Πριν από 13 περίπου χρόνια, την επαύριο της καταστροφής της Αθήνας το 2008, σε μια έρευνα του Κ της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ (Ν.Βαφειάδης), είχα υποστηρίξει ότι έπρεπε να έρθει Μετρό στην πλατεία Εξαρχείων, και μάλιστα το γρηγορότερο, πράγμα που θα αναβάθμιζε τη γειτονια και μαζί με άλλες παρεμβάσεις πολεοδομικής και οικονομικής πολιτικής, θα συνέβαλλε αποφασιστικά να ξαναβρεί τον χαρακτήρα της κεντρικής περιοχής μικτής κατοικίας. Καλό παράδειγμα πολεοδομικής/θεσμικής παρέμβασης υπήρξε την δεκαετία του '90 -μετά από αγώνα τω κατοίκων- όταν με νόμο του ΥΠΕΧΩΔΕ περιορίστηκε η χρήση γραφείων μόνο έως το 2ο όροφο, ώστε να μην εκδιωχτεί η κατοικία.
Ως κάτοικος της ευρύτερης περιοχής Νεάπολης, έχω παρακολουθήσει τις διαχρονικές μεταμορφώσεις της και ιδίαίτερα της πλατείας: Από περιοχή φοιτητών και εκδοτικών οίκων με τα ανάλογα ταβερνάκια και μπαράκια, και αργότερα Silicon Valley (Στουρνάρα και γύρω δρόμοι) και κέντρο εναλλακτικής κουλτούρας εν γένει, κατάντησε τα τελευταία τουλάχιστον 10 χρόνια μια υποβαθμισμένη περιοχή με βρωμιά, ναρκωτικά, “προστασίες”, εγκληματικές συγκρούσεις αντίπαλων μαφιών και θέατρο τακτικών ιεροτελεστιών βεντέττας μεταξύ αστυνομίας και αναρχικών. Οι λεγόμενες “συλλογικότητες” καταστροφολογούν και προεξοφλούν ότι λόγω του μετρό δε θα μείνει στην πλατεία χώρος για διέλευση και συνάντηση. Στην πραγματικότητα τώρα είναι που δεν υπάρχει χώρος για διέλευση και συνάντηση μέσα στην πλατεία, εκτός από τους περιθωριακούς που τη μονοπωλούν. Ναι το μετρό θα τους ξεβολέψει, θα σπάσει αυτό το μονοπώλιο. Μάλιστα το πιο αστείο είναι ένα πανώ στην πλατεία που λέει “θέλουμε τα παιδιά μας να παίζουν και να μεγαλώνουν ελεύθερα σ' αυτήν την πλατεία- ΟΧΙ μετρό στη πλατεία Εξαρχείων” (τι γλυκό!) Στη πραγματικότητα έχει να φανεί παιδάκι και να παίξει στη πλατεία εδώ και δεκαετίες! Όπως έλεγα στο Κ της Καθημερινής: “Δεν πιστεύω στη συνομωσιολογία- ότι δηλαδή υπάρχει σχέδιο υποβάθμισης της περιοχής. Δε χρειάζεται σχέδιο αλλωστε, η αγορά λειτουργεί από μόνη της. Όταν οι οικογένειες φεύγουν τρέχοντας, όταν κλείνουν μαγαζιά και η περιοχή μετατρέπεται σε Μπρόνξ, ε, λογικό είναι ότι κάποια στιγμή θα έρθει ένας μεγάλος επιχειρηματίας, θα τ' αγοράσει όλα και θα υπάρχουν πια μόνο γραφεία.”
Παρ' όλη την κυριαρχία του περιθωρίου η γειτονιά ποτέ δεν μετατράπηκε σε πραγματικά κακόφημη κι επικινδυνη περιοχή. Είναι πάντα τόπος συνάντησης και κοινωνικότητας για το ευρύ κοινό στα γύρω καφενεία (που βρίσκονται έξω από τις λαμαρίνες τω έργων). Τα Εξάρχεια έδειξαν μια αξιοσημίωτη αντοχή. Αξίζουν μια καλύτερη τύχη. Θα είναι η τύχη τους καλύτερη με το μετρό;
Ως υπόθεση εργασίας, θα θεωρήσω γνήσιο και όχι υποκριτικό τον προβληματισμό, που εκφράζεται στις αφίσες των “διαμαρτυρομένων”. Ανησυχουν για τον “εξευγενισμό” (gentrification) της περιοχής, δηλαδή την εκδίωξη των φτωχότερων κατοίκων και την “αλλοίωση” των “κοινωνικών και πολιτικών” χαρακτηριστικών των Εξαρχείων: “Αυτός ο διαχρονικός σχεδιασμός επιβάλλει ότι το κέντρο της μητρόπολης θα πρέπει να εξευγενιστεί και να παραδοθεί αποστειρωμένο στις καπιταλιστικές επιβουλές. Από αυτό το κέντρο θα πρέπει α αποκλειστούν οι φτωχότερες τάξεις, οι καταπιεσμένες κοινωνικές ομάδες και κάθε είδους κοινωική/ταξική αντίσταση.” Ωστόσο ο περιβόητος εξευγενισμός ισχύει κυρίως για τη δυτική Ευρώπη, όπου στα κέντρα των πόλεων κατοικούν κυρίως ενοικιαστές, οι οποίοι είαι εύκολο να εκδιωχθούν. (Άλλο ένα copy paste). Στη Αθήνα όμως η ιδιοκατοίκηση είναι 80-85%. Όταν αναβαθμιστεί η γειτονιά, λόγω του μετρό, θα πάρουν αξία τα σπίτια και τότε δε θα είναι τόσο εύκολο, όπως τώρα, ο κινέζος ν'αγοράσει διαμερίσματα μαζικά για ένα κομμάτι ψωμί. Όσο για το “ταξικό” εδιαφέρον τω διαμαρτυρομένων: Τους ακούσαμε πόσο “ταξικά” απευθύνοταν προς τους εργαζόμενους στα έργα: βρισιές, ρατσισμός, συμπεριφορά υποκόσμου.
Αλλά δε θα μπορούσε να λείπει και ο οικολογικός προβληματισμός: τα καϋμένα τα δέντρα που θα κοπούν. Αλλά το μετρό, ένα μαζικό μέσο συγκοινωνίας σταθερής τροχιάς είναι το κατεξοχήν οικολογικό μέσο, αποτρέπει τη χρήση του ΙΧ και οφελεί το περιβάλλον πολύ περισσότερο από μερικά δέντρα.
Εκείνο που θα πρέπει να κάνει η “Αττικό Μετρό” είναι να εκθέσει σε δημόσια διαβούλευση τα σχέδια των σταθμών της γραμμής 4, με προτεραιότητα στα σχέδια των σταθμών Εξαρχείων και Κολωνακίου, ώστε ακόμα και κάποιοι κάτοικοι παρασυρμένοι από τις διαμαρτυρίες να ξέρουν βάσιμα τί πρέπει να υποστηρίξουν και τί όχι. Οι σταθμοί που έχουν γίνει στις υπάρχουσες γραμμές του μετρό, με τη λειτουργικότητά τους, την αισθητική τους ποιότητα και τη διακόσμησή τους με έργα τέχνης εξαιρετικών καλλιτεχνών μας προδιαθέτει για εύλογη αισιοδοξία.