Είναι εξαιρετικό το άρθρο που έγραψε ο Κώστας Κούρκουλος με θέμα τη θυσία της αντικειμενικής αλήθειας στο βωμό της συγκινησιακής «αλήθειας» η οποία, όπως γράφει, συσκοτίζει την πραγματικότητα. [«Ποτέ τους δεν διάβασαν Άρεντ!» Liberal 18 Απριλίου 2025].
Σε μια ανοιχτή κοινωνία πρωτεύει η αντικειμενική αλήθεια, δηλαδή η «γεγονική αλήθεια», κατά την επιτυχημένη έκφραση του Κούρκουλου, η αλήθεια που αντιστοιχεί στην πραγματικότητα, έναντι οποιουδήποτε δόγματος, και οποιασδήποτε πίστης που παράγεται από έξαρση και εκφράζεται δημόσια από αγανακτισμένους, ιδίως αν η πίστη αυτή είναι εκ κατασκευής ψευδής.
Έχει ιδιαίτερη σημασία η αναφορά στην Χάνα Άρεντ σε σχέση με τη θέση που έχει η ιδέα α ν τ ι κε ι μ ε ν ι κ ή ς α λ ή θ ε ι α ς σε μια πολιτεία. Η μεγάλη αυτή πνευματική προσωπικότητα είχε βιώσει την επικράτηση του μεγάλου ψέματος στη ναζιστική Γερμανία. Όπως έγραφε ο Χίτλερ, οι μάζες πιστεύουν ευκολότερα τα μεγάλα ψέματα στην πολιτική. Η Χάνα Άρεντ είχε τονίσει τη σημασία της αλήθειας στην πολιτική σε άρθρο της το 1954 [“Truth and Politics” In: Hannah Arendt (1954) Eight Essays in Political Thought. London: Penguin]. Στο άρθρο της αυτό, η γερμανοαμερικανίδα φιλόσοφος δείχνει ότι η αντικειμενική αλήθεια έχει, κατά κάποιον τρόπο, α ν α γ κ α σ τ ι κ ό χαρακτήρα. Έχουμε υ π ο χ ρ έ ω σ η να τη δεχθούμε· όχι διότι μας την επιβάλλει ένας τύραννος, αλλά διότι εμείς την αναγνωρίζουμε ως ρ υ θ μ ι σ τ ι κ ή α ρ χ ή, και η αναγνώριση αυτή είναι συνυφασμένη με το γνωστικό μας ήθος. Η υποκειμενική πεποίθηση, η ιδεολογική πίστη, το συναίσθημα, οφείλουν να υποχωρήσουν αν συγκρούονται με την αλήθεια των γεγονότων. Η «μεταλήθεια» είναι η κατάσταση – ίσως και το καθεστώς- όπου η υποκειμενική πεποίθηση, η ιδεολογία ή το συναίσθημα κυριαρχούν εις βάρος της αντικειμενικής αλήθειας – της αλήθειας των γεγονότων. Το αντίθετο ισχύει σε μια ανοιχτή κοινωνία. Σε μια τέτοια κοινωνία, η αντικειμενική αλήθεια αναδίδει τη ρυθμιστική της αρμοδιότητα.
Οι εχθροί της ανοιχτής κοινωνίας σήμερα καταπολεμούν την ιδέα της αντικειμενικής αλήθειας και δίνουν το πρωτείο στη «μεταλήθεια» ιδίως όταν μπορούν να την κατασκευάσουν και να την προωθήσουν με σύγχρονες μεθόδους παραπληροφόρησης. Δυστυχώς, όπως δείχνει στο άρθρο του ο Κώστας Κούρκουλος, μπορούν να λειτουργούν και εντός ανοιχτών κοινωνιών, όταν δεν έχει εισχωρήσει σ’ αυτήν το μάθημα που έχει δώσει η Χάνα Άρεντ που συνίσταται στην τεράστια πολιτική σημασία που έχει η α υ τ ο ν ο μ ί α της αλήθειας των γεγονότων για την ίδια την ύπαρξη της δημοκρατίας