Αμαρτίες του παρελθόντος
Ποιό πολιτικό τοπίο στην Ευρωπαïκή Ένωση διαφαίνεται μετά τις ευρωεκλογές της 9ης Ιουνίου 2024;
Ένας από τους πολλούς Γόρδιους Δεσμούς που έχει τώρα να λύσει η ΕΕ, και ίσως ο πιο εύκολος, είναι εκείνος που δέθηκε αμέσως μετά τις προηγούμενες ευρωεκλογές, της 26ης Μαΐου 2019.
Τότε, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, πρώτη γυναίκα Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προτάθηκε για το αξίωμα αυτό από ηγέτες χωρών-μελών της ΕΕ με τρόπο προβληματικό και αμφιλεγόμενο. Όταν ήρθε η ώρα της διαδοχής του Ζαν Κλωντ Γιούνκερ (εκείνος είχε γίνει Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ως κορυφαίος υποψήφιος του πρώτου σε ψήφους κόμματος το 2014, του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος), ο Μάνφρεντ Βέμπερ (ΕΛΚ), πρώτος σε ψήφους κομματικός κορυφαίος υποψήφιος του 2019 κηρύχτηκε ανεπιθύμητος ως νέος Πρόεδρος από τον Γάλλο Πρόεδρο Εμμανουέλ Μακρόν.
Ο Μακρόν προχώρησε τότε σε μια παρά φύσιν σύμπραξη με ηγέτες κρατών προερχόμενους από το ίδιο το ΕΛΚ του Βέμπερ, όπως τον Ούγγρο πρωθυπουργό Βίκτορ Όρμπαν. Το κόμμα του Όρμπαν, το Fidesz, ανήκε στο ΕΛΚ μέχρι το 2021, οπότε αποβλήθηκε. Ο Γάλλος πρόεδρος χρησιμοποίησε τις φατριαστικές συγκρούσεις και αντεκδικήσεις εντός της ευρύτερης ευρωπαϊκής παραδοσιακής Δεξιάς και Κεντροδεξιάς, για να αποκλειστούν όχι μόνον ο Βέμπερ αλλά και οι επόμενοι σε ψήφους κορυφαίοι υποψήφιοι άλλων κομμάτων, όπως ο Φρανς Τίμμερμανς της Προοδευτικής Συμμαχίας Σοσιαλιστών και Δημοκρατών (S&D). Έτσι απέκλεισε ακόμη και την Μαργκρέτε Βεστάγκερ, η οποία ανήκε στην δική του ομάδα, την τότε Συμμαχία Φιλελευθέρων και Δημοκρατών (ALDE), σήμερα Renew.
Στη συνέχεια, η τότε καγκελλάριος Άνγκελα Μέρκελ πρότεινε ως «εξωθεσμική» λύση στο αδιέξοδο την επιλογή της Γερμανίδας συνοδοιπόρου της στο CDU και πρώην Ομοσπονδιακής Υπουργού Άμυνας Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, στη θέση της προέδρου της Επιτροπής. Η πρόταση έγινε δεκτή από τον Μακρόν και τον Όρμπαν.
Μια «δοτή» Πρόεδρος, προσπάθησε να υπερβεί εαυτήν
Όταν η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν διεκδίκησε την ψήφο του μελών του Ευρωκοινοβουλίου στις 16 Ιουλίου 2019, έδωσε στους Ευρωπαίους πολίτες πολλές καλές υποσχέσεις, με μια ομιλία φορτισμένη με συναίσθημα και πάθος υπέρ της Ένωσης. Στο τέλος, εξελέγη με οριακή πλειοψηφία, 383 υπέρ 322 κατά. Στηρίχτηκε σε ψήφους από τις τρεις μεγαλύτερες ευρωκοινοβουλευτικές ομάδες, κυρίως του ΕΛΚ (περιλαμβανομένου τότε του ουγγρικού Fidesz) και λιγότερες από τους Σοσιαλιστές και Φιλελεύθερους. Συνέπραξαν όμως και οι ευρωβουλευτές του όχι και τόσο φιλοευρωπαϊκού, κυβερνώντος τότε στην Πολωνία, κόμματος «Νόμος και Δικαιοσύνη» (PiS), το οποίο ανήκε και ανήκει στην «εναλλακτική δεξιά» Ομάδα των Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών (ECR).
Έτσι, άν και εκφράστηκε με έντονα φιλοευρωπαϊκή ψυχή, άν και η εκλογή μιας γυναίκας (και μητέρας με 7 παιδιά) στο αξίωμα αυτό ήταν καλό σημάδι, η Πρόεδρος Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν επιβαρύνθηκε εξαρχής με το στίγμα της εξαπάτησης των Ευρωπαίων πολιτών, ιδίως των πιο νέων, από κυβερνήσεις των κρατών-μελών. Η εκλογή της υποθηκεύτηκε από τακτικές ή στρατηγικές κινήσεις πολιτικών δυνάμεων και φατριών εντός αυτών, αντίρροπες προς μια «όλο και στενότερη Ένωση». Οι τέτοιες κινήσεις, και μάλιστα με πρωτοβουλία πολιτικών με έντονα ευρωπαϊκό-ενωσιακό πρόσωπο ή έστω ρητορική, όπως ο Μακρόν, επιβράδυναν την ενωσιακή δυναμική. Εκτός των άλλων οδηγούν, μέχρι νεωτέρας, σε αδιέξοδους πολιτικούς δρόμους χώρες σημαντικές για την ιστορία και τον πολιτισμό της ηπείρου μας, κρίσιμες για μια όλο και στενότερη Ένωση. Όπως π.χ. ακόμη και την ίδια τη Γαλλία, μαζί με τον Πρόεδρο της.
Η ίδια αποδέχτηκε ενσυνείδητα τον ρόλο «δοτής» Προέδρου. Αυτό το στίγμα, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν μπορούσε να το αποτινάξει από πάνω της - και από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ - μόνον εάν έμενε πιστή στις υποσχέσεις της και οι λόγοι της γινόταν πράξεις.
Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν φάνηκε πράγματι να κάνει σημαντικές προσπάθειες για να απαλλαγεί από αυτή τη σκιά. Πιο εμβληματική ήταν η ένθερμη υποστήριξη στο εγχείρημα της Πράσινης Νέας Συμφωνίας. Σ' αυτό συνέπραξε ιδιαίτερα αφενός με τον Σοσιαλιστή αρμόδιο Αντιπρόεδρο της Επιτροπής Φρανς Τίμερμανς και αφετέρου με την ευρωκοινοβουλευτική ομάδα των Πρασίνων (Greens/EFA).
Αυτά όμως συνέβαιναν στα χρόνια που το κίνημα Fridays for Future συγκέντρωνε πολλές εκατοντάδες χιλιάδες νέους αλλά και γηραιότερους πολίτες στο Βερολίνο, στο Αμβούργο, στο Παρίσι, στη Μαδρίτη, στη Νέα Υόρκη ή στο Μόντρεαλ. Συνέβαιναν όταν η απάντηση στο ερώτημα «πώς τολμάτε»; της Γκρέτα Τούνμπεργκ, από το βήμο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης και της Βουλής των Κοινοτήτων ήταν σκυμμένα κεφάλια, εκφράσεις ενοχής, πολιτική αμηχανία και διορθωτικές κινήσεις, ενδεικτικές της στιγμής και των τότε συσχετισμών ισχύος. Τότε ο πρώην Πρόεδρος Ομπάμα αντιμετώπιζε την έφηβη κήρυκα του «follow the science» ως άκρως αξιοσέβαστο πρόσωπο και η Μέρκελ έτρεχε μάταια πίσω της για να της αποσπάσει μια καλή λέξη.
Και μόνον πολιτικοί όπως ο Τραμπ, ο Πούτιν ή οι στρατευμένοι αρθρογράφοι του Ομίλου Axel Springer και της Frankfurter Allgemeine Zeitung στη Γερμανία, είχαν το θάρρος να σταθούν απέναντί της. Συνδιάζοντας τη ρητορική των αναρχοκαπιταλιστών και αναρχοφιλελεύθερων Libertarians με τις θεωρίες συνωμοσίας της λαϊκίστικης «αντισυστημικής» Ακροδεξιάς, σκληροί ιδεολόγοι όπως π.χ. ο αρχισυντάκτης της εφημερίδας Die Welt Ουλφ Πόσαρντ (Ulf Poschardt) και ο Ράινερ Χανκ (Rainer Hank) της Frankfurter Allgemeine, δεν δίστασαν να καταγγείλουν ως «Καλβινιστές» και ως «διαπλεκόμενους με επιχορηγούμενες Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις» εκείνους «που νομιμοποιούν την κυβερνητική παρέμβαση στην ατομική ελευθερία των πολιτών, χρησιμοποιώντας ανώτερους ηθικούς στόχους».
«Follow the science»; Ή «στοιχηθείτε πίσω από τις Πόρσε και τα τρακτέρ»;
Τί έγινε όμως, όταν αντί για παιδιά και νέους άρχισαν να βγαίνουν στους δρόμους μεσήλικες μεσοαστοί διαδηλωτές που δεν αντέχουν τις μάσκες και τα εμβόλια; Τότε έγινε σαφές ποιό αντίρροπο κύμα κινητοποιούσε η υβριδική φιλελεύθερη - «αντισυστημική» ρητορική.
Και μετά βγήκαν στους δρόμους οι φανατικοί φίλοι της Φερράρι, της Πόρσε και της BMW που δεν θέλουν ηλεκτρικά αυτοκίνητα (προπαντός όχι ηλεκτρικά της Φερράρι, της Πόρσε και της BMW), στο τέλος βγήκαν τα τρακτέρ που το καθένα ζυγίζει όσο τρία τανκς.
Εκείνο το πρόσωπο της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στα πρώτα της βήματα ως Προέδρου (2019-2021) άρχισε να ξεθωριάζει, πρώτα με ορισμένους χειρισμούς της στην εποχή της πανδημίας. Αλλά κυρίως, όταν στην πολιτική της οικογένεια, την γερμανική Ένωση CDU/CSU, στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα ως όλον, αλλά και σε φιλελεύθερα κόμματα, μέλη του Renew, όπως το FDP, άρχισαν να ενισχύονται απόψεις και πολιτικές εντελώς αντίθετες σε βασικούς θεμέλιους λίθους της Πράσινης Νέας Συμφωνίας και της ενεργειακής μετάβασης.
Ειδικά στη Γερμανία, μετά την κυβερνητική αλλαγή το 2021, η όλο και μεγαλύτερη πίεση εναντίον της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν από μεγάλο μέρος του δικού της πολιτικού χώρου, συνδυάστηκε με την αναγόρευση του κόμματος των Πρασίνων σε κύριο πολιτικό «εχθρό» της Ένωσης CDU/CSU. Πιο ενθουσιώδεις εργολάβοι για το έργο αυτό αναδείχτηκαν τα γερμανικά και αγγλόφωνα Μέσα Ενημέρωσης του Ομίλου Axel Springer (Bild, Die Welt, Politico, Welt TV, Merkur) και δημοσιογράφοι που χρημάτισαν επί χρόνια σε διεθυντικές θέσεις τους ή ως νέοι στο επάγγελμα ατσαλώθηκαν ιδεολογικά μέσα στον Όμιλο Axel Springer. Στο στενά κομματικό πεδίο, το «τείχος προστασίας από μπετόν» που όρθωνε μέχρι τότε η Ένωση απέναντι στην ακροδεξιά AfD άρχισε να γίνεται ελαστικό ή «πέτσινο».
Στην Bild, στην Welt, πιο εκλεπτυσμένα και πιο ύπουλα στο Politico, αλλά και σε πιο ουδέτερα Μέσα όπως στον Spiegel ή στην Zeit, άρχισε να πληθαίνει εκείνη η φαινομενικά παράδοξης μορφής αρθρογραφία, το υβρίδιο υπερφιλελεύθερου λαϊκισμού.
«Είμαι απογοητευμένη και από μεγάλο μέρος των Μέσων Ενημέρωσης», λέει η Λουίζα Νοϊμπάουερ, η πιο γνωστή προσωπικότητα των κινημάτων για την προστασία του κλίματος στη Γερμανία. «Στο θέμα αυτό έχουν λειτουργήσει πολύ άσχημα, έχουν αποτύχει».
Η αντι-Πράσινη και αντι-Σοσιαλδημοκρατική υστερία, η επίθεση σε κάθε κυβερνητικό μέτρο που στηρίζει την ενεργειακή μετάβαση, η ρητορική τού «να είναι εξίσου αποδεκτές όλες οι τεχνολογίες» (Technologieoffenheit) παραγωγής ενέργειας, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το κριτήριο της επιστημονικής εγκυρότητας, και η απαίτηση να αντιμετωπίζονται ως εξίσου αποδεκτές όλες οι αντίστοιχες προτιμήσεις των καταναλωτών (το μεταμοντέρνο anything goes αγνοεί την ορθολογικότητα), συνδυάστηκαν με απροκάλυπτα κλεισίματα του ματιού στην εναλλακτική Δεξιά.
Είναι εντυπωσιακή η στροφή σε σχέση με την εποχή του «ακολουθήστε την επιστήμη» αλλά ακόμη και με την πολιτική των συντηρητικών και φιλελεύθερων της εποχής Μέρκελ.
Οι πολιτικές της προστασίας του κλίματος, της ενεργειακής μετάβασης, το άν θα υπάρχει μέλλον για αυτοκίνητα με κινητήρες καύσης, πολώνονται εκ δεξιών και γίνονται πεδία πολιτισμικής πάλης (Kulturkampf)
Τα ζητήματα της προστασίας του κλίματος, της ενεργειακής μετάβασης αλλά ακόμη και το ερώτημα μέχρι άν έχουν μέλλον τα αυτοκίνητα με κινητήρες καύσης, τώρα δεν είναι πολιτικά διακυβεύματα συνδεδεμένα με επιστημονική εγκυρότητα, αλλά πολώνονται εκ δεξιών ώστε να γίνουν πεδία σκληρής πολιτισμικής πάλης. Χρησιμοποιούνται ως ισχυρά όπλα για την κατάκτηση εκ δεξιών ηγεμονίας (με το νόημα που της έδωσε ο Γκράμσι) σε έναν ταξικό αγώνα εκ των άνω. Σ΄ αυτή την πολιτισμική πόλωση, εκτός από την λεγόμενη εναλλακτική ή αντισυστημική Δεξιά (π.χ. AfD), επενδύουν πολλά πολιτικά τους αποθέματα ακόμη και παραδοσιακά πολιτικά ρεύματα. Π.χ. στην περίπτωση της Γερμανίας, αυτό κάνουν μερίδες της Χριστιανοδημοκρατίας και ακόμη πιο έντονα του Βαυαρικού CSU.
Η πόλωση γίνεται πιο οξεία επειδή εμπλέκεται και το φιλελεύθερο κόμμα FDP που συγκυβερνά ως μικρότερος κυβερνητικός εταίρος με τους Σοσιαλδημοκράτες και τους Πράσινους. Στο κόμμα αυτό, ιδεολογικές εμμονές εμφανώς ανορθολογικές συνδυάζονται με σκληρές πελατειακές εξαρτήσεις από συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες, π.χ. μιας «μεσαίας» επιχειρηματικότητας («Mittelstand») αλλεργικής στις καινοτομίες. Ανάγκες κομματικής επιβίωσης σε δύσκολο σκηνικό ωθούν αυτό το μικρό, κατεξοχήν αστικό κόμμα «της προόδου» στην πολιτική σχιζοφρένεια της οπισθοδρομικής προστασίας τεχνολογιών του χθες και μορφών επιχειρηματικότητας που είναι σε αποδρομή. Έτσι, με την εμπρηστική υποστήριξη του αντιπολιτευόμενου διεκδικητή της εξουσίας και με την ανοχή του στριμωγμένου συγκυβερνώντος, ο σκληρός αγοραίος υπερ-φιλελευθερισμός μπορεί να γίνεται σκληρά εθνικολαϊκός έως και λαϊκοφασιστικός («Volkisch»). Αλλά αυτή δεν είναι και η πολιτική διαδρομή και της ίδιας της ΑfD από το 2013 έως σήμερα;
Σήμερα, ακόμη και ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει γίνει πεδίο πολιτισμικού αγώνα, μέχρι και σε χώρους συναυλιών ροκ.
Tώρα που η AfD αποκαλύπτεται ως το πιο εξτρεμιστικό και σκανδαλώδες κόμμα της «αντισυστημικής» Δεξιάς στην Ευρώπη, άρχισαν τα κλεισίματα ματιού στο νέο υβριδικό κόμμα BSW της Ζάρα Βάγκενκνεχτ, της Γερμανίδας πολιτικού μου ορκίζεται πίστη μέχρι Δευτέρας Παρουσίας στα ορυκτά καύσιμα και «κατανοεί» όσο κανείς συνάδελφος της τον Πούτιν (Putinversteher). Ξεχειλίζουν οι ύμνοι των αρχισυντακτών του Ομίλου Axel Springer στην σταλινίστρια πολιτικό των δεκαετιών 1990-2000, απλά και μόνον επειδή είναι τώρα, μαζί με την AfD, η πιο δηλωμένη εχθρός των Πράσινων, της Πράσινης Νέας Συμφωνίας (δηλαδή του πιο εμβληματικού εγχειρήματος της ΕΕ επί Προεδρίας φον ντερ Λάιεν) και φυσικά της Ουκρανίας, η οποία δεν έχει να πουλήσει στη Γερμανία φυσικό αέριο και πετρέλαιο, σε αντίθεση με τον εισβολέα της. Όταν μέχρι και ο συντηρητικότατος πρόεδρος των Χριστιανοδημοκρατών Φρίντριχ Μερτς αποκλείει κάθε συνεργασία με το «ακροδεξιοαριστερό» κόμμα που φέρει το όνομά της (BSW), τότε ακόμη και η σχετικά σοβαρή Welt του Ομίλου Axel Springer επιλέγει να προβάλει την αντίδραση της Βάγκνκνεχτ: «Αυτό που κάνει ο Φρίντριχ Μερτς είναι πολιτικό νηπιαγωγείο».
Πίσω από αυτήν την στροφή βρίσκονται τα λόμπυ των παραγωγών ορυκτών καυσίμων (και δεν είναι μόνον η Gazprom), των dealers και διακινητών τους και τα λόμπυ ορισμένων αυτοκινητοβιομηχανιών που θέλουν να ακυρώσουν το αποφασισμένο από την ΕΕ τέλος της παραγωγής αυτοκινήτων με κινητήρες καύσης μετά το 2035. Βρίσκονται και οι παμπόνηροι και συνήθως πολιτικά παλαιολιθικοί επενδυτικοί (αν)εγκέφαλοι, που αντλούν από ένα παλαιολιθικό ενεργειακό σύστημα δυσανάλογα υψηλά κέρδη σε σύγκριση με άλλες επενδύσεις. Και δεν είναι μόνον οι 26 τράπεζες που χρηματοδότησαν τους ανατιναγμένους αγωγούς Nordstream του Σρέντερ και της Μέρκελ. Όλοι αυτοί κινούν τα νήματα ως ισχυροί παίκτες και ενεργούν στα πίσω δωμάτια της πολιτικής.
Στις «πλατείες» τελειώνει τη βρώμικη δουλειά ο «λαός», δηλαδή το τμήμα του πληθυσμού της Ευρώπης που αποκαλείται αγροτικό, τώρα πια μόνον 4,1 % του οικονομικά ενεργού πληθυσμού της ΕΕ (2021). Σ΄ αυτές τις αγροτικές πλατείες η δυνατή φωνή έρχεται από ένα ιδιαίτερο κλάσμα του 4,1 %, το μόνο ευκατάστατο, ουσιαστικά εργολάβους καλλιεργητικών και κτηνοτροφικών δραστηριοτήτων βιομηχανικού τύπου. Μικρός πληθυσμός, αλλά ιδεολογικά φορτισμένος, μονόπλευρα πολωμένος προς την «λαϊκή Δεξιά». Την μεγάλη πολιτική ισχύ του δεν την αντλεί από το μέγεθός του ως πληθυσμός, αλλά από το καλάθι του σουπερμάρκετ και τον δείκτη του τιμάριθμου. Μαζί με την εφοδιαστική αλυσίδα, καθορίζει τις τιμές των τροφίμων και άλλων ειδών πρώτης ανάγκης, ζήτημα εξαιρετικά ευαίσθητο για όλα τα εθνικά κομματικά συστήματα.
Είναι και εκείνοι που επιθυμούν την διατήρηση (ή την νεκρανάσταση, στην περίπτωση της Γερμανίας) της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από πυρηνικά εργοστάσια, έστω και αγοράζοντας εν έτει 2024 πανάκριβο εμπλουτισμενο ουράνιο από τη Ρωσία. Όπως αγοράζει τώρα η Γαλλία και το αποδέχεται ο Μακρόν και όλη σχεδόν η γαλλική πολιτική τάξη. Και επί πλέον, για το ουράνιο, συσφίγγει τους δεσμούς με το πλούσιο σε ουράνιο Καζαχστάν του Κασύμ Τοκάγιεφ, ο οποίος είναι ο Νο2 από τους «τσάτσους» - κατά την στρατιωτική αργκό - του Πούτιν, με Νο1 τον Αλεξάντερ Λουκασένκο της Λευκορωσίας. Ή όπως οι ΗΠΑ, οι οποίες αγοράζουν ακόμη και τώρα από τη Ρωσία το 24 % του πυρηνικού καυσίμου (εμπλουτισμένου ουρανίου) που χρησιμοποιούν. Έτσι ακριβώς, για χάρη του ισχύοντος ενεργειακού μοντέλου της και ενός μη βιώσιμου τρόπου ζωής, «η Δύση», εκτός των άλλων χρηματοδοτεί και την επίθεση εναντίον της Ουκρανίας.
 |
| Κασύμ Τοκάγιεφ και Εμμανουέλ Μακρόν, στην Αστάνα, Καζαχστάν, Νοέμβριος 2023 |
Ο Daniel Hannemann, ιδρυτής της εταιρείας Tesvolt, η οποία παράγει συστήματα αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας στην Σαξονία-Άνχαλτ της πρώην Ανατολικής Γερμανίας, κατηγορεί την Χριστιανοδημοκρατική αντιπολίτευση (CDU/CSU), η οποία υποστηρίζει τα αυτοκίνητα με κινητήρες καύσης και την πυρηνική ενέργεια: «Ανοησίες, λέει. Αυτά τα πράγματα είναι τελειωμένα».
 |
| Hannemann: «H κυβέρνηση δεν έχει την ικανότητα να προβάλλει τα επιτεύγματα, η αντιπολίτευση υποστηρίζει ανοησίες», επιμένει σε τεχνολογίες του χθες © Foto: M. Setzpfandt / Tesvolt - via © Der Spiegel |
Η επίθεση εκ Δεξιών στη «Ναυαρχίδα» της Πράσινης Νέας Συμφωνίας - Στρίμωξαν την «Άσωτη Κόρη» για να επιστρέψει ξανά στο σπίτι;
Η στροφή του ΕΛΚ είχε συνέπειες. Μετά το 2022, βασικοί δομικοί λίθοι της Πράσινης Νέας Συμφωνίας άρχισαν να υπονομεύονται, όχι μόνον από κυβερνήσεις κρατών-μελών στα Ευρωπαϊκά Συμβούλια, αλλά και από την πλειοψηφία του ΕΛΚ στο Ευρωκοινοβούλιο. Π.χ. ο νόμος για την Αποκατάσταση της Φύσης είναι, σύμφωνα με την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, «η ναυαρχίδα», η βάση του πυλώνα της βιοποικιλότητας στην Πράσινη Νέα Συμφωνία», ένα αποφασιστικό βήμα «για να συνεισφέρει η ΕΕ» στην υποστήριξη της βιοποικιλότητας του πλανήτη. Ωστόσο καταπολεμήθηκε σφοδρά από το ΕΛΚ, φυσικά και από τις δύο ομάδες της «εναλλακτικής Δεξιάς» καθώς και από το μη εγγεγραμμένο Fidesz του Όρμπαν.
Τελικά, ο Νόμος για την Αποκατάσταση της Φύσης υπερψηφίστηκε με οριακή πλειοψηφία χάρις σε σύμπραξη της Σοσιαλιστικής Ομάδας, των Πρασίνων, του Renew και της ομάδας Αριστερά στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (GUE/NGL), αλλά και των ευρωβουλευτών του ΕΛΚ από την Ιρλανδία και την Τσεχία, οι οποίοι ψήφισαν αντίθετα με την ηγεσία Βέμπερ και την πλειοψηφία του ΕΛΚ. Χαρακτηριστικό είναι και το γεγονός ότι το μικρότερο κόμμα του κυβερνώντος συνασπισμού στη Γερμανία, το FDΡ, «αποστάτησε» από τη γραμμή του Renew και συντάχθηκε με τους αρνητές του νόμου, πηγαίνοντας κόντρα και στους δύο εθνικούς κυβερνητικούς συνεταίρους του. Και αυτή η παρασπονδία ήταν μια ακόμη περίπτωση επιστροφής ενός «ασώτου» στη δική του οικογενειακή εστία, με τις παλαιολιθικές ιδεολογικές εμμονές και με έντονες πελατειακές παραδόσεις υπέρ συγκεκριμένων ομάδων «μεσαίας επιχειρηματικότητας». Το ελληνικό τμήμα του ΕΛΚ, η ΝΔ, ψήφισε εναντίον του νόμου στο Ευρωκοινοβούλιο. Πάντως, στην τυπική επικύρωση από το Συμβούλιο της ΕΕ (των Υπουργών) με ειδική πλειοψηφία, η Ελληνική κυβέρνηση δεν στάθηκε εμπόδιο. Αλλά αυτή η επικύρωση έγινε η αφορμή για ρήξη στον Αυστριακό κυβερνητικό συνασπισμό του Λαϊκού Κόμματος (ÖVP) και των Πρασίνων, τρείς μήνες πριν τις προκηρυγμένες εθνικές κοινοβουλευτικές εκλογές.
Παρόλο που υπερέβη εαυτήν στο αίτημα της Πράσινης Νέας Συμφωνίας και παρά την σθεναρή υποστήριξή της στην δεχόμενη επίθεση Ουκρανία, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δεν έπαψε είναι ευάλωτη ως Πρόεδρος του εκτελεστικού οργάνου της ΕΕ στη θητεία από το 2019 έως σήμερα. Κυρίως επειδή είναι «δοτή», χωρίς «νομιμοποίηση πρώτου βαθμού», αφού δεν εκτέθηκε στην ψήφο των πολιτών σε ευρωεκλογές. Αλλά κυρίως επειδή παρέμεινε μονίμως αμφισβητούμενη ακόμη και μέσα στην δική της πολιτική οικογένεια, στο ΕΛΚ, και ιδίως μέσα στο δικό της σπίτι στη γερμανική Ένωση CDU/CSU. Ο Μάνφρεντ Βέμπερ και το κόμμα του CSU της Βαυαρίας, τόσο για τους ευνόητους προσωπικούς λόγους, όσο και εξαιτίας σημαντικών πολιτικών διαφορών, απλώς την ανέχονται εξανάγκης, αλλά δεν είναι στενοί πολιτικοί φίλοι της. Σύμφωνα με την φιλικότατη στην Ένωση Frankfurter Allgemeine, ο Μάρκους Ζέντερ, Πρόεδρος του CSU και Πρωθυπουργός της Βαυαρίας το ομολόγησε πρόσφατα, τον Ιανουάριο του 2024, με πολλή ειρωνεία: «Κανείς δεν είναι τέλειος», αλλά «φυσικά την στηρίζουμε».
.jpg)
Ποιός θα καθήσει στο πιλοτήριο της Επιτροπής αυτή τη δύσκολη εποχή;
Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν θέλει να επανεκλεγεί Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Όπως έγινε και το 2019, δεν ζήτησε την ψήφο των πολιτών απευθείας, ως υποψήφια. Αλλά αυτή τη φορά, παρόλο που δεν τη θεωρούν «τέλεια» μέσα στο κόμμα της, έχει αποσπάσει εκ των προτέρων την υποστήριξη ως υποψήφια Πρόεδρος από την πολιτική της οικογένεια, το ΕΛΚ. Τουλάχιστον τυπικά, επιλέχθηκε ως η κορυφαία υποψήφιος του κόμματος για την Προεδρία της Επιτροπής.
Με ποιό τίμημα άραγε; «Άν οι νέοι κομματικοί συσχετισμοί το εξαναγκάσουν» - όπως είπε κάποια στιγμή προεκλογικά, θα επιζητήσει τη συμφωνία και στήριξη στο Ευρωκοινοβούλιο ακόμη και από πολιτικές ομάδες που ανήκουν στην λεγόμενη εναλλακτική ή αντισυστημική Δεξιά. Π.χ. από τα Αδέλφια της Ιταλίας της Πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι, περίπτωση για την οποία ήδη γίνεται μεγάλη συζήτηση. Ή μήπως και από την πανίσχυρη πια Εθνική Συσπείρωση της Μαρίν Λε Πεν; Ή μήπως και από το Κόμμα για την Ελευθερία (PVV) του Ολλανδού (και με Ινδονησιακή καταγωγή) Χέερτ Βίλντερς; Ή μήπως και από ευρωβουλευτές του Fidesz του Βίκτορ Όρμπαν, τους απόβλητους του ΕΛΚ;
Αυτή η στροφή της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν άνοιξε και νέους ευρωπαϊκούς ασκούς του Αιόλου. Τούτη τη φορά απείλησαν προς στιγμήν να εξαπολύσουν ανέμους βιαιότητας αντάξιας της συμβαίνουσας κλιματικής κρίσης. Στους αμέσως επόμενους μήνες, θα δούμε άν αυτή η αναστροφή της πορείας της θα αποβεί τελικά ελιγμός που της έδωσε χρόνο που χρειαζόταν ή αδιέξοδη κίνηση.
Με την κίνηση αυτή η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και το ΕΛΚ επιχείρησαν να καβαλήσουν το κύμα που παρουσιάζεται στη δημόσια συζήτηση ως ευρεία άνοδος της λεγόμενης εναλλακτικής ή αντισυστημικής Δεξιάς. Έλαβαν επίσης υπόψη τον εξής ενδεζόμενο: Για να επιτευχθεί η πλειοψηφία των 360 ψήφων στο Ευρωκοινοβούλιο, είναι αμφίβολο άν θα επαρκέσουν μετά τις εκλογές της 9ης Ιουνίου οι νεοεκλεγμένοι ευρωβουλευτές των τριών ομάδων που ήταν ο κορμός της ψήφου υπέρ της Προέδρου το 2019 (ΕΛΚ, Σοσιαλιστές, Renew). Γιατί, άν και αριθμητικά μάλλον επαρκούν, ωστόσο η επιβολή κομματικής πειθαρχίας εντός των δικαρατικών πολιτικών ομάδων στο Ευρωκοινοβούλιο δεν συνηθίζεται· και ούτως ή άλλως είναι ανέφικτη, πόσο μάλλον σε μια μυστική ψηφοφορία, όπως για την εκλογή Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Όμως μάλλον έκαναν - μέχρι νεωτέρας - και μια παραδοχή βαθύτατα πολιτική και με ισχυρό περιεχόμενο: Φαίνεται πως κάποιοι στο ΕΛΚ αλλά όχι όλοι, δεν θέλουν να στηριχτεί η νέα Προεδρία εκτός των άλλων και σε ψήφους από την ευρωκοινοβουλευτική ομάδα των Πρασίνων (Greens/EFA). Ίσως δεν θέλουν ούτε σύμπραξη με τη μερίδα των Σοσιαλιστών που συμμερίζεται τη στρατηγική του Φρανς Τίμερμανς και των ομοϊδεατών του. Αυτό ίσως ήταν η πρώτη προϋπόθεση που τέθηκε κάποια στιγμή από την πλειοψηφία μέσα στο ΕΛΚ, και ασφαλώς από τον ίδιο τον Μάνφρεντ Βέμπερ, προκειμένου να γίνει αποδεκτή η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ως κομματική πρόταση για τη θέση της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Δεν ξέρουμε όμως άν θα τηρηθεί, και από ποιούς, όταν έλθει η ώρα της τελικής απόφασης.
Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν «έχει πάρει λάθος δρόμο»; Ελίσσεται για να κερδίσει χρόνο;
Σε πρώτη φάση μετά τη στροφή, οι ασκοί του Αιόλου άφησαν να φύγει αέρας από πολλές τρύπες.
- Πρώτα-πρώτα, η Προοδευτική Συμμαχία Σοσιαλιστών και Δημοκρατών (S&D) αρνήθηκε ρητά να στηρίξει την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν εάν αυτή συμπράξει πολιτικά με κόμματα της λεγόμενης εναλλακτικής ή αντισυστημικής Δεξιάς. Πόσο μάλλον όταν η ομάδα S&D έχει τακτοποιήσει έμπρακτα τα του οίκου της και έχει απαλλαγεί από τον «σοσιαλιστή Όρμπαν». Τον Οκτώβριο του 2023 απέβαλε από τις τάξεις της το κόμμα Κατεύθυνση – Σλοβακική Σοσιαλδημοκρατία (Smer–SD) του περιβόητου Ρόμπερτ Φίτσο.
- Δεύτερον, ο Εμμανουέλ Μακρόν δέχεται την πιο αφόρητη πίεση μέσα στη χώρα του από την Εθνική Συσπείρωση της Μαρίν Λε Πεν. Επιπρόσθετη πίεση δέχεται εξαιτίας της αναγέννησης του Γαλλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος και των συμμάχων του. Υπ΄ αυτές τις συνθήκες, ο Μακρόν είχε πολλούς λόγους για να εκλάβει την στροφή του ΕΛΚ ως υπονομευτική κίνηση εναντίον του. Έτσι, για ένα διάστημα, η συζητούμενη εικασία για άλλον εξωθεσμικό Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, π.χ. για τον Μάριο Ντράγκι, επανήλθε δριμύτερη.
- Τρίτον, παρά τη συμβιβαστική λύση μιας ψυχρής συνύπαρξης της «Άσωτης Κόρης» με την πολιτική της οικογένεια, πολλοί μέσα ή κοντά στο παραδοσιακό «Μέτωπο της Άρνησης» της Πράσινης Νέας Συμφωνίας και της ανατροπής της ενεργειακής μετάβασης, ακόμη δεν έχουν ησυχάσει. Μερικοί δεν είναι ικανοποιημένοι από τον συμβιβασμό αυτόν. Άλλοι εκτιμούν ότι η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν κινδυνεύει να κάψει μόνη της το χαρτί της και τώρα που το κατάλαβε - έστω και αργά, θα κάνει πίσω. Οι πιο δύσπιστοι υποψιάζονται ότι ελίσσεται για να κερδίσει χρόνο. Όλα αυτά εκδηλώνονται και στην διαρκή αρθρογραφία εναντίον της στους πιο «αντισυστημικούς», σκληρά αντι-Πράσινους και αντι-Σοσιαλδημοκρατικούς προμαχώνες των Μέσων Ενημέρωσης στη Γερμανία. Π.χ. στον πολυπλόκαμο όμιλο Axel Springer (Bild, Die Welt, Politico), προσκείμενο στην πιο «λαϊκοδεξιά» και αντι-Μερκελική μερίδα της Ένωσης CDU/CSU, λίγες ημέρες πριν από τις Ευρωεκλογές:
«Tην εκφόβιασαν και πτοήθηκε; Δείλιασε; Ή κάνει επιτήδειους υπολογισμούς; [...] Στα καφέ και στα μπαρ των Βρυξελλών, μερικοί εμμονικοί με τα κουτσομπολιά αξιωματούχοι της ΕΕ και παρατρεχάμενοι επώνυμων στοιχηματίζουν ότι η φον ντερ Λάιεν δεν ήταν ποτέ πραγματική ευαγγελίστρια υπέρ του κλίματος, και αφού υποκλίθηκε το 2019 στους νεαρούς ακτιβιστές των Fridays for Future, τώρα κλίνει το γόνυ μπροστά σε τρακτέρ και σε εργοστασιάρχες [...]
Το 2022 ο Βέμπερ κατηγόρησε την φον ντερ Λάιεν ότι διευθύνει μια Επιτροπή εμμονική με τις ρυθμίσεις και ζήτησε μορατόριουμ στην επιβολή νέων κανονισμών [...] Σύμφωνα με έναν αξιωματούχο του ΕΛΚ, ο Βέμπερ και οι σύμμαχοί του άρχισαν να βλέπουν τους εαυτούς τους σαν τους ιππότες της Στρογγυλής Τράπεζας του βασιλιά Αρθούρου. Έχουν δώσει όρκο να προστατεύουν τις συντηρητικές αξίες της ελεύθερης αγοράς σε ένα βασίλειο που παραπαίει εξαιτίας της αποστασίας των Πρασίνων και της Αριστεράς. Κύριος στόχος της εκστρατείας τους είναι η ανίερη συμμαχία της φον ντερ Λάιεν με τον Φρανς Τίμμερμανς, τον σοσιαλιστή τότε υπεύθυνο της πολιτικής για το κλίμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής [...] Στελέχη του ΕΛΚ και πολιτικοί μιλούν για τον Τίμερμανς και τον Διευθυντή του Γραφείου του Ντίντερικ Σάμσομ (Diederik Samsom) με ένα μείγμα απέχθειας και μνησίκακου θαυμασμού για τον τρόπο με τον οποίο πέρασαν την Πράσινη Συμφωνία μέσω του μηχανισμού των Βρυξελλών.
Στα μέσα του 2021, το δίδυμο των Ολλανδών πρότεινε ένα ιλιγγιώδους μεγέθους πακέτο κανονισμών, κεφαλαίων και περιορισμών, με στόχο την επίτευξη των νέων στόχων της ΕΕ για το κλίμα. Συνάντησε τρομακτική αντίσταση στο 27μελές Σώμα των Επιτρόπων [...] Αλλά όταν οι επίτροποι και τα στελέχη τους πλησίαζαν τον Σάμσομ - έναν αρχιγραφειοκράτη που κάποτε ηγήθηκε του Εργατικού Κόμματος της Ολλανδίας - απαιτώντας να μειωθούν οι επιπτώσεις σε έναν ευνοημένο τομέα της οικονομίας, αυτός τους αντιμετώπιζε με χαμόγελο και σήκωμα των ώμων.
Εντάξει, έλεγε. Και μετά τους παρέδιδε ένα μάθημα αριθμητικής που δεν του είχαν ζητήσει: Η ΕΕ έχει συμφωνήσει να μειώσει τις συνολικές εκπομπές ρύπων κατά ένα συγκεκριμένο ποσό αυτή τη δεκαετία, οπότε αν κάνουμε μια έκπτωση στις αυτοκινητοβιομηχανίες, ποιός θα πρέπει να συνεισφέρει περισσότερα; Οι αγρότες; Ή να επιβαρυνθεί το κόστος της θέρμανσης τών κατοικιών;
Ήταν «εντελώς αδύνατο να τα βγάλει κανείς πέρα» με το δίδυμο των Ολλανδών, λέει ένας αξιωματούχος του ΕΛΚ. [...] Πολύ λίγοι γνωρίζουν πόσο πολύ στήριξε η φον ντερ Λάιεν τον Τίμερμανς και τον εξοργιστικό βοηθό του τότε. Κάποιες στιγμές, η φον ντερ Λάιεν και ο Τίμερμανς ήταν οι μοναδικοί υποστηρικτές του πακέτου ενάντια στους άλλους 25 Επιτρόπους, οι οποίοι ήταν από ανήσυχοι έως σθεναρά αντίθετοι. Οι δυό τους, από φάκελο σε φάκελο, σφυροκόπησαν μαζί το τείχος αντίστασης της υπόλοιπης Επιτροπής, λένε δύο άτομα που γνωρίζουν τις εσωτερικές συζητήσεις.
Τελικά, το Κολέγιο των Επιτρόπων υπέγραψε ομόφωνα [...] και στο ΕΛΚ εδραιώθηκε ακόμη πιο πολύ η άποψη, ότι η φον ντερ Λάιεν έχει πάρει λάθος δρόμο.
Όταν η Πρόεδρος της Επιτροπής ανακοίνωσε για πρώτη φορά την Πράσινη Νέα Συμφωνία, τον Δεκέμβριο του 2019, αυτό που ένοιωθε ήταν ότι με αυτήν έγραφε τη δική της θέση στην ιστορία. «This is Europe’s man on the moon moment», είπε. Αποδείχθηκε ότι ήταν πολύ πιο δύσκολο και πιο ακριβό από το Πρόγραμμα Απόλλων.
Αλλά λίγοι ηγέτες μπορούν να διεκδικήσουν με αξιοπιστία τέτοιες κληρονομιές. Σύμφωνα με τέσσερα άτομα που ξέρουν πώς σκέφτεται, η φον ντερ Λάιεν, εκτιμά σε ιδιωτικές συζητήσεις αυτήν την κληρονομιά ως κάτι σημαντικό [...]
Τέσσερα χρόνια μετά, η φον ντερ Λάιεν είναι πάντα λιγομίλητη και απόμακρη [...] Πολλές από τις νίκες της τις κέρδισε με επιδέξια πλοήγηση μέσα σε μεγάλα και απροσδόκητα σοκ: Πανδημία, πόλεμος της Ουκρανίας, ενεργειακή κρίση.
Σε όλες αυτές τις καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, η φον ντερ Λάιεν - όπως και άλλοι ηγέτες - χρησιμοποίησε μοχλούς συγκεντρωτικής εξουσίας, διακρατικούς κοινούς πόρους και δημόσιες παρεμβάσεις, πράγματα που υπό κανονικές συνθήκες είναι αδιανόητα για την Κεντροδεξιά της Ευρώπης.
Όπως συμβαίνει και με τους πολέμους ή τις πανδημίες, το επείγον και το γιγαντιαίο αυτού του εγχειρήματος, της αντιστροφής αιώνων κυριαρχίας των ορυκτών καυσίμων, τείνει να στρεβλώνει την ιδεολογία. [...] Η φον ντερ Λάιεν, η οποία προέρχεται από ένα μεγάλο κόμμα της Ευρώπης ορκισμένο να προασπίζεται την ελευθερία των αγορών, βρέθηκε στην ανάγκη να παραδοθεί στην οπαδό του κεντρικού σχεδιασμού που κρύβει μέσα της. Οι αντίξοες συνθήκες, για άλλη μια φορά, ένωσαν παράδοξα ανόμοια.
Αυτό οδήγησε μερικούς μέσα στο κόμμα της να τη βλέπουν ως διπλή πράκτορα. Τον Μάρτιο, ο Eric Ciotti, επικεφαλής της γαλλικής πτέρυγας του ΕΛΚ του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, ανακοίνωσε ότι δεν θα υποστήριζε τη φον ντερ Λάιεν ως υποψήφια του κόμματός του για τις εκλογές επειδή είχε “υποστηρίξει τις πολιτικές αποανάπτυξης που προωθούσε η Αριστερά”» (Karl Mathiesen: «Inside von der Leyen’s secret climate crusade», Politico, 4.6.2024, 5 ημέρες πριν τις ευρωεκλογές)
Προεκλογικά, Bild και Politico δεν δίστασαν να χρησιμοποιήσουν ακόμη και θορυβώδεις αρθρογραφικές «βόμβες μολότωφ», προκειμένου να προκαλέσουν ανασφάλεια σε ένα συντηρητικό κοινό και ταυτόχρονα, να διασπείρουν την εντύπωση ότι η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ίσως είναι ήδη «τελειωμένη» ως Πρόεδρος.
- Τέταρτον, και πιο σημαντικό, ο όλος χώρος της λεγόμενης εναλλακτικής ή αντισυστημικής Δεξιάς στην Ευρώπη, φουσκώνει από ευνοϊκούς ανέμους αλλά βρίσκεται ο ίδιος σε «μια ωραία κατάσταση», πιο «ωραία» από κάθε άλλη φορά. Τώρα, μετά τις ευρωεκλογές, κανείς δεν ξέρει ακόμη σε ποιές και πόσες ευρωομάδες ή ευρωσυσπειρώσεις και υπο-συσπειρώσεις θα ανασυγκροτηθεί, ποιά κόμματα ποιών χωρών θα συμμετέχουν στη μία ή στην άλλη ομάδα, και κυρίως, με ποιά πολιτική ως προς το θέμα που διαιρεί σκληρά την λεγόμενη εναλλακτική ή αντισυστημική Δεξιά στην Ευρώπη: Ουκρανία - Ρωσία.
«Άγρια Δύση» στα ορεινά δεξιά έδρανα του Ευρωκοινοβουλίου
Το πιο εντυπωσιακό νέο από τα ορεινά δεξιά έδρανα του Ευρωκοινοβουλίου ήρθε από την πιο «εναλλακτική» και «αντισυστημική» ομάδα της λεγόμενης εναλλακτικής ή αντισυστημικής Δεξιάς, την ομάδα Ταυτότητα και Δημοκρατία (ID), στην οποία ισχυρότερες δυνάμεις είναι η ιταλική Λέγκα του Σαλβίνι και η Εθνική Συσπείρωση της Μαρίν Λε Πεν. Η τρίτη σε αριθμό ευρωβουλευτών δύναμη, η Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) εκδιώχθηκε από την ευρωομάδα λίγο πριν τις εκλογές (τον Μάιο του 2024).
Οι λόγοι ήταν οι δηλώσεις υποστήριξης προς τα SS του επικεφαλής υποψηφίου της Μαξιμίλιαν Κρα, η δικαστική κατηγορία για κατασκοπεία υπέρ της Κίνας εναντίον συνεργάτη του ίδιου και η δικαστική κατηγορία για κατασκοπεία υπέρ της Ρωσίας εναντίον του δεύτερου στη λίστα υποψηφίου. Εν τω μεταξύ, το εξίσου ή και περισσότερο φιλοπουτινικό Κόμμα Ελευθερίας της Αυστρίας (FPÖ), το οποίο ήταν αντίθετο στην εκδίωξη της AfD, παραμένει στην ομάδα. Η ίδια η Εθνική Συσπείρωση της Μαρίν Λε Πεν έχει παραδεχτεί (2015) την χρηματοδότηση της από ρωσική τράπεζα, ωστόσο μετά την εισβολή στην Ουκρανία το 2022 έχει παγώσει τις σχέσεις της με το εκεί καθεστώς. Οι ποικίλες φάσεις που πέρασε η στάση της ιταλικής Λέγκα απέναντι στο καθεστώς Πούτιν είναι γνωστές και δεν χρειάζονται ανάλυση.
Στην άλλη ομάδα, των Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών (ΕCR), μετά τις εκλογές του 2019 ισχυρότερη δύναμη είχε αναδειχθεί το κόμμα «Νόμος και Δικαιοσύνη» (PiS) της Πολωνίας, με 27 ευρωβουλευτές, ακολουθούμενο από τα Αδέλφια της Ιταλίας της Μελόνι (6) και το ισπανικό Vox. Στις ευρωεκλογές του 2024 το PiS έχασε δύναμη και έχει τώρα 18 ευρωβουλευτές, ενώ το κόμμα της Μελόνι έχει πια 24. Γεγονός είναι ότι λόγω και της ισχυρής παρουσίας του Πολωνικού PiS καθώς και σκανδιναβικών «αντισυστημικών» κομμάτων, η παραμονή στην ομάδα αυτή κομμάτων - Πουτινίστας είναι όλο και πιο δύσκολη. Εξ ού και η απότομη μεταβολή της παλιότερης φιλοπουτινικής στάσης του κόμματος της Μελόνι, ιδίως από τη στιγμή που έγινε η ηγετική δύναμη στην ιταλική κυβέρνηση. Το ίδιο συνέβη και με το γαλλικό κόμμα Ανακατάληψη (Reconquête), των Μαριόν Μαρεσάλ (η ανεψιά της Λε Πεν) και Ερίκ Ζεμούρ, ο οποίος πριν το 2022 αποκαλούσε «προπαγάνδα των ΗΠΑ» τις προειδοποιήσεις για εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία. Ωστόσο, στην ίδια ομάδα εξακολουθεί να συμμετέχει η αυστηρά φιλοπουτινική Ελληνική Λύση καθώς και το Βουλγαρικό Εθνικό Κίνημα - VMRO, το οποίο κατά καιρούς εμφανίζει αναθεωρητικές θέσεις για τα σύνορα μεταξύ των Βαλκανικών χωρών.
 |
| Η αρχηγός του ΟΛλανδικού Κινήματος Αγροτών-Πολιτών (BBB) van der Plas και οι οπαδοί της πανηγυρίζουν |
Ποιές κοινωνικές ομάδες είναι επιρρεπείς στις ιδέες της λεγόμενης εναλλακτικής ή αντισυστημικής Δεξιάς; Ποιοί οι πιο επιδραστικοί υποστηρικτές της;
Μερικοί από αυτούς «ξέρουν πολύ καλά τι κάνουν».
Μια απλοϊκή και ευκολοχώνευτη η ερμηνεία, ισχυρίζεται ότι για τον ευνοϊκό άνεμο που φουσκώνει τα πανιά της λεγόμενης εναλλακτικής ή αντισυστημικής Δεξιάς, στην Ευρώπη και ακόμη πιο πολύ στις ΗΠΑ, φταίει κυρίως η οικονομική πίεση που δέχονται τα πιο αδύναμα κοινωνικά στρώματα. Η ερμηνεία δεν στέκει, καταρχήν γιατί όλες οι κοινωνιολογικές μετρήσεις και μελέτες δείχνουν ότι οι πιό επιρρεπείς κοινωνικές ομάδες στο τραγούδι αυτών των σειρήνων, δεν είναι οι πιο αδύναμες από οικονομική άποψη μερίδες των κοινωνιών, οι οποίες ζούν κυρίως στις μεγαλουπόλεις των ΗΠΑ και των ευρωπαϊκών χωρών. Και αυτό ισχύει από την Πορτογαλία μέχρι την Πολωνία και από την Ελλάδα μέχρι την Σουηδία. Αντίθετα, πολύ πιο επιρρεπείς είναι κοινωνικές ομάδες μάλλον μεσαίας οικονομικής στάθμης και μεσαίου ή χαμηλού μορφωτικού επιπέδου, οι οποίες δεν είναι από τις οικονομικά ασθενέστερες, αλλά είτε φοβούνται μήπως υποβαθμιστούν στο μέλλον, είτε πιστεύουν ότι δεν απολαμβάνουν στο παρόν όσα αξίζουν, ή και τα δύο μαζί. Και εντοπίζονται όχι στους πυρήνες των μητροπολιτικών κέντρων, αλλά κυρίως σε «επαρχιακούς» τόπους, σε ενότητες μικρότερες αστικές, ημιαστικές ή «αγροτικές».
Η Ζίλκε Μπόργκεστεντ, διεθύντρια του Ινστιτούτου Sinus στο Βερολίνο και στη Χαϊδελβέργη μελέτησε τους οπαδούς της AfD στη Γερμανία. Ιδού η γνώμη της:
Στα πιο αδύναμα κοινωνικά στρώματα η εχθρότητα προς τους ξένους έχει ως κίνητρο φόβους ότι οι αλλοεθνείς μετανάστες, πρόσφυγες κτλ «πριμοδοτούνται», δυσανάλογα γενναιόδωρα σε σύγκριση με τους γηγενείς οικονομικά αδύναμους. Η λεγόμενη μεσαία τάξη δυσκολεύεται να αντέξει το πολύπλοκο της σημερινής πραγματικότητας και ελκύεται από απλοϊκές απαντήσεις στα προβλήματα και από βολικές υποσχέσεις ή ψευδολύσεις. Αντίθετα, «σε κοινωνικές ομάδες των συντηρητικών ευκατάστατων, είναι ισχυρές οι αξίες της τάξης, της πειθαρχίας, της υπευθυνότητας μαζί με κάποιες αντιλήψεις περί αξιοπρέπειας και ηθικότητας», αλλά «για το τί ψηφίζουν, πιο σημαντικό είναι ποιό από τα κόμματα δρα σε ζητήματα οικονομικής πολιτικής όπως αυτές θα προτιμούσαν». Οι τελευταίοι «ξέρουν πολύ καλά τι κάνουν».
Μετά από γεγονότα όπως το ακροδεξιό οχλοκρατικό ξεσάλωμα νεαρών πάμπλουτων γόνων στο νησί Sylt, την «Μύκονο της Γερμανίας», «μερικοί μένουν έκπληκτοι», συνεχίζει η Μπόργκεστεντ, «γιατί πίστευαν ότι αυτό είναι μόνον πρόβλημα της πρώην Ανατολικής Γερμανίας, των φτωχών, των απογοητευμένων, εκείνων που απεχθάνονται τις αλλαγές και τους μετασχηματισμούς, όπως τις απεχθάνονται και αυτοί οι ίδιοι».
Η Μπόργκεστεντ πιστεύει ότι τα τελευταία χρόνια, η AfD ενισχύθηκε σε όλες τις κοινωνικές ομάδες, περιλαμβανομένων των ανώτερων στρωμάτων. Οι λόγοι είναι πολλοί, λέει, και δεν είναι εύκολο να προσδιοριστούν.
«Τέτοιοι άνθρωποι ανώτερων οικονομικών στρωμάτων θεωρούν σημαντικό το όλο σύστημα να λειτουργεί, αλλά σημασία έχει, αυτοί, ως κοινωνική ομάδα, να μη χάσουν την ηγετική τους θέση. Όταν νομίζουν ότι στο πεδίο της οικονομικής πολιτικής απειλείται η δύναμή τους, τότε αυξάνει η πιθανότητα να γίνουν εχθρικοί και επιθετικοί εναντίον άλλων», λέει η Ζίλκε Μπόργκεστεντ.
Και τελικά, όπως μας θυμίζουν οι Ραλφ Μπόλλμαν, Άννα-Σοφία Κίνε και Νίκε Μόζα, αρθρογράφοι της συντηρητικής Frankfurter Allgemeine, «η AfD δεν ιδρύθηκε σε κάποια φτωχή πόλη της πρώην Ανατολικής Γερμανίας, αλλά στο Oberursel», προάστειο της ευημερούσας Φρανκφούρτης επί του Μάιν. «Και από τους ανθρώπους που την ίδρυσαν, τουλάχιστον μερικοί πίστευαν ότι μόνον η έξοδος της Γερμανίας από την Ευρωζώνη θα έσωζε τα περιουσιακά τους στοιχεία στις τράπεζες. Και οι έρευνες του περιοδικού Spiegel έδειξαν ότι ο δισεκατομμυριούχος Άουγκουστ φον Φινκ (August von Finck Jr.) στήριξε οικονομικά την ίδρυση του ακροδεξιού κόμματος, αφού προηγουμένως με επιχορηγήσεις είχε εργαλειοποιήσει το φιλελεύθερο κόμμα FDP» (Ralph Bollmann, Anna-Sophie Kühne, Nike Mosa: «Wie weit rechts stehen die Reichen?» - Frankfurter Allgemeine, 02.06.2024)
|
|
Από το βίντεο του σκανδάλου στη «Μύκονο» της Γερμανίας (Sylt): Ένας νεαρός γόνος
κραυγάζει ρατσιστικά συνθήματα και μιμείται το μουστάκι του Χίτλερ (© Berliner Morgenpost)
|
Οι πολλαπλοί προθάλαμοι κατήχησης της εναλλακτικής ή αντισυστημικής Δεξιάς: Ολλανδικός υπερφιλελευθερισμός, Ιταλικοί θολο-λαϊκισμοί από τον Μπερλουσκόνι στους Πεντάστερους, Βαλκανικές παρελθοντοπληξίες και ασκήσεις αναθεωρητισμών επί χάρτου
Έτσι, για αναζήτηση των κινητήριων δυνάμεων αυτού του «κακού ανέμου», εμπλέκονται αναγκαστικά τόσο οικονομικά όσο και εξωοικονομικά πεδία, δηλαδή ιδεολογικά, πολιτικά, ιστορικά, αλλά επίσης νοοτροπιών και δράσεων της καθημερινής, εξωοικονομικής ζωής.
Πώς τα κατάφερε το ολλανδικό Κόμμα της Ελευθερίας (PVV) του Χέερτ Βίλντερς, ακραιφνές της εναλλακτικής ή αντισυστημικής Δεξιάς, μέλος της ευρωομάδας Ταυτότητα και Δημοκρατία (ID), και έλαβε στις κοινοβουλευτικές εκλογές του Νοεμβρίου 2023 το 23,5 % των ψήφων και έγινε πρώτο σε δύναμη κόμμα;
Πώς το τρίτο σε δύναμη κόμμα, το ένα και πιο «δεξιό» από τα δύο φιλελεύθερα ολλανδικά κόμματα, το Λαϊκό Κόμμα για Ελευθερία και Δημοκρατία (VVD), μαζί με το τέταρτο σε δύναμη, το Κόμμα Κοινωνικού Συμβολαίου (NSC), και με το έκτο, το Κίνημα Αγροτών-Πολιτών (ΒΒΒ), επέλεξαν να συμπράξουν με το PVV προκειμένου να σχηματιστεί κυβέρνηση, παρακάμπτοντας τη δεύτερη κοινοβουλευτική δύναμη, τον συνασπισμό του Πράσινου Αριστερού Κόμματος (GL) και των σοσιαλδημοκρατών του Εργατικού Κόμματος (PvdA); Πώς ένας Ολλανδός με παλιές μεταναστευτικές οικογενειακές ρίζες από την κάποτε αποικία Ινδονησία, είναι αρχηγός ενός ισχυρού αντιμεταναστευτικού κόμματος; Πώς η Ντιλάν Γεσιλγκιόζ, μια Ολλανδή γεννημένη και μεγαλωμένη σε Τουρκο-Κουρδική οικογένεια μεταναστών, είναι σήμερα διάδοχος του πολύ δεξιο-φιλελεύθερου Μαρκ Ρούτε στην αρχηγία του πολύ δεξιο-φιλελεύθερου VVD; Πώς η Ντιλάν Γεσιλγκιόζ συμπράττει με τον Βίλντερς του PVV και της ευρωομάδας ID, με τον Πίτερ Όμτσιγκτ του NSC και της ευρωομάδας ΕΛΚ, αλλά και με τους σαρδανάπαλους «Αγροτοπολίτες» της Καρολίν φαν ντερ Πλας, οι οποίοι θέλουν να εμποδίσουν τον περιορισμό της χρήσης χημικών στη γεωργία και την ρύθμιση της ολλανδικής κτηνοτροφίας, που ήθελε να επιβάλει ο προκάτοχός της Γεσιλγκιόζ, ο Μαρκ Ρούτε;
Οι Ολλανδοί έχουν από του υψηλότερους μισθούς στην Ευρώπη και υψηλότατο επίπεδο κοινωνικών παροχών και στεγαστικών δυνατοτήτων. Έχουν την ισχυρότερη γεωργία και κτηνοτροφία στην ΕΕ, παρά την έλλειψη εδάφους. Εκεί είναι η χώρα της Royal Dutch Schell και του κάποτε γίγαντα των ηλεκτρονικών Philips. Έχουν παρελθόν και παρόν στο οποίο κυριαρχούν «υπερφιλελεύθερες» έως αναρχοφιλελεύθερες πολιτικές σε θέματα καθημερινής ζωής, από τα ναρκωτικά μέχρι τους οίκους ανοχής και έως πρόσφατα μέχρι την ευκολία εγκατάστασης μεταναστών, ιδίως από την πρώην αποικία, την τεράστια Ινδονησία. Είναι ένα από τα ιδρυτικά μέλη της πάλαι ποτέ ΕΟΚ, μετέπειτα ΕΕ. Η πολιτική της Ολλανδίας ήταν πάντα ακραιφνώς ΝΑΤΟική. Και σήμερα φαίνεται πως θα εκδιωχθεί από το Renew το VVD της Ντιλάν Γεσιλγκιόζ, άν και ο Μακρόν θέλει ακόμη, κατά τα θρυλούμενα, τον προκάτοχό της Μαρκ Ρούτε στη θέση του Γραμματέα του ΝΑΤΟ.
Στην Ολλανδία βλέπουμε μια στάση που εμφανίζεται σε όλη την Ευρώπη. Πολλά άτομα δεύτερης γενιάς μεγαλωμένα σε μεταναστευτικές οικογένειες εξωευρωπαϊκής προέλευσης, αναπτύσσουν σφοδρά αντιμεταναστευτική στάση και η πολιτική τους στάση μετατοπίζεται «πολύ προς τα δεξιά». Σε ηδονιστικές-εγωιστικές κοινωνίες, την κοινωνική άνοδο και την σχετική ευημερία την προστατεύεις με νύχια και με δόντια από τους «άλλους», που θέλουν να γίνουν σαν εσένα. Δηλαδή σημασία έχει πώς να μη κοπεί η παχιά πίτα σε πιο πολλά κομμάτια.
Κατά τα άλλα ο σύμμαχος του VVD Βίλντερς και το PVV του ζήτησαν ουδετερότητα στην Ρωσο-Ουκρανική σύγκρουση το 2014. Σκλήρυναν τη στάση τους απέναντι στη Ρωσία μόνον μετά την κατάρριψη από ρωσικό πύραυλο της επιβατικής πτήσης MH17 της Malaysia Airlines, κατά την οποία σκοτώθηκαν κυρίως Ολλανδοί και Ινδονήσιοι. Ωστόσο, στις εκλογές της Ολλανδίας του 2023, ο Βίλντερς ξαναστάθηκε «όρθιος» μετά την κωλοτούμπα, ζήτησε το τέλος της ολλανδικής στρατιωτικής υποστήριξης προς την Ουκρανία και εναντιώθηκε στην ένταξη της χώρας αυτής στην ΕΕ.
Εάν υποθέσουμε ότι ο κοινωνικός αναρχοφιλελευθερισμός έγινε ένας προθάλαμος κατήχησης για τον εθισμό μεγάλων μερίδων Ολλανδών στις ιδέες της εναλλακτικής ή αντισυστημικής Δεξιάς, άλλες ευρωπαϊκές χώρες είχαν ίσως κατηχητές που λάτρευαν άλλους κοινωνικούς, ιδεολογικούς και πολιτικούς θεούς. Στην Ιταλία π.χ., με το 28,8 % των Μελονικών Αδελφών της Ιταλίας και του ΕCR, και με το 9 % της Λέγκα του Σαλβίνι και του ID, συνολικά πανευρωπαϊκό ρεκόρ 37,8 % για την εναλλακτική ή αντισυστημική Δεξιά (ευρωεκλογές 2024), η μετατόπιση των προτιμήσεων είχε ως προηγούμενο ενδιάμεσο σταθμό μεταφόρτωσης το τεράστιο φούσκωμα του θολού «αριστερο-λαϊκισμού» του Κινήματος Πέντε Αστέρων (25,6 % στις εθνικές εκλογές του 2013, 32,7 % και πρώτο κόμμα στου 2018). Εκείνη η έκρηξη μπορεί να είχε κάποια σχέση με την οικονομική κρίση του 2008-2015, αλλά δύσκολα ερμηνεύεται από την κρίση των PIIGS του Νότου, αφού στην Ισπανία και στην Πορτογαλία η πολιτική αντίδραση ήταν διαφορετική. Η επώαση έγινε σε παλιότερες δεκαετίες, με τον Μπερλουσκονικό λαϊκισμό των δεκαετιών 1990 και 2000, τον αναμφίβολα δεξιό και χυδαία λαϊκίστικο αλλά όχι «εναλλακτικό» ή «αντισυστημικό» δεξιό.
Στη Γαλλία η Εθνική Συσπείρωση της Μαρίν Λε Πεν έγινε πανίσχυρη σε μια μακρά διαδικασία. Μαζί με πολλά άλλα, τίθεται όμως το ερώτημα τι μεσολαβητικούς ρόλους έπαιξαν στην κατήχηση αυτών των νέου τύπου επαναστατών, σημαντικές μερίδες κινημάτων τύπου «Πράσινων Γιλέκων» και ορισμένοι διερχόμενοι οπαδοί αριστερο-εθνικολαϊκών κομμάτων τύπου «Ασυμβίβαστων Γάλλων», τα οποία απόλαυσαν τόσο θαυμασμό από άλλους «ασυμβίβαστους», στη χώρα της Φαιδράς Πορτοκαλέας.
Μια ματιά θα άξιζε και στους Βαλκανικούς θαλάμους κατήχησης, με τις πιο οικείες σε μας παρελθοντοπληξίες ή και ασκήσεις αναθεωρητισμών επί χάρτου. Είναι ξεχωριστό θέμα. Ενδεικτικά ας ρίξουμε μια λοξή ματιά στη Βουλγαρία, η οποία έχει και κοινοβουλευτικές εκλογές μαζί με τις ευρωπαϊκές, στις 9 Ιουνίου 2024.
Στις τελευταίες εθνικές εκλογές έλαβε γύρω στο 24 % το GERB του Μπόικο Μπορίσοφ (ΕΛΚ) με τους συμμάχους του, 14 % το αντίπαλο δέος PP-DB (συνασπισμός μοιρασμένος μεταξύ Renew και ΕΛΚ), 16,56 % το μειονοτικό Κίνημα Δικαιωμάτων και Ελευθερίας (Renew). Έλαβε όμως 13,38 % η Αναγέννηση του Κ. Κωνσταντίνωφ. Το κόμμα αυτό θέλει να επαναδιαπραγματευτεί τους όρους συμμετοχής στην ΕΕ, δεν θέλει το ευρώ, ζητά δημοψήφισμα για τη συμμετοχή στο ΝΑΤΟ, είναι υπέρ της άμεσης αποχώρησης των αμερικανικών στρατιωτικών βάσεων από τη Βουλγαρία, ζητά άρση των κυρώσεων κατά της Ρωσίας και φυσικά είναι άκρως εχθρικό προς την Ουκρανία. Υπερθεματίζοντας σε «εναλλακτική - αντισυστημική» δεξιά ρητορική, έχει γίνει κάτι σαν Βουλγαρική AfD. Έχει εξαφανίσει το Βουλγαρικό Εθνικό Κίνημα - VMRO του Κ. Καρακατσάνωφ (ΕCR με 2 ευρωβουλευτές το 2019), το οποίο στη δεκαετία του 2010 είχε ποσοστά μέχρι 7 - 9 %, συμμετείχε σε κυβερνήσεις υπό τον Μπορίσοφ. Το VMRO ήταν ανένδοτο κατά της εισόδου της Β. Μακεδονίας στην ΕΕ μετά τη Συμφωνία των Πρεσπών, με αποτέλεσμα να θεριέψουν ως αντίδραση τα «αντισυστημικά» ρεύματα και στη χώρα που βρίσκεται δυτικά της Βουλγαρίας. Σε χώρες με κατάλοιπα παρελθοντοπληξίας, τέτοιοι προθάλαμοι κατήχησης αλληλοενισχύονται σαν το ζεύγος δυνάμεων της δράσης και της αντίδρασης.
Όσο το μοναστήρι έχει θησαυρό, έρχονται νέοι καλόγεροι και διώχνουν τους παλιούς βαριεστημένους. Σήμερα, το άλλοτε φοβερό Βουλγαρικό VMRO του Καρακατσάνωφ έλαβε κάτω από 1 % και δεν εξέλεξε βουλευτή. Όμως η Αναγέννηση είναι ήδη σε επαφές με την ένδοξη γερμανική AfD για τη συγκρότηση νέας ευρωομάδας, πραγματικά «εναλλακτικής», που να μη βάζει νερό στο κρασί της. Ούτε να «Μελονίζει», ούτε να «Λεπενίζει».
«Μέσα κοινωνικής δικτύωσης», αλγόριθμοι, μάζα
Ας μη υποτιμάται όμως και το ερώτημα, προς τα που κατευθύνουν εθισμένους και μη, οι αλγόριθμοι των Tik Tok, YouTube, Facebook κτλ. Γιατί αυτοί δεν δίνουν κατεύθυνση σε προσδιορίσιμες κατηγορίες ανθρώπων ή σε συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες και τάξεις, αλλά αναδημιουργούν και μορφοποιούν εκ νέου τον άμορφο κοινωνικό χυλό που η Χάννα Άρεντ αποκαλούσε μάζα:
«Οι μάζες δημιουργήθηκαν από τα συντρίμμια μιας κοινωνίας ήδη έντονα εξατομικευμένης, η ανταγωνιστική δομή της οποίας και η συνακόλουθη μοναξιά του ατόμου είχαν άλλοτε τεθεί υπό έλεγχο μόνον μέσω του ανήκειν σε μια κοινωνική τάξη. Το κύριο χαρακτηριστικό του μαζικού ανθρώπου δεν είναι η ωμότητα και η οπισθοδρομικότητα, αλλά η απομόνωση και η έλλειψη κανονικών κοινωνικών σχέσεων. Οι μάζες προέρχονται από τις ταξικές κοινωνίες των εθνικών κρατών, οι ρωγμές των οποίων είχαν τσιμεντωθεί με εθνικιστικά αισθήματα. Είναι φυσικό λοιπόν, ότι αυτές οι μάζες, στην πρώτη αδύναμη φάση του νέου τρόπου ύπαρξης τους, τείνουν προς έναν ιδιαίτερα βίαιο εθνικισμό. Για καθαρά δημαγωγικούς λόγους, οι ηγέτες των μαζών τις οδηγούν προς αυτόν τον δρόμο και οι μάζες τον ακολουθούν, πηγαίνοντας ακόμη και αντίθετα στα ένστικτα τους και στις προθέσεις τους» (Hannah Arendt, The Origins of Totalitarianism)
Τί είναι νέο σε σύγκριση με την εποχή της Άρεντ; Σε σύγκριση με την επιρροή που ασκούσαν πάνω στις μάζες οι ηγέτες και τα κόμματα τους, σε καιρούς περασμένους πια, οι αλγόριθμοι των λεγόμενων Μέσων κοινωνικής δικτύωσης, έχουν πολύ πιο ευρεία, εξισωτική και βαθιά επιρροή στην ψυχολογία της μάζας, στον τρόπο ζωής της, εντέλει και στην καθημερινή συμπεριφορά της. Ιδίως στις νεώτερης ηλικίας «μεραρχίες» της στρατιάς μαζικών ανθρώπων. Αυτές δεν πρόλαβαν να βιώσουν ένα άλλο παρελθόν και σήμερα, για την ένταξή τους στις κοινωνίες, ίσως φροντίζουν πιο δραστικά οι αλγόριθμοι παρά η οικογένεια, το σχολείο ή ο κύκλος των φίλων και συνομηλίκων με σάρκα και οστά.
Σταθεροποίηση του Ευρωπαϊκού σκάφους εν καιρώ θυέλλης;
Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είχε θέσει 3 προϋποθέσεις για αναζήτηση νέων, αμφιλεγόμενων πολιτικών υποστηρικτών ή και συμμάχων: (1) Υποστήριξη της ΕΕ (απορρίπτονται όσοι ζητούν τη διάλυσή της ή την αποχώρηση της χώρα τους), (2) υποστήριξη του περιορισμού της εισόδου μεταναστών στο χώρο της ΕΕ και (3) υποστήριξη της Ουκρανίας εναντίον της εισβολής του Πούτιν. Είναι φανερό ότι και οι 3 προϋποθέσεις, όπως διατυπώθηκαν τότε, ήταν άκρως ασαφείς και επιδέχονταν πολλές ερμηνείες. Και το χειρότερο, οι δύο πρώτες τέθηκαν κυρίως ως «πολιτική των συμβόλων». Δεν περιείχαν τίποτε χειροπιαστό που να δέσμευε τι ακριβώς πρέπει να γίνει πολιτική πράξη και με ποιές διαδικασίες.
Ωστόσο, είναι γεγονός ότι στην αναζήτηση τέτοιων στηριγμάτων δεν είχε θέσει ως προϋπόθεση την υποστήριξη των νομοθετημένων μέτρων της Πράσινης Νέας Συμφωνίας και της ενεργειακής μετάβασης. Και είναι σαφές τί θα μπορούσε να συνεπάγεται αυτή η απουσία και τι σε διακινδυνεύσεις άνοιγε δρόμο.
Έτσι, μετά την πανδημία και τους δύο πολέμους, χτύπησε και το προειδοποιητικό καμπανάκι για θεσμικές κρίσεις και για άμεσα πολιτικούς κινδύνους. Ξέρουμε πια ότι δεν είναι αδιανόητο να συμβούν ακόμη και πραγματικές πολιτικές αναταράξεις στο Ευρωκοινοβούλιο και στη διαδικασία συγκρότησης της εκτελεστικής εξουσίας της ΕΕ.
Σήμερα, από τη συζητούμενη λύση-πακέτο στο τιμόνι της ΕΕ διαφαίνεται μια απόπειρα «αντιστροφής της στροφής». Ή τουλάχιστον επιλογής ομάδας αξιωματικών της γέφυρας κατάλληλης για σταθεροποίηση του σκάφους εν καιρώ θυέλλης. Κατά τα λεγόμενα ο Πορτογάλος Σοσιαλιστής Αντόνιο Λουίς Σάντος ντα Κόστα προορίζεται για τη θέση του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, η Εσθονή Κάγια Κάλλας του Μεταρρυθμιστικού Κόμματος (Renew) για να αναλάβει το «χαρτοφυλάκιο των εξωτερικών υποθέσεων» της ΕΕ. Στην Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν θα δοθεί μια δεύτερη θητεία πλοιάρχου στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Προεδρία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα αναλάβουν εκ περιτροπής οι δύο μεγαλύτερες ευρωομάδες.
Τέτοιας σύνθεσης επιτελείο στη γέφυρα του σκάφους, εκ πρώτης όψεως φαίνεται να κλείνει το δρόμο σε ριζικές οπισθοδρομήσεις της Πράσινης Νέας Συμφωνίας και σε υποκλίσεις στον Πούτιν, δηλαδή προδοσία της Ουκρανίας. Αλλά δεν ξέρουμε τι συνεπάγεται μια τέτοια λύση για τα προγραμματικά χάσματα που θα μείνουν ανοιχτά, π.χ. μεταξύ «Ουρσουλινών» και «Μανφρεντιανών» εντός του ΕΛΚ. Γιατί τέτοια χάσματα ανοίγονται από κοινωνικές δυνάμεις και τις συγκρούσεις τους. Πολιτικές, διανεμητικές αλλά και εξίσου και πολιτισμικές.
Ακόμη, τίποτε δεν αποκλείει να αποβεί το αύριο δύσκολο στις Βρυξέλλες. Όμως από την άλλη πλευρά, ξέρουμε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έκανε και μπορεί να κάνει βήματα από την απλώς «Ενωσιακή» προς μια «Κοινοτική» μορφή διακυβέρνησης, ή, αλλιώς, βήματα προς τον τελικό πολιτικό προορισμό της, την Finalité politique των Συνθηκών, βήματα φεντεραλιστικά, βήματα πρός μια όλο και στενότερη Ένωση, μόνον μέσα σε κρίσεις και μέσω των κρίσεων.
Ο Ζαν Μονέ, ένας από τους πατέρες της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, γράφει στα απομνημονεύματά του:
«Η Ευρώπη θα οικοδομηθεί μέσα από κρίσεις και θα είναι το άθροισμα των λύσεων που θα έχουν δοθεί στις κρίσεις αυτές»
Η ίδια η Ευρωπαϊκή Κοινότητα, η μετέπειτα Ενωση είναι προϊόν μιας μέγιστης κρίσης, του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Οι κρίσεις τρομάζουν, αλλά και βοηθούν το ευρωπαϊκό στοίχημα να παραμένει ανοιχτό.