Πάνω: Ο Ενρίκ Μάρκο σε στιγμές δόξας, πριν την αποκάλυψη της απάτης και την πτώση του

Ξαναδιαβάζοντας, για κάποιον ειδικό λόγο, το μυθιστόρημα του Χαβιέρ Θέρκας «Ο Απατεώνας», που αναφέρεται στον Ενρίκ Μάρκο, έναν Βαρκελωνέζο που για χρόνια παρίστανε τον επιζώντα των ναζιστικών στρατοπέδων, για να γίνει κάτι σαν εθνικός μύθος, μέχρι να αποκαλυφθεί η απίστευτη απάτη του, (ότι, δηλαδή ουδέποτε ούτε είχε εκτοπιστεί, ούτε είχε συμμετάσχει, «ηρωϊκά», στην αντίσταση κατά του φρανκισμού) σταμάτησα στους δύο λόγους που, σύμφωνα με τον Θέρκας συνέτειναν στο να συντηρηθεί για χρόνια ένα ψεύδος τέτοιου μεγέθους.

Ο πρώτος αφορά τη σχετική άγνοια που, σύμφωνα με το συγγραφέα, έχουμε για τον ναζισμό και την αντίσταση σ’ αυτόν. (Παρεμπιπτόντως, και τηρουμένων των τεράστιων, -ουσίας και τύπου- διαφορών, κάτι αντίστοιχο έχει συμβεί και στη χώρα μας σε σχέση με τη χούντα και την αντίσταση σ’ αυτή).

Τον δεύτερο, λιγότερο προφανή, τον μεταφέρω με τα λόγια του ίδιου του συγγραφέα: «Δε χωράει αμφιβολία ότι, ακόμη κι ετούτη τη στιγμή, ο χειρότερος εχθρός της Αριστεράς είναι η ίδια η Αριστερά –δηλαδή το κιτς της Αριστεράς* δηλαδή η μετατροπή του λόγου της Αριστεράς σε ένα άδειο κέλυφος, σ’ έναν υποκριτικό και διακοσμητικό συναισθηματισμό ... Ε, λοιπόν ο Μάρκο γνώριζε πώς να ενσαρκώνει με μαεστρία αυτή την εκπόρνευση, ή αυτή την ήττα, της Αριστεράς. Κοντολογίς, τα ψέματα του Μάρκο ήρθαν να ικανοποιήσουν μια μαζική και κενή περιεχομένου αριστερίστικη απαίτηση για δηλητηριώδες συναισθηματικό κουτόχορτο γαρνιρισμένο με μια δόση καλής ιστορικής συνείδησης».

Θεωρώ πως ο δεύτερος αυτός λόγος συνιστά μία από τις συνθήκες που επιτρέπουν να γίνονται ανεκτά από τμήματα της κοινωνίας  προφανή ψεύδη και αναδεικνύονται προσωπικότητες που δομούνται και προβάλλουν τον εαυτό τους επάνω σ’ αυτά, έχει και κάποια γενικότερη –ή ειδικότερη- ισχύ, - τον μοιράζομαι . Για μάλλον προφανείς λόγους, πιστεύω. Ειδικά στον τόπο μας.

Μια ιδιαίτερης σημασίας, φωτογραφία: Ο Χόρχε Σεμπρούν, πραγματικός εκτοπισμένος αυτός στο Μπούχενβαλντ, ακούει τον Ενρίκ Μάρκο, να αναπτύσσει τις φανταστικές εμπειρίες του, σε επίσημη εκδήλωση για τα θύματα του ναζισμού -πριν φυσικά την απόδειξη της απάτης του. Το βλέμμα πάντως του μεγάλου Ισπανού συγγραφέα και πολιτικού κάτι υποδηλώνει.

ΥΓ. Για την περίπτωση πάντως του Ενρίκ Μάρκο, του οποίου η αποκάλυψη της απάτης αποτέλεσε τεράστιο ζήτημα στην Ισπανία (μια που είχε χριστεί «εκπρόσωπος των Ισπανών Δημοκρατικών εκτοπισμένος σε ναζιστικά στρατόπεδα», με εκατοντάδες δημόσιες παρουσίες (μέχρι και στην ισπανική Βουλή είχε μιλήσει τον Ιανουάριο του 2005 -όταν, το Μάιο, την παραμονή της επετείου του Μαουτχάουζεν και ενώ επρόκειτο να εκφωνήσει τον επίσημο λόγο αποδείχθηκε από έναν ιστορικό η απάτη του) έχουν γραφτεί πολλά από πολλούς, επικεντρωμένα στις διάφορες πτυχές αυτής της ιστορίας –και αυτής της προσωπικότητας. Έχει δε γυριστεί και ένα –αποστασιοποιημένο όσον αφορά την καταγγελία ή όχι- ντοκυμαντέρ από τους Santiago Fillol και Lucas Vermal με τίτλο “Ich bin Enric Marco”. Για όσους πάντως δεν ε΄χουν διαβάσει το εξαιρετικό βιβλίο του Θέρκας το ξανασυστήνω: Χαβιέρ Θέρκας, ‘Ο Απατεώνας’, μετ. Γεωργία Ζακοπούλου, ''Εκδόσεις Πατάκη".