Το ήθος όλης της πολιτείας είναι το ίδιο με αυτό εκείνων που την κυβερνούν. ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ
Οι μόνοι και μοναδικοί υπεύθυνοι για όσα συμβαίνουν καλά και άσχημα είναι οι εργαζόμενες ανθρώπινες μάζες. Αυτή είναι η αντίφαση και η επίλυση της. Β ΡΑΙΧ
Είναι μια διαχρονική στερεοτυπία να καταγγέλλονται οι δημαγωγοί λαϊκιστές πολιτικοί για την φαλκίδευση της δημοκρατίας, όπως και οι δικτάτορες για την κατάλυση της. Ο αποδιοπομπαίος τράγος είναι ιστορικά ένας αποτελεσματικός ψυχικός μηχανισμός για να αποφορτίζεται η μάζα από τις ατομικές και συλλογικές ευθύνες της. Ο λαός σε κάθε περίπτωση θεωρείται «πάντοτε ευκολοπιστευτος και πάντα προδομένος». Μια επιδερμική ανάγνωση της ιστορίας απωθεί ότι η πλειοψηφία του γερμανικού λαού έφερε με την ψήφο του τον Χίτλερ στην εξουσία και στην συνέχεια με την εκκωφαντική του σιωπή συναίνεσε στην «κοινοτυπία του κακού». Αλλά για έρθουμε και στα πρόσφατα: Μήπως με την ψήφο του λαού δεν ανήλθε στην εξουσία ο Τραμπ και έπεσαν από τα σύννεφα οι δημοσιολογουντες; Μήπως με την ψήφο του λαού δεν επανεξελεγει ο Β. Ουρμπαν στην Ουγγαρία την οποία κυβερνά επι 12 συναπτά έτη; Το αδιανόητο δεν έγινε πρόσφατα πραγματικότητα, αφού επανήλθε στην εξουσία στις Φιλιππίνες ο γιός του δικτάτορα Μάρκος με την ψήφο του λαού; Σήμερα βλέπουμε την συντριπτική πλειοψηφία του ρωσικού λαού και της νεολαίας να επιδοκιμάζει την εισβολή στην Ουκρανία με ποσοστά της τάξης του 83% σύμφωνα με μετρήσεις του ανεξάρτητου από το Κρεμλίνο Ινστιτούτου Levada. Θα μπορούσε ποτέ ο Πουτιν να παραμείνει στην εξουσία με την ευγενική χορηγία των ολιγαρχων αν δεν είχε την στήριξη του λαού; Ακόμα και η εξελιγμένη μετακομμουνιστικη τεχνική (whatabutism) που επιστρατεύεται από το καθεστώς για να αντιμετωπίσει την κριτική με ερωτήσεις του τύπου «Τι έχετε να πείτε εσείς οι Αμερικανοί για το πώς συμπεριφερόσασταν στους ιθαγενείς πληθυσμούς και τους σκλάβους;» (που περιγράφει ο διάσημος σκακιστής και πολιτικός του αντίπαλος Γ. Κασπαροφ “ Έρχεται Χειμώνας’’ εκδ Επίκεντρο ) δεν θα ήταν ικανή στην εποχή των social media να αποτρέψει την εξέγερση του λαού ενάντια στο τυραννικό καθεστώς .Όμως «η μεγάλη πλειονότητα του έθνους σκέπτεται σήμερα την πιθανότητα ενός πυρηνικού πολέμου με την Αμερική και το 40% των νεαρότερων να πιστεύει ότι η Ρωσία μπορεί να τον κερδίσει σαν να ήταν ηλεκτρονικό παιχνίδι όπου οι άνθρωποι έχουν διαθέσιμες ζωές», όπως έγραφε το 2015 μετά την κατάληψη της Κριμαίας ο δημοσιογράφος Αρκαντι Οστροβοσκι ( “Η επινόηση της σύγχρονης Ρωσίας’’ εκδ Επίκεντρο). Ήταν τότε που οι δυτικές ηγεσίες με μια σχιζοειδή στάση επέβαλαν μεν κάποιες κυρώσεις αλλά συναινούσαν ταυτόχρονα στην φιλοξενία του Μουντιάλ στην Ρωσία δίνοντας έτσι την ευκαιρία σε Ρώσο αξιωματούχο στο Ρόιτερ να δηλώνει «εάν αυτό είναι απομόνωση το διασκεδάζουμε». Η εκδοχή σύμφωνα με την οποία ο ρώσικος λαός δεν ξέρει ότι γίνεται πόλεμος λογω της λογοκρισίας που έχει επιβληθεί είναι τουλάχιστον αφελής. Όλοι γνωρίζουν τον αντίκτυπο των οικονομικών κυρώσεων στην καθημερινότητα τους. Η νεολαία στερείται τα αγαπημένα της brands και δεν έχει την δυνατότητα πλέον να πληρώνει μέσω κινητού. Η πλειοψηφία του ρωσικού λαού δεν θέλει ούτε να βλέπει ούτε να ακούει αυτά που γίνονται φέρνοντας σε απελπισία τους ουκρανούς που έχουν συγγενείς στην Ρωσία (στα 11 εκατ. υπολογίζονται) αφού όταν επικοινωνούν μαζί τους ή τους στέλνουν φωτογραφίες από τις βομβαρδισμένες τους πόλεις προσκρούουν σε ένα τείχος άρνησης των γεγονότων που συμβαίνουν. Άλλος ένας αποτελεσματικός ψυχικός αμυντικός μηχανισμός για να θωρακιστούν οι μάζες από επώδυνα και οδυνηρά συναισθήματα.
Το βιβλίο «Δεν θέλαμε να ξέρουμε –Η γραμματέας του Γκεμπελς αποκαλύπτει» (των B.Pomsel –T Hansen εκδ. Μεταίχμιο) είναι ενδεικτικό μιας τέτοιας στάσης. Ο Κ. Καστοριαδης είχε προφητικά καταγράψει στο βιβλίο του «Μπροστά στον πόλεμο» το 1981 ότι το κοινωνικό φαντασιακό που διαχρονικά έχει αποδειχτεί αποτελεσματικό στην χειραγώγηση των μαζών από το κομμουνιστικό καθεστώς είναι ο εθνικισμός. Με αυτόν ως όχημα επεδίωξε ο Πουτιν την αναβίωση της σοβιετικής ισχύος. Έτσι όταν δηλώνει ότι « ο ρώσικος λαός είναι σε θέση να διακρίνει τους αληθινούς πατριώτες από τους μπάσταρδους και τους προδότες θα τους φτύσει» ευθυγραμμίζεται με την κυρίαρχη χαρακτηριοδομη του μέσου Ρώσου πολίτη, όπως αυτή έχει ιστορικά διαμορφωθεί. Όπως διαπίστωνε ο Α.Γιακοβλεφ («Η κατάρρευση πρόλογος, επίλογος», 1992) , θεωρητικός νους της περεστρόικα και δεξί χέρι του Μ.Γκορμπατσωφ «ο αυταρχισμός και η βία είναι ριζωμένα βαθιά στην συνείδηση και στον ψυχισμό όλων μας». Η χαρακτηριολογικη δομή του μέσου ανθρώπου και η κυρίαρχη ιδεολογία βρίσκονται σε μια αμοιβαία δυναμική αλληλεξάρτησης διαμορφώνοντας έναν κοινωνικό χαρακτήρα. Η κοινωνικοοικονομική δομή μιας κοινωνίας διαπλάθει τον κοινωνικό χαρακτήρα των μελών της που ενδοβαλουν τις κοινωνικές άξιες της. Ταυτόχρονα ο κοινωνικός χαρακτήρας επηρεάζει την κοινωνικοοικονομική δομή ,αναπαράγοντας την και συντηρώντας την. Για αυτό και οδυνηρά συνειδητοποιεί ο Α.Γιακοβλεφ ότι «εδώ είναι η ρίζα όλων των δεινών και των προβλημάτων …Και όταν ακόμη αλλάζουν οι δομές της εξουσίας και των κοινωνικοπολιτικών δομών η κατάσταση των ανθρώπων παραμένει αμετάβλητη …την συνέχεια του παρελθόντος είναι δύσκολο αν όχι αδύνατον να την νικήσεις». Ο αυταρχισμός ιστορικά ως τρόπος διακυβέρνησης και ο εθνικισμός ως κυρίαρχο φαντασιακό έχουν διαμορφώσει μια στάση ζωής. Ο Φρουντ έγραφε ότι το ασυνείδητο αγνοεί τον χρόνο και την αντίφαση. Ο μέσος Ρώσος δεν αισθάνεται καμιά πολίτικη ευθύνη και είναι αδιάφορος, είναι “Ιντιοτ’’ που και στα ρωσικά σημαίνει ηλίθιος. Αυτός δηλαδή που αρνείται να μετέχει στα κοινά, που αποσύρεται στα στενά όρια των ιδιωτικών του συμφερόντων. Όπως έγραφε ο Α.Γιακοβλεφ «Τα κομμουνιστικά καθεστώτα διαμόρφωσαν κατά τέτοιο τρόπο τις συνειδήσεις, ώστε σήμερα να δυσκολευόμαστε να συνέρθουμε από το σοκ της ελευθέριας, την υπέροχη αυτή πρόκληση που προκαλεί όμως γενικευμένα τραυματικά συμπτώματα.». Ταυτόσημη είναι και η άποψη ενός από τους πιο σημαντικούς Πολωνούς αντικαθεστωτικούς του Ανταμ Μιχνικ «Οι λαοί των μετακομμουνιστικων χωρών είναι σήμερα νευρικοί, ανυπόμονοι, η ελευθερία είναι πρωτόγνωρη για αυτούς και τους ζαλίζει». Ο φόβος για την ελευθερία που δεν έζησαν σχεδόν ποτέ τους οδηγεί σε μια δολοφονική απάθεια.
Δυστυχώς η οικονομιστικη-εργαλειακη ορθολογικότητα που χαρακτηρίζει τις πολιτικές ηγεσίες στον δυτικό κόσμο είχε σαν συνέπεια την αυταπάτη ότι οι εμπορικές σχέσεις θα εξημερώσουν την αρπακτική διάθεση του Πουτιν Απωθώντας το πρόσφατο ιστορικό παρελθόν τότε που με παρόμοιες αυταπάτες πίστεψαν ότι οι υποχωρήσεις προς τον Χίτλερ θα αποτρέψουν τον πόλεμο. Μια τέτοια προσέγγιση που αγνοεί την πολυπλοκότητα της ατομικής και συλλογικής ζωής έχει ως συνέπεια απανωτούς αιφνιδιασμούς τόσο των κυβερνήσεων όσο και των δημοσιολογουντων αναλυτών (οικονομικό κραχ 2008, Brexit, εκλογή Τραμπ, πανδημία). Ο Πουτιν και η κομμουνιστική νομενκλατούρα που μεταμορφώθηκαν σε καπιταλιστική ολιγαρχία στηρίζεται από ένα λαό που «έχει μάθει να καταπιέζει τον εαυτό του και να ζει στην σιωπή τόσα χρόνια», όπως έλεγε ο ρώσος ιστορικός Ο. Χλεβνιουκ. Ο ρωσικός λαός και ιδιαίτερα η νεολαία δια της σιωπής συναινούν (πλην τιμητικών εξαιρέσεων ) στην εισβολή στην Ουκρανία και είναι τουλάχιστον συνένοχοι με τον Πουτιν. Επειδή δεν μπορούμε να εκλέξουμε έναν άλλο λαό όπως έγραφε ο Μπρεχτ, μήπως είναι σκόπιμο να αναγνωρίσουμε τόσο την χαμέρπεια του όσο και το μεγαλείο του χωρίς να τον εξιδανικεύουμε όπως κάνουν οι ‘’ φίλοι’’ του Γιατί ο λαός και μόνον αυτός είναι υπεύθυνος για ότι του συμβαίνει