. Είναι αυτή η κατάκτηση την οποία, ηγέτες τύπου Πούτιν, θεωρούν το επίκεντρο των αδυναμιών των δημοκρατιών μας (και της παρακμής μας) και αξιοποιούν ως ευκαιρία για να επιβάλλουν με την βία τις ανιστορικές επιδιώκεις τους.
Αυτή η κατάκτηση αιτιολογεί βέβαια και τους λόγους της εμμονής της Δύσης να μην εισέλθει στο τρελοκομείο Πούτιν, μπαίνοντας σε ένα πόλεμο στην καρδιά της Ευρώπης. Έστω κι αν άφησε, με απώλειες, την Ουκρανία μόνη.
Από μια άλλη σκοπιά υπάρχουν σοβαρά, πιο πραγματιστικά, προβλήματα στρατηγικής που δημιούργησαν κενά στην ίδια την Ευρώπη και στη Δύση, τα οποία αξιοποίησε και ο Πούτιν. Ένα από αυτά είναι η «μετάθεση» από τις ηγεσίες των ΗΠΑ των προτεραιοτήτων της στον Ειρηνικό Ωκεανό. Υποβάθμισαν έτσι και άφησαν ελεύθερο το πεδίο εκεί που ιστορικά αναδεικνύονται οι μεγάλοι διαχωρισμοί, οι μεγάλες αντιθέσεις, δηλαδή στην Ευρασία. Την άποψη αυτή, δηλαδή του Κινεζικού κινδύνου που θα έρθει από τον Νότο, την ενστερνίστηκε πρώτος ο πιο προοδευτικός πρόεδρος των ΗΠΑ ο Ομπάμα και έσπευσε να την υιοθετήσει και ο Μπάιντεν με τις πρόσφατες πρωτοβουλίες του περί την Αυστραλία.. Όμως η μεγάλη εποχή της νεοτερικότητας έχει για επίκεντρο την Ευρώπη και περί αυτήν εκδηλώνονται οι μεγάλες αντιθέσεις. Αυτό δεν σημαίνει ότι αφήνεις ανεξέλεγκτο το Νότο.
Έστω κι αν οι ίδιοι οι Ευρωπαίοι με αφορμή την εξάντληση από το δεύτερο παγκόσμιο αφεθήκαμε στην ασφάλεια των ΗΠΑ. Και ούτε ως Ευρώπη (Ε.Ε.) κάναμε έστω βήματα αμυντικής θωράκισης …
Τώρα, με την επέμβαση Πούτιν, βρισκόμαστε ενώπιον νέας κατάστασης. Οι μεγάλες κατακτήσεις της διεθνούς νομιμότητας και τάξης βρίσκονται σε κίνδυνο.
Ο πρόεδρος Μπάιντεν παρά ταύτα έδειξε να κατανοεί την συγκυρία και προειδοποίησε τον πλανήτη για την ειλημμένη απόφαση Πούτιν να ανοίξει τους ασκούς του Αιόλου. Ανάλογη ετοιμότητα έδειξε και ο Μακρόν και ακολούθησε ο καγκελάριος της Γερμανίας.
Ακούγονται πολλές απόψεις περί συμφωνιών που έπρεπε να έχουν γίνει με την Ρωσία του Πούτιν. Παρακολουθώντας την πορεία του, μια εικοσαετία και πλέον, ποτέ δεν υπήρξε περιθώριο γιατί ο δρόμος του από την αρχή της εξουσίας του ήταν αναθεωρητικός και επεμβατικός σε συνέχεια του κομμουνιστικού καθεστώτος (π.χ. Τσεχοσλοβακία αλλά και Γεωργία).
Όποιος έχει κουβεντιάσει με Ανατολικοευρωπαίους θα τους ακούσει να διαμαρτύρονται γιατί έχασαν, κλεισμένοι στο σιδηρούν παραπέτασμα, μια ολόκληρη εποχή προόδου από το 1945 ως το 90. Μια εποχή συναρπαστικής δημοκρατικής εξέλιξης της δυτικής Ευρώπης (κι εμείς χάσαμε πάνω από μια δεκαετία, εμφύλιο και δικτατορία). Και ήλπιζαν και ελπίζουν ότι θα αξιοποιήσουν την εποχή που τώρα διανύουμε. Θα κόψουν δρόμο. Αναγνωρίζουν ότι στερούνται δημοκρατικής εμπειρίας αλλά ο δικός τους δρόμος δεν μπορεί να παρακάμψει αυτόν της εθνικής ολοκλήρωσης σε συνδυασμό και ανεξάρτητα από την ιστορική τους διαδρομή.
Πολλές αναγνώσεις μπορούμε να κάνουμε π.χ. για το ιστορικό παρελθόν της Ουκρανίας και για την ποιότητα της δημοκρατίας της. Όμως η μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών της πρωτίστως θέλουν να οικοδομήσουν μια εθνικά ανεξάρτητη και δημοκρατική κοινωνία. Και το αποδεικνύουν αυτές τις μέρες ηγεσία και πολίτες δημιουργώντας παράδειγμα για όλους μας.
Η Ουκρανική αντίσταση και η διεθνής κινητοποίηση.
Στην Ουκρανία λοιπόν κρίνεται αυτή την περίοδο το μέλλον των συνορευόντων με την Ρωσία κα γενικότερα των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης. Η εθνική ολοκλήρωση άλλωστε είναι μια διαδικασία εκδημοκρατισμού, όχι ανέφελου όπως δείχνει αρκετά παραδείγματα.
Αυτό σημαίνει ότι πρέπει η Ευρώπη και η Δύση γενικότερα να βρει τρόπους υπεράσπισης της Ουκρανίας απέναντι στον Πούτιν και στις αντιλήψεις εκείνες που βλέπουν την δημοκρατική εξέλιξη ως κίνδυνο.
Η άποψη ότι και η Ρωσία έχει τα δίκια της και δήθεν κινδυνεύει από την επιθετικότητα της Ουκρανίας και της Δύσης είναι παραπλανητική. Είναι πιο παραπλανητική κι απ τους ισχυρισμούς Ερτογάν ότι κινδυνεύει από την Ελλάδα. Από τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό των όμορων χωρών του. Από τη σύγκριση με την Δημοκρατία ως θεσμό κινδυνεύει ο ολοκληρωτισμός του Πούτιν. Οι συγκρίσεις δε με την κρίση στον κόλπο των χοίρων και το γιουγκοσλαβικό ως προς τη στάση της Δύσης όταν δεν είναι υποκριτικές έχουν περιορισμένη αξία .
Η επέμβαση Πούτιν έχει το χαρακτήρα της ύβρεως. Μετατρέποντας την ανασφάλεια του καθεστώτος του σε αλόγιστη επιθετικότητα θεωρεί πως όλοι θα υποκύψουμε. Νομίζει ότι αποτελεί δυναμική συνέχεια της «ένδοξης» Σοβιετικής Αυτοκρατορίας. Ότι όχι μόνο η Ουκρανία αλλά η Δύση ως δημοκρατική λειτουργία θα αδρανεί και τελικά θα αποδεχθεί τα τετελεσμένα. Δηλαδή σαράντα πέντε εκατομμύρια πληθυσμός θα υποταγεί στο καθεστώς Πούτιν. Σε ποιά ηθική, πολιτισμική, οικονομική πραγματικότητα. Και αν υποτάξει την στρατιωτικά την Ουκρανία; Τι θα προσφέρει στον πληθυσμό της. Θα βουλιάξει ο ίδιος στις λάσπες του καθεστώτος του
Έκανε την μοιραία κίνηση προς το αδιέξοδο.
Οι ηγεσίες των θεσμών των δημοκρατιών μας, από τις ΗΠΑ ως την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ, τις μεγάλες και μικρές χώρες μας, για πρώτη φορά στην μεταπολεμική ιστορία δείχνουν να κατανοούν το μέγεθος του εκβιασμού και αυτό δεν μπορεί θα έχει αποτελέσματα. Το εύρος της ενότητας, γνωρίζοντας και το πολύπλοκο των κοινωνιών μας, είναι όντως πρωτόφαντο. Αυτή τη φορά δεν φαίνεται ότι θα υπερισχύσουν τα ίδια συμφέροντα αλλά ο κίνδυνος που διατρέχουν οι κεντρικές κατακτήσεις των κοινωνιών μας και της ανθρωπότητας.
Οι πολίτες σε όλες τις Δυτικές χώρες αλλά και παγκόσμια κινητοποιούνται μέρα την ημέρα. Δείχνουν να αντιλαμβάνονται ότι οι βασικές (και ηθικές)κατακτήσεις μας τίθενται στην πιο άμεση δοκιμασία. Ακόμα και στην ίδια τη δύσκολη απέραντη Ρωσία, ίσως στα αστικά της κέντρα, αντιλαμβάνονται τις ευθύνες τους. Ζουν άλλωστε την δημοκρατική πολιτιστική και οικονομική πραγματικότητα του καθεστώτος του. Όσο κι αν σήμερα τα γεγονότα κρίνονται, ώρα την ώρα, κι αυτό το οφείλουμε στο δημοκρατικό και εθνικό θάρρος και ήθος των Ουκρανών πολιτών. Ο Πούτιν έκανε την μοιραία κίνηση. Και ελπίζουμε βάσιμα ότι θα πληρώσει.