Στη μνήμη του Στάθη Χρυσικόπουλου
Αντίο «γιατρέ μου»
Ο κινηματογράφος ήρθε για να μας αποδείξει με τρόπο διαυγή ότι ανάμεσα στο φανταστικό και το ονειρικό, τα γεγονότα, τα περιστατικά και τις επιθυμίες δεν υπάρχουν σύνορα. Όλα είναι μια κυκλοθυμική πραγματικότητα που στροβιλίζεται ανάμεσα στη μανία και τη θλίψη, το λυγμό και την αποθέωση. Το σινεμά ήρθε να ξεσκαρτάρει τα ανούσια και αδιάφορα μέρη της ζωής των ηρώων και αυτή τη ζωή να την κάνει να λάμψει στο φως του ανεπανάληπτου, του μοναδικού και του πρωτοφανούς.
Ο κινηματογράφος οφείλει την ύπαρξη του σε ένα ελάττωμα του ανθρώπινου ματιού. Tο ανθρώπινο μάτι συνεχίζει για λίγο να «βλέπει» ένα αντικείμενο, που έχει πάψει πια να το βλέπει. Η ατέλεια αυτή του ματιού μας λέγεται «μεταίσθημα» του αμφιβληστροειδούς και η ψεύτικη εντύπωση «μετείκασμα». Το μετείκασμα διαρκεί περίπου ένα δέκατο του δευτερολέπτου, αν και ο χρόνος αυτός δεν είναι σταθερός, γιατί εξαρτάται από πολλούς άλλους παράγοντες όπως είναι η φωτεινότητα, η λαμπρότητα, το χρώμα, το σχήμα, το μέγεθος του αντικειμένου, η απόστασή του από το μάτι μας. Με ταχύτητα λοιπόν 24 φωτογραφιών στο δευτερόλεπτο, η κινηματογραφική μηχανή μπορεί να αναλύει μία κίνηση σε στατικές φωτογραφίες και να την ανασυνθέτει προβάλλοντας τις φωτογραφίες με την ίδια ταχύτητα. Τα στοιχεία λοιπόν που συνθέτουν την έννοια του κινηματογράφου είναι η ανάλυση και η ανασύνθεση της κίνησης , η φωτογραφία και η προβολή.
Φιλμ, όπως λέει στην ταινία ο ευαίσθητος «προβολαντζής» μας, είναι στατικά καρέ με σκοτάδι ανάμεσα τους η προβολή στατικών εικόνων σε γρήγορη διαδοχή δημιουργεί ψευδαίσθηση κίνησης Ψευδαίσθηση της ζωής και τι άλλο είναι ο κινηματογράφος από κομμάτια ψευδαισθήσεων, συρραφή γεγονότων, άθροιση συμβάντων και κομμάτια ρέουσας ποίησης;
Αρχές της δεκαετίας του ’80 σε μια παραθαλάσσια πόλη της Αγγλίας ζει η μεσήλιξ Χίλαρι κουβαλώντας τραύματα και αγωνίες που επιβαρύνουν την ψυχική της γαλήνη και επιτείνουν τις αγωνιώδεις προσπάθειές της να ισορροπήσει ανάμεσα σε αυτά που επιθυμεί και αυτά που μπορεί. Η Χίλαρι εργάζεται σ’ ένα μεγαλόπρεπο αλλά «κουρασμένο» σινεμά το οποίο ετοιμάζεται μετά από καιρό για μια αστραφτερή πρεμιέρα με σημαντικούς καλεσμένους. Ο νεαρός μαύρος Στίβεν ο οποίος έχει προσληφθεί στον κινηματογράφο που εργάζεται η Χίλαρι δίνει νέο ενδιαφέρον στα πράγματα. Οι υπάλληλοι του κινηματογράφου έρχονται αντιμέτωποι με πολύπλοκα, άλυτα προσωπικά και υπαρξιακά προβλήματα, τα οποία είτε θα τους φέρουν πιο κοντά, είτε θα οδηγήσουν τις καταστάσεις και τα ζητήματα, τα οποία αναπτύσσονται γύρω τους, που αγκομαχούν να βρουν το δρόμο και τη λύση τους, σε διάλυση. Παρά την μεγάλη διαφορά ηλικίας του νεαρού και της Χίλαρι και την αταίριαστη κοινωνικά σχέση, συμβαίνει, αυτό που συντελείται σε μια προβολή ταινίας ανάμεσα στα δυο σκοτάδια μια λάμψη φωτός και όλα γίνονται μαγικά. Έτσι όλα ξεκινούν από την αρχή, από εκεί που οι άνθρωποι χάνονται μέσα στην ανάγκη τους για λίγη τρυφερότητα, ένα άγγιγμα, λίγη κατανόηση, μια σταλιά ανθρώπινη επαφή. Η μουσική και το σινεμά πλαισιώνουν τη σχέση αυτών των φαινομενικά αταίριαστων ανθρώπων, σε μια συμφωνία που γεννά κάποιες δυνατές στιγμές, αλλά που ποτέ δεν ολοκληρώνεται σε σπουδαία κινηματογραφική ταινία.
«Υπάρχει κάτι αδιαμφισβήτητο στο φιλμ που έχει μαγεία», λέει Ρότζερ Ντίκινς ο διευθυντής φωτογραφίας που έχει λάβει το βραβείο Όσκαρ δυο φορές για τις ταινίες «Blade Runner 2049», «1917» και με την Αυτοκρατορία του Φωτός το διεκδικεί για ακόμη μια φορά. Ο σπουδαίος 74χρονος πλέον κινηματογραφιστής, έχει συνεργαστεί μεταξύ άλλων με σημαντικούς σκηνοθέτες όπως τους αδελφούς Coen , το Sam Mendes και τον Denis Villeneuve
Ο σκηνοθέτης της ταινίας ο οσκαρικός Σαμ Μέντες ("American Beauty", "Skyfall", "1917") λέει για την τελική φάση της δημιουργίας ενός φιλμ «η αίσθηση της προβολής του φιλμ, το μαλακό τρεμοπαίξιμο, η μαλακότητα της εικόνας είναι κάτι υπέροχο». Μετά τις μεγάλες παραγωγές ο Σαμ Μέντες επιστρέφει στον κινηματογράφο που αρχή, μέση και τέλος του έχει τον άνθρωπο, τα πάθη και τις αδυναμίες του. Μόνο που ποτέ δεν καταφέρνει να απογειώσει την «Αυτοκρατορία του Φωτός», μιας και φροντίζει να μην υπάρχει ούτε μια αιχμή και τα πάντα να κινούνται στη σφαίρα της ασφάλειας, της σιγουριάς και εν τέλει της μετριότητας.
Στην ταινία πρωταγωνιστούν μεταξύ άλλων οι βραβευμένοι με Όσκαρ Ολίβια Κόλμαν και Κόλιν Φερθ, ο πολύπειρος καρατερίστας Τόμπι Τζόουνς και ο ανερχόμενος κάτοχος BAFTA Μάικλ Γουόρντ. Το φιλμ επιδιώκει να είναι ένας χαμηλότονος ύμνος στον κινηματογράφο και στη μαγεία που ασκεί στους θαμώνες του και στους λάτρεις της σκοτεινής πριγκίπισσας, της αίθουσας κινηματογράφου, αλλά ξεμένει στις ανεφάρμοστες προθέσεις. Ο «προβολαντζής» που είναι και λίγο ποιητής μας το υπογραμμίζει «Η σπίθα ανάμεσα στα κάρβουνα φτιάχνει το φως και τίποτα δεν συμβαίνει χωρίς φως», γι αυτό όλοι αγαπούμε τους σκηνοθέτες που μπαίνουν στα πλατό με ορμή και βγαίνουν από το μοντάζ τρελαμένοι γιατί είχαν να πουν κάτι απρόσμενο, αναπάντεχο, ασυνήθιστο. Ο Σαμ Μέντες στην «Αυτοκρατορία του Φωτός» δεν είχε τίποτα από αυτά να μας πει, απλώς μας αφηγήθηκε μια ιστορία χωρίς έμπνευση με οδηγό την εμπειρία του και την καλή γνώση όλων των κανόνων της κινηματογραφικής γλώσσας. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος που αντιμετωπίζουν οι δημιουργοί του κινηματογράφου είναι απεριόριστες δυνατότητες που προσφέρει για να λέει κανείς ψέματα, αλλά και οι απεριόριστες δυνατότητες που προσφέρει να κάνει το πραγματικό, μαγικό και το γεγονός ποίηση.