Ο καλός και σεβαστός φίλος Αλέκος Παπαδόπουλος θα μου συγχωρήσει, ελπίζω, τη λογοκλοπή από τον τίτλο του βιβλίου του που κυκλοφόρησε πριν δώδεκα χρόνια με τίτλο «Τα βήματα του Έστερναχ». Ο τίτλος του βιβλίου και η αλληγορία που αναδυόταν μέσα από τις σελίδες του εμπνέονταν από την ιστορία του Βενεδικτίνου ιεραπόστολου Βίλλιμπροντ – που μετέπειτα ανακηρύχθηκε άγιος και προστάτης του Λουξεμβούργου – ο οποίος το 698 μ.Χ. ξεκίνησε από τη μικρή πόλη Έστερναχ να προσηλυτίσει ολόκληρη την κεντρική Ευρώπη. Οι κάτοικοι της πόλης που γιορτάζουν κάθε χρόνο το γεγονός προχωρούν προς την εκκλησία ο ένας πίσω από τον άλλο, κάνοντας τρία βήματα μπροστά και δύο πίσω, συμβολίζοντας έτσι τη δυσκολία του δρόμου προς τη σωτηρία.
Τέτοιος θα είναι ο βηματισμός της ενωμένης Ευρώπης το 2022; Τα βήματα προς τα εμπρός θα ανταγωνίζονται τις οπισθέλκουσες δυνάμεις που θα αναγκάζουν σε βήματα προς τα πίσω; Άδηλο ακόμη ποια βήματα θα είναι τα περισσότερα. Αν η Ευρώπη κατορθώσει να μιμηθεί τους πιστούς του Έστερναχ, θα προχωρήσει, έστω και αργά.
Το 2022 είναι μια χρονιά μέσα στην οποία θα συνωστισθούν πολλές εξελίξεις, η έκβαση των οποίων θα είναι πολύ σημαντική για την Ευρώπη. Κυρίαρχες θα είναι οι εξελίξεις της μάχης κατά του κορονοϊού. Εφόσον η μάχη αυτή κερδηθεί μέσα στο 2022, θα είναι αφ’ εαυτής ένα μεγάλο βήμα προς τα εμπρός. Αν όχι, κανείς δεν ξέρει πόσα βήματα προς τα πίσω θα σημάνει.
Αν όμως ο κορονοϊός είναι ένας εξωγενής και, ως εκ τούτου, όχι επαρκώς ελέγξιμος παράγων, που όμως θα επηρεάσει ούτως ή άλλως τον βηματισμό της Ευρώπης, υπάρχει μια σειρά άλλων παραγόντων που διαμορφώνονται από τη βούληση των ευρωπαίων πολιτών και των ηγεσιών τους.
Ένας τέτοιος σημαντικός παράγων είναι η εν εξελίξει Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης που θα ολοκληρωθεί μέσα στο 2022. Θα τολμήσει να προτείνει τις αλλαγές, ακόμη και τις ρήξεις που θα αποτελούν ένα αποφασιστικό βήμα προς τα εμπρός; Ήδη επίσημα χείλη δηλώνουν ότι η αναθεώρηση των Συνθηκών δεν πρέπει να είναι ταμπού.
Δύο άλλοι παράγοντες, εν μέρει εξωγενείς όσον αφορά την Ευρώπη, που επηρεάζουν όμως την πορεία της και απαιτούν την ενεργό εξέτασή τους μέσα στο 2022, είναι αφ’ ενός η παγκοσμιοποίηση και αφ’ ετέρου ο αυταρχισμός και η ανελευθερία. Όπως διεισδυτικά σημείωνε σε πρόσφατο άρθρο του στην Καθημερινή ο Γ. Παγουλάτος, «Οι αρνητικές επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης συνιστούν την επείγουσα εξωτερική πρόκληση και η αποδυνάμωση των αντιπροσωπευτικών θεσμών την ύπουλη εσωτερική απειλή για τις ευρωπαϊκές φιλελεύθερες δημοκρατίες». Η Ευρώπη πρέπει γρήγορα να αποφασίσει να γίνει στρατηγικά αυτόνομη για να μπορεί να υπερασπισθεί και να προβάλει τις αξίες της και ταυτόχρονα οφείλει να αντιμετωπίσει τον αυταρχισμό και την ανελευθερία που απειλούν το πολιτικό κεκτημένο της. Οι συνεχείς και προκλητικές αμφισβητήσεις από την Πολωνία και Ουγγαρία όχι μόνο θεμελιωδών δημοκρατικών αρχών αλλά και της υπεροχής του ευρωπαϊκού δικαίου δείχνουν ότι επείγει η αντιμετώπιση του φαινομένου.
Ενός φαινομένου που γίνεται πιο ανησυχητικό όταν ακόμη και στην ίδια τη Γαλλία φωνές μέχρι χθες ακραιφνώς ευρωπαϊκές, όπως αυτή του Μισέλ Μπαρνιέ, παίρνουν εθνικιστικές θέσεις και στην άποψη αυτή δείχνει να προσχωρεί και η βασική αντίπαλος του Μακρόν, Βαλερί Πεκρές (για να μη μιλήσουμε για τις ακραίες θέσεις της Μ. Λεπέν και του Ε. Ζεμούρ). Αυτός είναι ένας επί πλέον λόγος που το αποτέλεσμα των γαλλικών προεδρικών εκλογών του 2022 θα είναι -ή δεν θα είναι- ένα βήμα προς τα εμπρός για όλη την Ευρώπη.
Αν μάλιστα ληφθεί υπόψη η «γεμάτη από Ευρώπη» συμφωνία των κομμάτων που συγκρότησαν τη νέα γερμανική κυβέρνηση, τυχόν απομάκρυνση της Γαλλίας, δηλαδή του άλλου πόλου του γαλλογερμανικού άξονα, από τις αρχές αυτές, δείχνει ότι αν δεν επανεκλεγεί ο Μακρόν – και αν βεβαίως οι απόψεις της Βαλερί Πεκρές δεν είναι μόνο προεκλογικές – οι ισορροπίες στην Ευρώπη ενδέχεται να αναδιαταχθούν. Μια αναδιάταξη που πιθανώς θα επηρεάσει μεταξύ άλλων και τις προοπτικές για ένα νέο και πιο «ευρύχωρο» Σύμφωνο Σταθερότητας και για μόνιμη παρουσία του Ταμείου Ανάκαμψης στα ευρωπαϊκά πράγματα. Πιθανότατα θα επηρεασθεί επίσης το ενδιαφέρον της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ανατολική Μεσόγειο και η στάση της έναντι της Ρωσίας, της Κίνας αλλά και της Τουρκίας, παρά τις αρχικές διακηρύξεις της νέας γερμανικής κυβέρνησης για “value-based” εξωτερική πολιτική.
Υπάρχει οπωσδήποτε και μια σειρά άλλων παραγόντων που θα διαμορφώσουν τον βηματισμό της Ευρώπης κατά το 2022, όπως η ενεργειακή κρίση, η οποία πρέπει να τιθασευθεί το ταχύτερο δυνατόν για να μην προκαλέσει ανήκεστα πισωγυρίσματα στην ευρωπαϊκή οικονομία και κοινωνία, η επιδίωξη του εκ των πραγμάτων μεσομακροπρόθεσμου στόχου της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, το προσφυγικό-μεταναστευτικό ζήτημα που εξακολουθεί να διχάζει την Ευρώπη, οι νέες ισορροπίες στον Ειρηνικό, η συνέχιση εφαρμογής του δόγματος Μπάιντεν στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ. Παράγοντες με ασταθές και συχνά εναλλασσόμενο πρόσημο ως προς τη σημασία τους για την Ευρώπη.
Η αβεβαιότητα αυτή κάνει τον βηματισμό των πιστών του Έστερναχ, οι οποίοι παρά τα εμπρός-πίσω τελικώς προχωρούν, να φαντάζει για την ευρωπαϊκή πορεία όχι ως απειλή αλλά ως ελπίδα.
Πηγή: www.kreport.gr