Κάθε κοινωνική διαστρωμάτωση ή θεσμός, λειτουργεί σαν ένα "ζωντανό κύτταρο" της κοινωνίας και βρίσκεται σε συνεχή αλληλεπίδραση μαζί της. Απορροφά οποιουσδήποτε κραδασμούς της, κρίσεις, αξιακά της παραδείγματα, υποδείγματα συμπεριφοράς, ψυχολογικές και κοινωνικές προβολές στους ρόλους που αναθέτει σε εκπροσώπους για να επιτελέσουν κοινωφελές έργο, εντάσσει τα άτομα στους κοινωνικούς σκοπούς με το ύφος και το ήθος της κοινωνίας αναφοράς και οι ηγέτες καλούνται να προσφέρουν και να κριθούν από την "ποιότητα και ποσότητα" του έργου τους συνολικά, σύμφωνα με τα κριτήρια των εντολέων τους, το εκλογικό σώμα αν μιλάμε για αντιπροσωπευτική δημοκρατία.

Παράλληλα οι ηθικοί ηγέτες μπορούν, αν θέλουν και μπορούν, αν διαθέτουν το κατάλληλο γνωστικό επίπεδο και την απαραίτητα δημοκρατική παιδεία, να αποτελέσουν με τη στάση τους ένα νέο πρότυπο αναφοράς, να εμπνεύσουν και να δώσουν όραμα και ελπίδα στους νέους κυρίως ώστε να γίνουν η ατμομηχανή της νέας πορείας προς το μέλλον, να φωτίσουν τον δρόμο τους και να τους καθοδηγήσουν με ήθος και αίσθημα δικαίου ώστε να υπερνικηθούν οι δυσκολίες αντίστασης των πιο συντηρητικών στρωμάτων, με χαμηλότερη παιδεία και κλειστή σε μικρά τοπικά ή ειδικά και ατομικά συμφέροντα που πλαισιώνουν την άσκηση εξουσίας του ηγέτη, τα πελατειακά σχήματα πυραμίδων, συνεργατών στην άντληση ψήφων, στη χειραγώγηση αφελών.

Στον τόπο που γέννησε τον ορθολογισμό του Πλάτωνα, την ηθική κοσμοθεωρία του Αριστοτέλη, τη γνωστική επάρκεια των επιστημών της Ιωνικής σχολής, θα περίμενε κανείς να είναι γεμάτη η Ελλάδα με φωτισμένους ηγέτες, δημοκράτες, με την κληρονομιά της γνώσης και η σοφία των λόγων και πράξεων των αρχαίων Ελλήνων στο σύνολό τους, ώστε να μπορούν να αποτελέσουν ένα χρήσιμο παράδειγμα αξιοποίησής τους από τα κοινωνικά και πολιτειακά όργανα άσκησης επιρροής στον ελλαδικό πληθυσμό και να προκαλέσει μια ώθηση της αυτοδιοίκησης σε ένα άλλο, ανώτερο, εξελιγμένο επίπεδο κουλτούρας σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο και φυσικά την ίδια την Ευρώπη που εμπνέεται από τις αρχαίες Ελληνικές ιστορικές κατακτήσεις σε όλες τις επιστήμες. Αυτή θα έπρεπε να είναι η κληρονομιά μας και στον δρόμο αυτό που κάθε φορά εμείς χαράζουμε θα έπρεπε και εμείς οι ίδιοι να περπατάμε... αντί να πτωχεύουμε σε όλους τους τομείς! Κι όμως, σχεδόν πουθενά στην Ελλάδα δεν βλέπουμε ηγέτες με ήθος και πράξη ορθολογική, να αλλάζουν αποτελεσματικά προς το καλλίτερο τον τόπο τους!

«Το νέο Ηγέτη, εκείνοι που τον ανέδειξαν, σίγουρα θα τον πουν αχάριστο, επειδή, ακόμα κι αν έχει κάθε πρόθεση, δεν υπάρχει περίπτωση να μπορέσει να τους αλλάξει τη ζωή, στο βαθμό και με τον τρόπο που φαντάστηκαν».

«Όσοι ηγέτες κι αν αλλάξουν, οι υφιστάμενοι θα παραμείνουν υφιστάμενοι που όσες φορές κι αν απογοητευθούν από την αλλαγή του Ηγέτη τους, πάντα θα επιδιώκουν να βελτιώσουν τη ζωή τους αλλάζοντας Ηγέτη».

Αυτές οι ρήσεις του Μακιαβέλλι λειτουργούν ως (αν)ηθικό κάστρο ισχύος του Ηγεμόνα σε ανίσχυρους υπηκόους.

Ο ρόλος του ηγέτη μπορεί και πρέπει κατά τον Μακιαβέλλι να μετατραπεί εύκολα σε ρόλο ηγεμόνα. Κι όντως αυτό συμβαίνει πολύ συχνά, σχεδόν νομοτελειακά, διότι χωρίς τα κατάλληλα εφόδια παιδείας ο ηγέτης τείνει να εκμεταλλευτεί τις αδυναμίες των κοινωνιών τους και να τις χειραγωγήσει με πονηρούς τρόπους, με την καπηλεία, την κολακεία, τη συστηματική εξαπάτηση χρησιμοποιώντας διαρκώς λογικές πλάνες και συναισθηματική ρητορική προς άτομα χωρίς ικανή κριτική σκέψη, ώστε να αποσπάσουν τη συναίνεση σε προσωπικό επίπεδο, να κρύψουν τις πολιτικές ουσιαστικές αιτίες και να επιπλέουν προσωπικά στα κρίσιμα ζητήματα με τρόπο φανατισμού προσκόλλησης στον αρχηγό, αντιμετώπισης κάθε προβλήματος σαν εξωτερική απειλή που συσπειρώνει σε ξενοφοβικά σλόγκαν τον απολίτικο λαό, πίσω από τις ισχυρές πλάτες του ηγεμόνα, του μόνου ικανού και ισχυρού να παλέψει σαν δράκος κατά των εχθρών.

Ο λαϊκισμός λοιπόν είναι το εύκολο όπλο νουθεσίας ενός ηγέτη να μετατρέψει το μοντέλο του σε ηγεμονία, εφόσον ο λαός επιτρέπει την απλοποίηση της πολιτικής σε δεισιδαιμονία και αναγνωρίζει στον ηγεμόνα του τον ρόλο του σαμάνου, του μεσολαβητή με τις μεταφυσικές δυνάμεις σωτηρίας που είναι οι μόνες που διαφαίνονται στον σκοτεινό ορίζοντα της κλειστής κοινωνίας της άγνοιας.

Οι σύγχρονες κοινωνίες δεν είναι όλες εξελιγμένες στον ίδιο βαθμό. Υπάρχουν οι νεωτεριστικές, Αναγεννησιακές κοινωνίες, όπου ο Διαφωτισμός επέτρεψε την απελευθέρωση του ανθρώπου από τον σκοταδισμό της φεουδαρχικής κλειστής κοινωνίας της δεισιδαιμονίας και προχώρησαν στον εκδημοκρατισμό των θεσμών διακυβέρνησης, τον πλουραλισμό, τη συνεργασία και αλληλεγγύη. Υπάρχουν και οι προνεωτεριστικοί, μεσαιωνικού τύπου κοινοτισμοί, που συνεχίζονται στην Οθωμανική περίοδο με τον κοτζαμπασισμό να κρατούν όμηρο την κοινωνία σε ηγεμονικές αυταρχικές συμπεριφορές, του κλέφτικου και αρμοτολίτικου πρόσφατου παρελθόντος, που δυσκολεύονται ακόμα και σήμερα να πορευτούν δημοκρατικά και προτιμούν από αδράνεια, άγνοια, αδιαφορία, να συνεχίζουν παραδοσιακές μορφές οργάνωσης της κοινωνίας και των θεσμών της, αναζητώντας και καλλιεργώντας αρχηγικές συμπεριφορές αυταρχισμού.

Αν μάλιστα το κερασάκι στη συσκευασία έχει και αρχαιοπρεπή κελεύσματα εξουσίας που πηγάζουν σε στρατιωτικές πόλεις κράτη με αρχαϊκό μονοκρατικό πολίτευμα, τόσο το καλλίτερο! Τότε η ευτυχής συγκυρία, η γυμναστική εξουσίας και ρητορείας πετυχαίνουν εύκολα τον στόχο τους, η προπαγάνδα δυναμώνει την αίσθηση της ένδοξης αγέλης, έτοιμη να επιτεθεί στον έξω κόσμο και να τον κατακτήσει πουλώντας τα σύμβολα της προγονικής τοπικής ισχύος, της νοσηρής νοοτροπίας τοπικισμού, της μισαλλοδοξίας της μεγαλομανίας της αρχαιοκαπηλείας, που ενώ αγνοεί την ιστορία, πουλάει μυθολογία...
Κάτι που βλέπουμε λίγο πολύ παντού στον παραδοσιακό Μοριά αλλά κυρίως σε τόπους που θέλουν να ταυτίζονται ετσιθελικά με ιστορικά παραδείγματα που αγνοούν μεν, πουλάνε όμως σαν δικά τους, ενώ θα έπρεπε να προβληματίζονται με την αρχέγονη ηθική διδαχή: