Ο Τζόρτζιο Ναπολιτάνο είναι 89 ετών. Είναι ο μόνος πρόεδρος της Ιταλίας που έχει επανεκλεγεί (και μάλιστα παρά τη θέλησή του). Είναι αριστερός από τα είκοσί του. Και είναι σοφός. Γι? αυτό και οι ευρωβουλευτές (με εξαίρεση τους γελοίους της Λέγκας του Βορρά) άκουσαν την προχθεσινή του ομιλία με προσοχή και σεβασμό. Οπως είπε ο πρόεδρος Σουλτς, «τριάντα χρόνια μετά την παρουσίαση του σχεδίου της Ευρωπαϊκής Συνθήκης από τον Αλτιέρο Σπινέλι δεν υπήρχε καταλληλότερος άνθρωπος για να τιμήσει αυτή την επέτειο». Τρεις ήταν οι βασικές επισημάνσεις του ιταλού προέδρου. Πρώτον, για την αντιμετώπιση της κρίσης δεν αρκεί πλέον η λιτότητα με οποιοδήποτε κόστος. Η δημοσιονομική πειθαρχία είναι απαραίτητη, αλλά χρειάζονται παραλλήλως μέτρα υπέρ της ανάπτυξης και της απασχόλησης. Δεύτερον, το ευρωπαϊκό οικοδόμημα έχει τόσο βαθιές ρίζες που δεν μπορεί πια να γυρίσει πίσω. Οποιαδήποτε σκέψη για αποχώρηση από το ευρώ ή την ΕΕ είναι αδιανόητη. Τρίτον, η Ευρώπη πρέπει να αλλάξει. Για πρώτη φορά οδεύουμε προς ευρωεκλογές εν μέσω μιας ριζικής αμφισβήτησης των ευρωπαϊκών αξιών.
Σε ό,τι αφορά την πρώτη παρατήρηση, έχουν γίνει θετικά, αλλά και αρνητικά βήματα. Η καθιέρωση ενιαίου κατώτατου μισθού στη Γερμανία θα συμβάλει στην αύξηση της εγχώριας ζήτησης, προκειμένου να αντιμετωπιστεί όμως αποτελεσματικά η ανεργία στον Νότο πρέπει ο κυβερνητικός συνασπισμός του Βερολίνου να αποφασίσει ένα πρόγραμμα μαζικών επενδύσεων. Η οικονομία, επίσης, είναι σε μεγάλο βαθμό θέμα ψυχολογίας. Και η ψυχολογία θα βελτιωνόταν σημαντικά στην Ευρώπη αν προχωρούσαν οι διαδικασίες για μια πραγματική τραπεζική ένωση, που θα περιελάμβανε εγγύηση των καταθέσεων. Κάτι τέτοιο δεν φαίνεται στον ορίζοντα, αφού η Γερμανία δεν το θέλει.
Σε εκδήλωση που οργανώθηκε πριν από δύο εβδομάδες στο βιβλιοπωλείο Ιανός, ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Γιώργος Σταθάκης ξεκαθάρισε ότι «δεν υπάρχει στρατηγική εξόδου από το ευρώ χωρίς τεράστιες καταστροφές για την ελληνική οικονομία». Διαφορετική είναι η άποψη του Αλαβάνου, του ΚΚΕ και της Χρυσής Αυγής. Στην Ευρώπη, υπέρ της αποχώρησης από την ευρωζώνη έχουν ταχθεί διάφορα εξτρεμιστικά κόμματα (η Μαρίν Λεπέν, η Λέγκα και ο Μπέπε Γκρίλο, κάτι ανατολικοευρωπαίοι ακροδεξιοί) και κάποιοι ιδιόρρυθμοι διανοούμενοι όπως ο γάλλος ιστορικός Εμανιέλ Τοντ. Με άλλα λόγια, οι ευρωπαϊκές ελίτ συμφωνούν ανεπιφύλακτα με τη δεύτερη επισήμανση του Ναπολιτάνο.
Το μεγάλο στοίχημα είναι, λοιπόν, η αποκατάσταση των ευρωπαίων πολιτών προς την Ευρώπη. Ενας άλλος ευρωπαίος σοφός, ο Γιούργκεν Χάμπερμας, έχει τη λύση: να αλλάξουμε ρότα. Και να θέσουμε τις βάσεις για μια κοινή οικονομική κυβέρνηση με ισχυρό δημοκρατικό έλεγχο, που θα παρεμβαίνει στην καθημερινή ζωή των πολιτών. Το είπε την περασμένη Κυριακή στους γερμανούς Σοσιαλδημοκράτες στο Πότσδαμ και καταχειροκροτήθηκε. «Ακούγεται σαν μουσική στα αφτιά μου», είπε ο Σουλτς. Μόνο να το θυμάται αν εκλεγεί πρόεδρος της Κομισιόν.